Thách thức mới của quân đội Ukraine
Trong suốt cuộc xung đột ở Ukraine, Nga đã cố gắng phá vỡ quyết tâm của Ukraine thông qua các cuộc tấn công quy mô lớn bằng tên lửa và UAV nhằm vào các mục tiêu quân sự và cơ sở hạ tầng quan trọng. Trong khi mạng lưới phòng không rộng lớn của Ukraine có hiệu quả trong việc đối phó với các cuộc tấn công này thì sự xuất hiện của UAV Gerbera giá rẻ lại đặt ra một thách thức mới. Giá cả phải chăng và tính đơn giản của Gerbera khiến nó trở thành mồi nhử hiệu quả trong các cuộc không kích. Hơn nữa, khi bị các hệ thống phòng không của Ukraine vô hiệu hóa, nó không chỉ làm cạn kiệt các nguồn lực quân sự quan trọng của Kiev mà còn cung cấp cho Moscow thông tin tình báo về các hệ thống đó.
UAV Gerbera đang hoạt động. Ảnh: Telegram Channel @ASTRA
Mùa hè năm ngoái, quân đội Nga đã bắt đầu triển khai Gerbera với hình dạng tương tự nhưng nhỏ hơn một chút so với UAV Shahed-136 của Iran. Các lực lượng của Ukraine gần đây đã thu hồi được một chiếc Gerbera và hiểu rõ hơn về vai trò của nó trong các hoạt động của Nga. Thân máy bay không người lái được chế tạo từ polystyrene và gỗ dán, không giống như nhôm hoặc vật liệu composite thường được sử dụng trong hầu hết các máy bay không người lái quân sự. Nó có các thiết bị điện tử và linh kiện có sẵn trên thị trường, thường thấy trong các hệ thống quân sự khác của Nga. Mặc dù có tải trọng nhỏ hơn Shahed-136 nhưng Gerbera rẻ hơn đáng kể, một số người ước tính rằng nó chỉ bằng một phần mười chi phí.
Kể từ giữa tháng 7, Nga đã đưa UAV Gerbera vào các đợt tấn công chiến lược, triển khai cùng với UAV Shahed. Trong khi số lượng chính xác các UAV Gerbera được sử dụng vẫn chưa rõ thì việc đưa chúng vào sử dụng đã làm tăng đáng kể số lượng máy bay không lái mà Moscow triển khai.
Ukraine đã đối phó với sự gia tăng này bằng mạng lưới hệ thống phòng không động lực và phi động lực mạnh mẽ của mình. Các hệ thống động lực tiêu diệt UAV bằng cách phóng các vật thể như đạn hoặc tên lửa. Hệ thống phòng thủ động lực của Ukraine gồm một loạt các hệ thống, từ Gepard do Đức cung cấp đến Patriot do Mỹ hỗ trợ. Những hệ thống này được tăng cường bởi các hệ thống phi động lực, sử dụng tác chiến điện tử để gây nhiễu thiết bị dẫn đường và kiểm soát tín hiệu nhằm khiến chúng bị rơi hoặc chệch hướng.
Giá trị thực sự của Gerbera nằm ở vai trò là mồi nhử. Bằng cách tăng số lượng mục tiêu tiềm năng thông qua việc đưa Gerbera vào tác chiến, các hệ thống phòng không buộc phải ưu tiên mối đe dọa nào cần loại bỏ. Do đó, những hệ thống này có thể tấn công Gerbera thay vì Shahed-136 có khả năng lớn hơn do radar không thể phân biệt được.
Các báo cáo ban đầu về việc sử dụng Gerbera cho thấy Nga đã điều động một số UAV này trong đợt tấn công đầu tiên để dụ các hệ thống phòng không Ukraine tránh xa đợt tấn công thứ hai bằng UAV Shahed-136. Mặc dù cuộc tấn công trên không thành công nhưng Nga đã điều chỉnh chiến thuật của mình. Ngày 17/11, Viện nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Washington đã trích dẫn vai trò của Gerbera như một mồi nhử làm suy giảm hiệu quả các hệ thống phòng không của Ukraine trong một cuộc tấn công UAV.
Một mũi tên trúng hai đích
UAV Gerbera ngày càng kéo căng nguồn lực phòng không vốn đã hạn chế của Ukraine. Chi phí thấp và tính đơn giản của nó cho phép Nga sản xuất những UAV này với số lượng lớn. Với mỗi UAV được triển khai, Ukraine phải tiêu tốn đạn dược từ các hệ thống phòng không của mình để vô hiệu hóa chúng. Hơn nữa, khi những hệ thống này nhắm vào UAV, chúng sẽ để lộ vị trí và dễ bị Nga tấn công. Nhiều hệ thống trên, cùng với đạn dược của chúng, đã đã được cung cấp thông qua các gói viện trợ quân sự nước ngoài. Với tương lai không chắc chắn của các gói viện trợ, Ukraine có nguy cơ cạn kiệt các hệ thống phòng không.
Ngoài các hệ thống động lực, mạng lưới phòng không Ukraine đã kết hợp một số hệ thống tác chiến điện tử phi động lực. Tác chiến điện tử thường diễn ra theo kịch bản mèo vờn chuột liên tục, trong đó công nghệ phải đi trước một bước so với các hệ thống mà nó đang cố gắng gây nhiễu. Khi Nga triển khai từng UAV Gerbera, họ có thể điều chỉnh các hệ thống điều khiển và dẫn đường sao cho cho chúng có thể thăm dò các hệ thống phòng thủ của Ukraine. Khi các hệ thống tác chiến điện tử của Ukraine có thể vô hiệu hóa Gerbera, Nga sẽ tập hợp các thông tin quan trọng về năng lực của chúng. Sau đó họ có thể điều chỉnh các UAV được sử dụng trong cuộc tấn công tiếp theo để tiếp tục thăm dò các hệ thống phòng thủ của đối phương. Khi tìm thấy lỗ hổng, họ sẽ điều chỉnh các UAV của mình mang tính sát thương cao hơn và tránh bị gây nhiễu.
Các lợi ích của UAV Gerbera không chỉ giới hạn ở các cuộc không kích chiến lược mà còn mang lại lợi thế cho lực lượng mặt đất của Nga. Các hệ thống phòng không của Ukraine đã ngăn chặn hiệu quả việc Nga sử dụng hỗ trợ không lực tầm gần trong các hoạt động trên bộ. Bằng cách làm cạn kiệt các nguồn lực phòng không của Kiev, Moscow có khả năng đưa các đơn vị không quân trở lại các hoạt động này, mang đến lợi thế đáng kể trên chiến trường. Ngoài ra, công nghệ tác chiến điện tử của Ukraine, được tích hợp rộng rãi vào các hoạt động của họ, thường được sử dụng để gây nhiễu các hệ thống liên lạc của Nga. Bằng cách thăm dò công nghệ trên, quân đội Nga có thể tìm ra các biện pháp để duy trì liên lạc bất chấp việc bị gây nhiễu liên tục.
Câu chuyện về UAV Gerbera gợi nhớ đến trường hợp tương tự trong Thế chiến II khi Liên Xô triển khai máy bay giá rẻ làm từ gỗ dán cùng với các tiêm kích hiện đại hơn để chiến đấu với Không quân Đức. Những máy bay sản xuất hàng loạt này dù kém hơn về công nghệ so với máy bay Đức nhưng đã thành công nhờ được triển khai với số lượng lớn và áp đảo Không quân Đức. Tương tự vậy, UAV Gerbera đã chứng minh nguyên tắc tiêu hao thông qua sự đơn giản và số lượng. Bất chấp những hạn chế về công nghệ, UAV mới này của Nga đã đạt được các mục tiêu của mình là làm cạn kiệt các nguồn lực phòng không của Ukraine và thu thập thông tin tình báo có giá trị.
