Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 29 năm 2016, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lần đầu tiên đề cập cụm từ “ngoại giao cây tre Việt Nam”. Đến Hội nghị Đối ngoại toàn quốc tháng 12/2021, người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam đã khái quát được nội hàm cơ bản của nền đối ngoại, ngoại giao mang đậm bản sắc cây tre Việt Nam.
Hiện nay, giữa bối cảnh thế giới đang bước sang cục diện mới, đa cực, đa trung tâm, đa tầng nấc, công tác đối ngoại và ngoại giao Việt Nam đã bám sát đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, các chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, phát huy mạnh mẽ bản sắc "ngoại giao cây tre Việt Nam".
Trong bối cảnh khu vực và thế giới chứng kiến sự cạnh tranh quyết liệt giữa các nước lớn, Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Nguyễn Quốc Dũng nhận định: “Cây tre có thân vững chắc, cành uyển chuyển. Ngoại giao cây tre tức là giữ vững nguyên tắc và có thể linh hoạt trong cách thức thực hiện”.
Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Nguyễn Quốc Dũng.
Theo Đại sứ, những lợi ích căn bản cũng như các giá trị mà chúng ta theo đuổi sẽ không thay đổi và chúng ta sẽ kiên quyết bảo vệ chúng. Nhưng đồng thời, chúng ta cũng thực hiện một cách linh hoạt, phù hợp với xu thế và tình hình. Uyển chuyển mà vẫn giữ được nguyên tắc. Khi chính sách đối ngoại của chúng ta rõ ràng thì việc hợp tác cũng dễ dàng hơn.
Trong mối quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ, Đại sứ Nguyễn Quốc Dũng cho biết, khi hiểu rõ những giá trị và nguyên tắc mà Việt Nam theo đuổi, phía Mỹ đã thể hiện sự tôn trọng.
“Khi muốn đẩy mạnh, nâng cấp quan hệ với Việt Nam thì trước hết Mỹ phải tôn trọng những gì Việt Nam coi là nguyên tắc, giá trị rồi mới nói chuyện tiếp được. Sau đó, hai bên sẽ đi đến những hoạt động hợp tác khác, đáp ứng lợi ích của nhau, tùy từng hoàn cảnh và thời điểm”, Đại sứ Nguyễn Quốc Dũng nói.
Đại sứ cho rằng, chính sự chắc chắn về chiến lược, lợi ích cũng như sự uyển chuyển trong cách thức thực hiện đã tạo điều kiện cho Việt Nam thể hiện quan điểm của mình, trong đó có những điều phù hợp với xu thế chung, nhờ vậy giúp ta có thêm bạn bè, đối tác.
Tại phiên khai mạc Hội nghị Ngoại giao lần thứ 32 với chủ đề “Phát huy vai trò tiên phong xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, vững mạnh, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng” ngày 19/12, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, trong gần 40 năm đổi mới vừa qua, Đảng ta đã kế thừa và phát huy bản sắc, cội nguồn và truyền thống dân tộc, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa thế giới và tư tưởng tiến bộ của thời đại, phát triển trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, hình thành nên một trường phái đối ngoại, ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam". Đó là vừa kiên định về nguyên tắc, vừa uyển chuyển về sách lược; mềm mại, khôn khéo nhưng cũng rất kiên cường, quyết liệt; linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức, vì độc lập, tự do của dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân; đoàn kết, nhân ái nhưng luôn luôn kiên quyết, kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc.
Những thành tựu của đối ngoại và ngoại giao đã đóng góp vào thành tựu chung to lớn, có ý nghĩa lịch sử là "đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay"; là minh chứng sinh động cho đường lối đối ngoại đúng đắn của Đại hội XIII, gắn liền với sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, sáng suốt của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước.