Trong công cuộc giáo dục con em, phụ huynh và giáo viên có lẽ không nên quá chú trọng đến thành tích thi cử, và cái gì cũng ngăn cấm con trẻ, áp đặt lên các con quá nhiều quy tắc trói buộc tâm hồn chúng.
Ngoan ngoãn nghe lời, nghe có vẻ như là một điều tốt, thế nhưng thực tế nó lại là đại từ thay thế cho việc thiếu thông minh nhanh nhẹn và thiếu sáng tạo.
Dưới đây là lời trần thuật của một học sinh xuất sắc:
1. Ngày đầu tiên vào học lớp 1, tôi nói năng lưu loát mạch lạc, tôi nói với thầy giáo rằng: tôi thuộc 301 bài thơ và ca dao, thuần thục phép tính cộng trừ dưới 100.
Thầy giáo nhìn tôi nở nụ cười rạng rỡ; còn B khi bị thầy giáo hỏi gì thì cậu ta cũng chỉ lắc đầu, mặt mũi ngờ nghệch, nói năng không mạch lạc, thầy giáo nhìn cậu ta hơi hơi cau mày.
2. Lớp 2, tôi lần thi nào cũng điểm tuyệt đối, luôn luôn thuộc top đầu lớp, còn B thường xuyên đánh nhau với người khác, lúc thắng lúc thua, lần nào thua mặt cậu ta cũng bị bầm một cục.
3. Lớp ba, kỳ thi học kỳ tôi được điểm tuyệt đối cả ngữ văn lẫn toán, thầy giáo mời phụ huynh của tôi đến chia sẻ kinh nghiệm giáo dục gia đình; kỳ thi học kỳ B được 3 điểm mỗi môn ngữ văn và toán, thầy giáo mời phụ huynh của B đến để lắng nghe kinh nghiệm giáo dục tại gia.
4. Lớp 4, trong một lần lãnh đạo các bộ xuống trường kiểm tra, tôi được làm đại diện học sinh lên phát biểu, được mọi người biểu dương là đại diện cho gương mặt học sinh gương mẫu của trường; còn B luôn phải viết bản kiểm điểm đọc trước lớp, bị mọi người coi là điển hình của học sinh hư.
5. Lớp 5, một bài luận của tôi giành được giải thưởng trong một cuộc thi viết luận của thành phố, thầy giáo đưa tôi đi nhận giải và cho tôi đi tham quan một số nơi; B trèo tường vào công trường đang thi công ăn trộm sắt phế liệu bị bảo vệ công trường bắt được báo về trường, nhà trường phạt cậu ta nghỉ học một ngày.
6. Lên cấp 2, tôi nghe nói một vài giáo viên chủ nhiệm trong trường đều muốn nhận tôi về lớp của mình mà cãi nhau; tôi còn nghe nói các giáo viên chủ nhiệm trong trường vì không muốn nhận B vào lớp mình chủ nhiệm mà cãi nhau.
7. Lớp 7, cha tôi mời người thân bạn bè đến nhà hàng ăn mừng tôi chiến thắng trong cuộc thi Olympic của trường; cha của B mời mọi người đến nhà hàng ăn uống tạ tội, mong mọi người tha lỗi cho sự nghịch ngợm thiếu hiểu biết của B.
8. Lớp 8, tôi vinh dự được kết nạp vào đoàn; B vinh dự được kết nạp vào đội ngũ học sinh cá biệt của trường.
9. Lớp 9, hoa khôi của lớp viết thư tình cho tôi, tôi chưa kịp đọc đã bị thầy giáo chủ nhiệm tịch thu và cảnh cáo hoa khôi không được làm ảnh hưởng tới kỳ thi tốt nghiệp quan trọng sắp tới của tôi; B viết thư cho một bạn gái trong lớp, bạn gái này không những không thèm đọc mà vứt ngay vào sọt rác, còn cảnh cáo cậu ta không được làm ảnh hưởng đến kỳ thi của cô ấy.
10. Tốt nghiệp cấp 2, tôi đương nhiên đậu vào trường cấp 3 trọng điểm, B cũng thuận lợi bước vào xã hội.
11. Ngày tốt nghiệp, bác bảo vệ trước cổng trường chỉ vào tôi nói với cháu mình: phải cố gắng học giỏi như anh này thì sau này con sẽ được mọi người kính trọng; và bác chỉ vào B nói: còn đừng có mà như cậu kia, hôm nào cũng đi học muộn, suốt ngày gây chuyện, tương lai rồi sẽ bị người ta khinh miệt.
12. Ba năm phổ thông, tôi từng được làm lớp trưởng, bí thư đoàn, hội trưởng hội học sinh, đạt được hết thành tích này đến vinh dự khác; Ba năm lăn lộn xã hội, B hết làm nhân viên giao hàng đến nhân viên bán hàng, tích lũy cho mình từng mối quan hệ, từng khoản tiền công.
13. Một ngày tháng 7, tôi đạt được ước nguyện của mình là thi đỗ vào một trong những trường đại học top đầu cả nước; B cũng hoàn tất thủ tục đăng ký kinh doanh cho công ty do mình lập ra.
14. Đại học, tôi đọc các bài học người ta viết về khởi nghiệp thế nào; B thì lăn lộn chiến đấu trong thương trường.
15. Năm tốt nghiệp đại học, với tấm bằng loại ưu trong tay tôi lăn lộn vào thị trường nhân lực tìm kiếm việc làm, đâu đâu cũng gặp trở ngại khiến tôi phải giảm yêu cầu cho mức lương khởi điểm của mình xuống.
Khởi nghiệp 4 năm, doanh nghiệp tư nhân của B bắt đầu tìm được chỗ đứng trên thị trường nhân lực tuyển nhân viên, được nhiều người nộp hồ sợ khiến công ty của B không ngừng nâng cao yêu cầu tuyển chọn từ bằng cấp đến kinh nghiệm, và dễ dàng thu hút được một số lượng lớn những người có học vị cao, cảm nhận được cảm giác từ quạ hóa thiên nga là như thế nào.
16. Tôi chạy vạy tìm việc khắp nơi, công ty của B mở hết chi nhánh này đến chi nhánh khác, tìm đất xây tòa nhà, trụ sở mở rộng công ty.
17. Tôi bí quá, cũng bắt chước B khởi nghiệp, tôi mua đồ từ chỗ đổ buôn bán online trên mạng, được một thời gian thấy mình lỗ quá, thầm cảm thán: hóa ra kinh doanh khó quá; B thời gian rảnh rỗi, cậu ta cũng vào đại học bồi dưỡng nghiệp vụ, mời giảng viên đi ăn, bao hoa khôi trong trường, không chăm chỉ lên lớp nhưng sau vài năm vẫn nhận được bằng MBA, cậu ta tự thầm cảm thán: hóa ra học đơn giản như vậy.
18. Tôi chật vật tìm cách kiếm tiền, trên ti vi B đang cùng thảo luận văn hóa doanh nghiệp với MC chương trình tài chính.
19. Giá nhà tăng nhanh, tôi chợt nhận ra mua được một căn nhà chỉ có thể là ước mơ; B mua biệt thự nghỉ dưỡng từ nam ra bắc.
20. Cuối năm, đi qua trường cấp 2 cũ đang tổ chức hội trường, tôi muốn vào xem nhưng không được cho vào. Trường cấp 2 hội trường mời B đến phát biểu, hiệu trưởng hết lời khen ngợi B tay trắng lập nghiệp làm gương cho các em học sinh.
21. Mười mấy năm trước, thầy giáo than thở nếu như học sinh nào cũng như thôi thì tốt biết mấy; mười mấy năm sau thầy giáo lại than thở, nếu như học sinh nào cũng được như B thì tốt biết mấy.
Trên đây chỉ là một hiện tượng tương đối phổ biến trong chúng ta. Tất nhiên, trong thực tế cuộc sống có rất nhiều học sinh hư lại không làm nên việc gì, tình trạng còn tồi tệ hơn so với các học sinh tốt.
Tuy nhiên, có rất nhiều con đường, lựa chọn con đường thế nào cũng có thể thành công. “Thứ nhất là thái độ, thứ hai là bản thân, thứ ba là học tập”, lập nghiệp, học tập hay làm bất cứ việc gì cũng vậy, bạn đều cần phải có một trái tim bao la.