Khám nhà cựu Chủ tịch HĐQT TISCO Trần Văn Khâm
Ngày 20/4, Cơ quan CSĐT, Bộ Công an cho biết, đã quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam 5 cựu lãnh đạo thuộc Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) và Tổng Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) do liên quan tới sai phạm trong dự án mở rộng giai đoạn 2 – Công ty Gang thép Thái Nguyên.
Theo đó, căn cứ tài liệu điều tra xác minh thu thập, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội "Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" và tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty TISCO.
Đồng thời công an cũng khởi tố bị can, bắt bị can để tạm giam và khám xét đối với 5 người gồm: Mai Văn Tinh, nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng Công ty Thép Việt Nam.
Ông Tinh bị khởi tố, bắt guam "Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng", quy định tại Điều 224 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Nhiều sai phạm bị phát hiện tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên.
Đậu Văn Hùng, nguyên Tổng Giám đốc Tổng Công ty Thép Việt Nam về tội "Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng", quy định tại Điều 224 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Ba bị can Trần Trọng Mừng, nguyên Tổng giám đốc TISCO; Trần Văn Khâm - nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc TISCO và Ngô Sỹ Hán, nguyên Phó Tổng giám đốc, Trưởng ban Quản lý dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - TISCO.
Ba bị can cùng bị khởi tố về hai tội “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng”, và tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”, quy định tại Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Quá trình khám xét, cơ quan điều tra đã thu giữ một số hồ sơ tài liệu quan trọng có liên quan đến vụ án. Hiện, Cơ quan CSĐT, Bộ Công an đang điều tra mở rộng vụ án và xác minh thu hồi tài sản bị thiệt hại.
Cùng ngày, cơ quan công an đã tổ chức thực hiện lệnh bắt, khám nhà ông Trần Văn Khâm, nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty TISCO tại nhà riêng ở tổ 13, phường Trung Thành, TP Thái Nguyên. Thời điểm khám xét, ông Khâm có mặt tại nhà.
Ngôi nhà riêng của ông Khâm là căn biệt thự 5 tầng, tọa lạc trên khuôn viên rộng hàng nghìn mét vuông, có tường rào bao quanh được lắp hệ thống camera an ninh giám sát. Cổng chính tòa nhà có lắp điều khiển điện tử. Người dân địa phương ví đây là "một tòa lâu đài".
Nhà ông Trần Văn Khâm. Ảnh: V.T
Bán thầu hưởng phí trái pháp luật
Trước đó, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự mà Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ sang Bộ Công an, gồm:
Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ thuộc cấp và cán bộ thuộc Tổng Công ty thép Việt Nam (VNS) đã ký các biên bản thỏa thuận, ký hợp đồng giao việc cho các nhà thầu cũng như thanh toán theo đơn giá không đúng hợp đồng EPC, làm phát sinh tăng tổng mức đầu tư, gây thất thoát vốn.
Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ liên quan đã ký các phụ lục hợp đồng EPC và một số văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc thiết bị không đúng chủng loại, xuất xứ, nguồn gốc hàng hóa không đúng theo hợp đồng EPC.
Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ trực thuộc ký thanh toán nhiều khoản tiền cho các nhà thầu, nhà thầu phụ, tổ chức tư vấn vi phạm quy định; việc VINAINCON lập dự toán điều chỉnh thiếu căn cứ, bán thầu hưởng phí trái pháp luật.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra trung ương đề nghị xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, sai phạm thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, từ cuối năm 2004, Thủ tướng Chính phủ có văn bản cho phép TISCO lập báo cáo nghiên cứu khả thi nâng công suất sản xuất phôi thép từ 250.000 tấn lên 750.000 tấn/năm.
Năm 2005, dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO được phê duyệt với tổng mức đầu tư 3.843 tỉ đồng, dự kiến thời gian thực hiện là 2,5 năm, thời hạn thu hồi vốn dự kiến là 6,87 năm.
Dự án có 2 gói thầu chính là mỏ sắt Tiến Bộ, tổng giá trị 442 tỉ đồng và gói thầu tổng EPC số 01 dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá, tổng giá trị 143 triệu USD (tương đương gần 2.300 tỉ đồng). Ngoài ra, dự án còn phải thực hiện 22 gói thầu khác.
Từ năm 2007, TISCO ký hợp đồng 01 EPC với nhà thầu Công ty tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MMC) trị giá 160,8 triệu USD (tỷ giá USD thời điểm này là 1 USD = 15.850 đồng).
Hai bên xác định đây là giá trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng. Thời gian thực hiện dự kiến là 30 tháng. Nhưng sau đó TISCO và MMC đã ký với nhau nhiều phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng trong hợp đồng EPC đã ký.
Theo số liệu của TISCO, tổng giá trị thanh toán tính đến 31.12.2016 là gần 4.500 tỉ đồng, trong đó chi phí thiết bị hơn 2.100 tỉ đồng, chi phí xây dựng gần 1.000 tỉ đồng... Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỉ đồng (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỉ đồng/tháng).
Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, một trong những sai phạm nghiêm trọng tại dự án này là nâng tổng mức đầu tư hàng ngàn tỉ đồng thiếu cơ sở căn cứ pháp lý.
Cụ thể, từ đề xuất của TISCO, tháng 8.2012, VNS đã có văn bản gửi Bộ Công thương và đề nghị Thủ tướng điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án từ 3.800 tỉ đồng lên 8.100 tỉ đồng.
Theo Thanh tra Chính phủ, thời điểm xin ý kiến điều chỉnh tổng mức đầu tư, theo chỉ đạo của Thủ tướng, một số bộ, ngành và Ngân hàng Nhà nước cho ý kiến cho rằng việc dự án đội vốn là thiếu cơ sở nhưng Bộ Công thương khi đó với vai trò thẩm tra, rà soát vẫn trình Chính phủ phương án điều chỉnh tổng mức đầu tư.
Thực tế dự án này đã phải kéo dài, chậm tiến độ trên 10 năm, đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay.
Tổng mức đầu tư của dự án đã phải tăng nhưng toàn bộ các hạng mục chính chưa hoàn thành. MMC chưa chuyển đủ thiết bị theo danh mục, tình trạng máy móc thiết bị hư hỏng, sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật... ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án.