Khi Jared Isaacman và ba người bay cùng anh lên rìa không gian đang đắm chìm trong trải nghiệm ít người có được , khi đang chỉ cách không gian lạnh lẽo một lớp ngăn làm từ sợi carbon, tiếng còi báo động réo vang khoang hành khách.
Theo lời Isaacman kể lại, hệ thống báo về một lỗi “nghiêm trọng”. Suốt nhiều tháng qua, nhóm bốn người đã tham gia nhiều thử nghiệm để sẵn sàng đối mặt với những tình huống xấu, họ lập tức bình tĩnh lại và liên lạc với các chuyên gia SpaceX đang theo dõi hiện trạng tàu từ dưới mặt đất.
Hóa ra, hệ thống tàu Crew Dragon không gặp vấn đề gì, toilet trên tàu mới là thứ sinh chuyện.
Tỷ phú Isaacman trước chuyến hành trình.
Xoay sở trong không gian không dễ chút nào, việc đi vệ sinh không phải ngoại lệ. Khi chân chạm đất, việc đi vệ sinh chỉ là vấn đề “ngắm” sao cho chuẩn, cho chất thải của cơ thể rơi đúng nơi quy định. Nhưng trong môi trường không trọng lực, khó có thể xác định đâu mới là “phía dưới” để thả chất thải đúng chỗ, chất thải có thể bay về mọi hướng trong không gian.
Để giải quyết “nỗi buồn” này, toilet trên tàu du hành không gian đều có một hệ thống quạt tạo ra lực hút. Về cơ bản, chất thải ngay khi rời cơ thể sẽ được hệ thống này hút và lưu giữ. Khi hệ thống không làm đúng chức năng của mình, báo động của tàu sẽ kêu. Đây chính là những gì đã diễn ra với phi hành đoàn bay trên Crew Dragon.
Scott Poteet, giám đốc dự án Inspiration4, nói với đài CBS về tai nạn hy hữu này. Nhóm những người điều hành dự án khẳng định hệ thống xử lý chất thải đã nảy sinh vấn đề, làm dấy lên câu hỏi liệu nó có ảnh hưởng tới những sứ mệnh tương lai.
Một phi hành đoàn bay trên tàu Crew Dragon.
Khi được hỏi, anh Isaacman khẳng định “không có tai nạn nào trong khoang hành khác có liên quan tới vấn đề đó cả”. Dù vậy, nhóm hành khách đi trên Crew Dragon vẫn phải phối hợp với ban điều khiển mặt đất, giải quyết vấn đề nảy sinh trong quãng thời gian 3 ngày lơ lửng trên quỹ đạo. Đã nhiều lần nhóm 4 người mất liên lạc với mặt đất, nhưng họ vẫn giữ được bình tĩnh để xử lý vấn đề.
“Yếu tố tâm lý là lĩnh vực không thể xem nhẹ bởi lẽ … khi có những hoàn cảnh xảy ra mà có người không đủ bình tĩnh và bắt đầu phản ứng không hay, toàn bộ sứ mệnh có thể bị ảnh hưởng”, Isaacman nói. Sự cố với toilet cũng kéo nhiều người trở lại với thực tế: công nghệ tương lai có hiện đại tới mấy, ta vẫn phải tìm cách thỏa mãn nhu cầu của hệ thống sinh học.
Lịch sử những lần đại tiện trong không gian
Đây là vấn đề nhạy cảm không chỉ với phi hành đoàn của Crew Dragon, mà còn của mọi phi hành gia đã từng nỗ lực chinh phục vũ trụ. “Không ai muốn nói tới các chi tiết cả”, Isaacman nói. Phi hành gia của NASA cũng khẳng định “việc sử dụng nhà vệ sinh trên không gian rất khó, và bạn phải rất, nói thế nào đây nhỉ, phải đối tốt với những người khác”.
Isaacman khẳng định không ai gặp tai nạn gì, hay phải trải qua những tai nạn gây mất phẩm giá con người.
“Chúng tôi vẫn có thể vượt qua các khó khăn và sử dụng được toilet dù thử thách rất khó khăn, vậy nên không có mấy thứ như kiểu, bạn biết là gì rồi đó, lơ lửng trong khoang hành khách”.
Hình concept của tàu Crew Dragon được lắp thêm vòm kính để phi hành đoàn ngắm không gian.
Để phát triển được hố xí tự hoại, các nhà nghiên cứu cũng đã từng phải "ra bụi chuối". Để có được chuyến bay thành công ngày hôm nay, các phi hành gia xưa kia cũng đã phải chịu khó phải thích nghi với hoàn cảnh đặc biệt. Theo tài liệu được giải mật, trong sứ mệnh Apollo 10 diễn ra năm 1969, ba phi hành gia Thomas Stafford, John Young và Eugene Cernan đã gặp “tai nạn” không mong muốn.
Vào ngày thứ sáu của chuyến bay, họ thấy chất thải của người lơ lửng trong khoang.
Tài liệu ghi lại được một cuộc trao đổi ngắn, nhưng vậy là đủ để thấy độ nghiêm trọng của vấn đề. “Đưa tôi giấy ăn nào, nhanh bạn ơi”, phi hành gia Stafford nói và gần như ngay lập tức, chuyên gia Cernan lẩm bẩm “lại một cục nữa này”. Sau này, NASA thừa nhận quá trình xử lý chất thải thời đó rất thô sơ, chỉ là một túi kín được dính vào mông.
"Nhà xí" thô sơ của sứ mệnh Apollo 10.
“Hệ thống túi chứa chỉ làm đúng trách nhiệm của mình thôi, nó được phi hành đoàn mô tả là ‘chẳng chút hay ho’”, báo cáo chính thức của NASA công bố năm 2007 mô tả tai nạn trước đó. “Túi không có chức năng ngăn mùi và trong khoang kín, mùi bốc ra rất rõ”.
Sau nhiều nỗ lực nghiên cứu, toilet trong không gian đã hiện đại hơn trước. Cũng như mọi nỗ lực nghiên cứu từng được con người thực hiện, quá trình thử nghiệm gặp vô vàn gian nan.
Theo lời tác gia Mary Roach, người viết cuốn sách “Mang hành lý lên Sao Hỏa”, thì quá trình huấn luyện phi hành gia đi vệ sinh không đơn giản chút nào.
“Vấn đề là đây, bạn vừa chế ra được một hệ thống toilet không gian phức tạp, và bạn cần mang nó đi thử. Bạn biết đấy, phải mang nó ra tận trường bay Ellington, đưa nó vào một môi trường giả lập không trọng lực - tức là một chiếc máy bay đang bay lượn trên không - rồi bạn phải tìm ra một thanh niên tình nguyện tội nghiệp nào đó từ Văn phòng Quản lý Hệ thống Chất thải để thử nghiệm toilet. Tôi chẳng biết bạn nghĩ sao, nhưng yêu cầu phải ‘làm vậy’ theo hiệu lệnh trong 20 giây là đã đòi hỏi ruột làm việc quá sức. Quá trình thử khó khăn và nhiều khúc mắc lắm”.
“Việc tiểu tiện trong môi trường không trọng lực cũng trở thành tình huống khẩn cấp, cần tới việc thông tiểu cũng như nghe tư vấn từ các chuyên gia”. Kể cả việc nước tiểu lơ lửng trong bàng quan cũng là trở ngại.
Thích nghi với không gian
Tiến hóa nhào nặn cơ thể người để sống trên Trái Đất, nơi có đủ lực hấp dẫn và không khí, chứa đựng một vòng tuần hoàn sinh học phức tạp như dự đoán được. Người trần mắt thịt không được thiết kế để lơ lửng trong trạng thái không trọng lực, những người có tâm lý ổn định nhất cũng có thể mất ý thức khi bay trong không gian, để rồi trải qua những cảm giác nôn nao khó tả.
“Tôi chỉ giữ được cơn buồn nôn đến phút thứ 93 của chuyến bay đầu đời”, phi hành gia Steven Smith, người đã thực hiện tới 4 chuyến bay với tàu con thoi, kể với báo giới. “Đó là lần mửa đầu tiên trong số 100 lần xuất hiện xuyên suốt 4 sứ mệnh bay. Quả thực lạ kỳ, khi được làm công việc mà bạn biết chắc chắn bạn sẽ nôn”.
Phi hành gia Steven Smith.
Các chuyên gia tại NASA đặt tên cho cảm giác nôn nao này là “Hội chứng Thích ứng Không gian - Space Adaptation Syndrome”, họ ước tính nó ảnh hưởng tới 80% phi hành gia từng bay lên không gian. Có vẻ anh Isaacman, người đi trên tàu của Elon Musk suốt thời gian qua, nằm ở 20% còn lại. Anh không thấy nôn nào, nhưng thừa nhận việc thích ứng với môi trường vi trọng lực không dễ chút nào.
“Đầu tôi cứ chất đầy cảm giác gì đó, giống như kiểu bạn trồng cây chuối trên giường vậy”, Isaacman trả lời phỏng vấn CNN. “Nhưng bạn phải tìm cách ghìm nó xuống và vượt qua cảm giác ấy … Khoảng một ngày sau, cảm giác cân bằng lại và bạn không còn quá chú ý tới nó nữa”.
Nhưng không phải ai cũng may mắn như anh. Hayley Arceneaux, một bệnh nhân ung thư khỏi bệnh và cũng là chuyên viên y tế của sứ mệnh Inspiration4, phải tự tiêm Phenergan để tránh say tàu vũ trụ. Du hành không gian không dễ dàng như phim ảnh hay mô tả, đây là chuyến hành trình của con người bé nhỏ vào trong khoảng không vô tận, chết chóc. Hiển nhiên nó không dễ như trong nhiều phim khoa học viễn tưởng.
Anh Isaacman có cảm thấy bất an khi bay trong không gian, nhưng khẳng định anh không hề hối tiếc chuyến hành trình kéo dài 3 ngày. “Tôi mong rằng nó sẽ trở thành mô hình chung cho các sứ mệnh tương lai. Tôi cảm thấy tràn trề năng lượng khi nghĩ về việc chúng ta cứ cố gắng, đi càng xa càng tốt”.