Hàng nghìn tỷ mảnh nhựa đang gây ô nhiễm khắp mạng lưới sông ngòi trên đất liền và ào ạt đổ vào các đại dương. Lượng rác thải nhựa khổng lồ sẽ phân hủy thành vi nhựa, đi vào cơ thể các loài vật cả trên đất liền và trên biển, và tất nhiên, đi vào các chuỗi thức ăn.
Ô nhiễm nhựa là một cuộc khủng hoảng toàn cầu, đầu độc thiên nhiên và đầu độc chính con người.
Vì vậy sự có mặt của những tổ chức như Ocean Cleanup (Hà Lan) là rất cần thiết. Ocean Cleanup là một tổ chức phi lợi nhuận uy tín được thành lập 2013, chuyên phát triển công nghệ tiên tiến nhằm loại bỏ rác thải nhựa khỏi đại dương. Để làm được việc này, Ocean Cleanup tiếp cận theo 2 hướng:
- Tập trung chặn đứng dòng chảy của rác thải nhựa ở các con sông;
- Đồng thời, gom và làm sạch các bãi rác nhựa khổng lồ trên các đại dương.
Qua bộ ảnh bên dưới, độc giả có thể hình dung một bức tranh tổng thể và quy mô của các dự án mang tên Interceptor do Ocean Cleanup triển khai khắp thế giới, trong đó ngay giai đoạn ban đầu có sông Cần Thơ của Việt Nam.
Sông Cần Thơ là một trong 15 con sông trên thế giới được chọn để làm sạch trong khuôn khổ Hợp tác Triển khai Toàn cầu giữa công ty Coca‑Cola và Tổ chức The Ocean Cleanup, nhằm thử nghiệm và đánh giá công nghệ ngăn chặn rác thải nhựa đổ ra đại dương. Vào tháng 12/2021, cỗ máy Interceptor 003 chính thức đi vào hoạt động dọn rác trên sông Cần Thơ. Interceptor nghĩa là "Máy đánh chặn".
Interceptor 003 có chiều ngang 8,1m, dài 24, m, cao khoảng 4,4m và có thể hoạt động cả ngày lẫn đêm, 24/7 nhờ hệ thống điện chạy bằng năng lượng Mặt trời. Với công suất hoạt động: Dọn sạch trung bình 400kg rác thải mỗi ngày.
Interceptor 003 giống như một con tàu mini, được trang bị đầy đủ các dụng cụ nhằm thu gom rác tuần tự theo 5 bước khác nhau. Bao gồm: Hệ thống rào chắn (Interceptor Barrier) hình chữ U có tác dụng gom rác tập trung tại một chỗ. Tiếp theo, hệ thống băng chuyền liên tục vận chuyển rác lên tàu; Phân phối rác 6 thùng rác đều vào bên trong sà lan của Interceptor 003 với dung tích chứa lên đến 50 mét khối.
Bước cuối cùng là khi đầy rác, sà lan sẽ tách ra từ Interceptor 003 và đi vào bờ, tập kết rác nơi có Đội quản lý rác địa phương đến thu gom rác thải. Sà lan sau đó lại tiếp tục kết nối với cỗ máy, bắt đầu hành trình gom rác của mình lần nữa. Kết quả, mỗi tháng Interceptor 003 loại bỏ được khoảng 10 tấn rác thải. Sự vận hành hiệu quả của cỗ máy này không chỉ giúp bảo vệ môi trường, bảo vệ chất lượng nguồn nước mặt tại sông Cần Thơ mà còn góp phần phát triển du lịch sông nước của Cần Thơ.
Trong khi đó, trên các vùng biển, The Ocean Cleanup đầu tư công nghệ và máy móc quy mô lớn hơn. Sau 6 năm nỗ lực thám hiểm đại dương để tìm hiểu vùng phân bố rác, khối lượng và kích thước rác, bắt đầu từ năm 2021, The Ocean Cleanup triển khai hệ thống lớn hơn Interceptor. Hệ thống này có tên The System 002 - để vớt rác từ đại dương mang về đất liền. Tính đến giữa năm 2023, The System 002 thu được 250.000 kg rác trên đại dương.
Đây là vị trí của 5 bãi rác đại dương lớn nhất thế giới, trong đó Bãi rác Thái Bình Dương (GPGP) (đánh số 1) - nằm giữa Hawaii và California (Mỹ) - là bãi rác đại dương lớn nhất hành tinh. GPGP chính là mục tiêu trước tiên của The Ocean Cleanup khi tổ chức này thực hiện hành trình kỳ công: Từ Thám hiểm đến Lập bản đồ rác và sau đó là triển khai công nghệ thích hợp để dọn rác ở khu vực biển rộng gấp 3 lần lục địa Pháp.
Vào năm 2023, The Ocean Cleanup bắt đầu chuyển sang The System 03 - công nghệ làm sạch đại dương hiện đại nhất của The Ocean Cleanup, lớn gấp 3 lần hệ thống dọn rác The System 002, như hình ảnh bên trên. Vào tháng 8/2023, The System 03 lần đầu tiên được triển khai cho GPGP. Việc triển khai The System 03 nhằm "vô hiệu hóa" thách thức dọn rác trên đại dương khi nhựa phân bố rộng hàng triệu km2. Với The System 03, The Ocean Cleanup công bố sứ mệnh lớn nhất từ trước tới nay nhằm loại bỏ 90% rác thải nhựa trôi nổi trên đại dương vào năm 2040.
The System 03 bao gồm một rào chắn nổi dài khoảng 2,2 km, được kéo giữa hai tàu di chuyển chậm tên là Maersk Tender và Maersk Trader. The Ocean Cleanup trang bị cho The System 03 cả trí tuệ nhân tạo (AI), Camera dưới nước, cảm biến đế hướng tới các khu vực có mật độ nhựa cao nhất. Về năng suất, cứ mỗi 5 giây, The System 03 lại làm sạch vùng biển rộng bằng một sân bóng đá.
Tại bãi rác GPGP giữa Bắc Thái Bình Dương, The System 03 sẽ được triển khai và hoạt động qua 3 bước: Đầu tiên, hai con tàu Maersk Tender và Maersk Trader sẽ triển khai bờ biển nhân tạo bằng rào chắn nổi hình chữ U. Bên dưới rào chắn treo một tấm chắn kéo dài 4 mét dưới mặt nước nhằm thu gom tối đa lượng nhựa nổi. Tiếp theo, các mảnh nhựa nổi được "lùa" về phía Vùng lưu giữ của hệ thống – một bao tải lớn giữ nhựa tại chỗ - hình Phễu vàng. Cuối cùng, khi Phễu vàng đầy, nó sẽ được kéo lên boong tàu, nhựa được đổ ra boong để phân loại và đóng gói. Quá trình này cứ lặp đi lặp lại cho đến khi rác đầy 2 boong tàu và được đưa vào đất liền xử lý.
Tái chế rác thành "kho báu": Sau khi loại bỏ nhựa khỏi đại dương, The Ocean Cleanup muốn đảm bảo loại nhựa này không bao giờ quay trở lại môi trường biển bằng cách tái chế nó thành các sản phẩm mới bền vững, cung cấp giải pháp toàn diện cho vấn đề ô nhiễm nhựa đại dương. Tức là rác nhựa sẽ được mang đi tái chế.Thành phẩm sau tái chế sẽ được bán đi. Số tiền thu về là nguồn kinh phí để The Ocean Cleanup tiếp tục hành trình làm sạch đại dương. Không có mảnh rác nào bị bỏ lại vô ích.
Một trong những điển hình của việc này là năm 2022, The Ocean Cleanup hợp tác với hãng KIA (Hàn Quốc) để đưa nhựa đã tái chế vào xe điện mới của KIA - mẫu EV9. Trong trường hợp của EV9, mẫu SUV 7 chỗ chạy hoàn toàn bằng điện hàng đầu của thương hiệu này, rác thải tái chế, bao gồm cả lưới đánh cá lấy từ đại dương của The Ocean Cleanup, được sử dụng để tạo ra thảm sàn xe. Các bộ phận được sử dụng trong cấu trúc của EV9 được làm từ khoảng 34 kg nhựa tái chế và các vật liệu thân thiện với môi trường. Việc KIA hợp tác với The Ocean Cleanup cho thấy hãng đang trên được hiện thực hóa cam kết tăng hơn 20% lượng tái sử dụng nhựa vào năm 2030 và đạt được mức trung hòa carbon vào năm 2045.
Xem video trực quan:
Hệ thống System 03 dọn rác trên GPGP. Nguồn: The Ocean Cleanup
Ảnh: The Ocean Cleanup, KIA
