Lực lượng quân sự hiện đại sở hữu những thiết bị và phương tiện tối tân nhất thế giới, từ các máy bay chiến đấu với động cơ mạnh mẽ đến những loại vũ khí công nghệ cao tưởng như chỉ có trong phim khoa học viễn tưởng. Thế nhưng, bất chấp sự đa dạng đó, có một đặc điểm chung không thay đổi qua nhiều thập kỷ: các máy bay và tàu chiến quân sự gần như luôn được sơn màu xám.
Việc sơn màu xám không chỉ là để tạo vẻ ngoài nhất quán, mà còn phục vụ một mục đích chiến thuật quan trọng: giúp các phương tiện này hòa mình vào môi trường xung quanh, giảm khả năng bị phát hiện bởi đối phương. Màu xám có khả năng thích nghi với nhiều điều kiện ánh sáng khác nhau, khiến máy bay và tàu chiến trở nên khó nhận ra hơn. Tuy nhiên, câu chuyện về màu xám không chỉ dừng lại ở tính năng ngụy trang. Lịch sử, công nghệ sơn hiện đại, và các chiến thuật ngụy trang liên quan đã phát triển qua nhiều thế kỷ để tạo nên sự tối ưu mà chúng ta thấy ngày nay.
Sự tiến hóa của màu xám trong ngành hàng không
Việc sử dụng màu xám trong quân đội bắt đầu từ cuối thế kỷ 19, khi các quốc gia như Áo nhận ra rằng màu xám không chỉ rẻ hơn mà còn ngụy trang tốt hơn so với màu xanh lá, vốn rất phổ biến thời bấy giờ. Với những lợi thế này, màu xám nhanh chóng được các lực lượng như quân đội Liên minh miền Nam Hoa Kỳ trong thập niên 1860 hay quân đội Đức từ năm 1907 đến 1945 ưa chuộng.
Trong Thế chiến thứ nhất, cả Pháp và Đức đã áp dụng màu xám làm tông màu chủ đạo cho máy bay quân sự. Đến Thế chiến thứ hai, Anh thay thế các màu hai tông bằng sắc xám như "xám mở" và "xám biển," vì những màu cũ dễ bị phát hiện ở độ cao lớn. Tới năm 1943, các chiến đấu cơ như Spitfire hay Welkin đã chuyển hoàn toàn sang dùng màu xám.
Trong thế kỷ 20, màu xám tiếp tục trở thành tiêu chuẩn cho nhiều loại máy bay quân sự hiện đại, từ F-14 – biểu tượng của ngành hàng không quân sự – đến MiG-17, F-16, và Tornado ADV. Điểm đặc biệt là những lớp sơn xám hiện đại không chỉ mang tính ngụy trang mà còn có khả năng hấp thụ sóng radar. Thành phần trong sơn gồm các hạt sắt nhỏ, được phủ bằng sắt carbonyl hoặc ferrite, giúp hấp thụ sóng điện từ từ radar và chuyển chúng thành nhiệt, làm giảm đáng kể khả năng phản xạ lại sóng radar.
Màu xám trên tàu chiến: Biểu tượng của sự thích nghi
Không chỉ máy bay, tàu chiến cũng đã gắn bó với màu xám qua nhiều thập kỷ. Hải quân Mỹ bắt đầu thử nghiệm ngụy trang tàu chiến từ năm 1899, với sự tham gia của nghệ sĩ Robert DeForest Brush. Tuy nhiên, những nghiên cứu này chỉ thực sự được triển khai vào năm 1914.
Khi Mỹ tham gia Thế chiến thứ nhất vào năm 1917, một trung tâm nghiên cứu tại Rochester, New York, đã được thành lập để phát triển các phương pháp ngụy trang tàu chiến. Các hệ thống như Herzog, Toch hay "dazzle" – được truyền cảm hứng từ Anh – đã được áp dụng. "Dazzle" đặc biệt gây chú ý với các mẫu họa tiết không đều, sử dụng nhiều tông màu như xám xanh, xám hồng, và xám trắng nhằm làm rối mắt đối phương, khiến họ khó xác định kích thước, khoảng cách, và tốc độ của tàu.
Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ radar, các hệ thống này dần trở nên lỗi thời. Màu xám, với khả năng ít bị phát hiện, trở thành lựa chọn tối ưu cho tàu chiến. Màu xám hòa hợp tốt với đường chân trời và các điều kiện thời tiết trên biển. Hải quân Mỹ thường sử dụng các tông xám khác nhau trên một con tàu, với màu đậm hơn gần mặt nước và màu nhạt hơn trên cột buồm. Sau chiến tranh, màu "xám sương mù" trở thành chuẩn mực, giống như màu được sử dụng ngày nay.
