Những lần hiếm hoi cá hô "khủng" xuất hiện trong lưới ngư dân nhiều năm trước không chỉ gây xôn xao dư luận, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự suy kiệt của hệ sinh thái sông ngòi.
Năm 2014, một ngư dân trên lưu vực sông Đồng Nai đã bắt được con cá hô nặng tới 128 kg, ước tính giá bán thời điểm đó gần 200 triệu đồng. Con cá khổng lồ nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý, thu hút đông đảo người dân hiếu kỳ kéo đến xem.
Ba năm sau, vào tháng 4/2017, tại khu vực cù lao Đại Phước (Đồng Nai), một ngư dân khác tiếp tục bắt được cá hô nặng khoảng 60 kg, dài hơn 1 mét. Tuy nhiên, sau những sự kiện gây xôn xao này, cá hô gần như "bặt vô âm tín" trên dòng sông lớn nhất miền Đông Nam Bộ.
Cá hô "khủng" phải nhiều người kiêng.
Cá hô là cá gì?
Cá hô có tên khoa học là Catlocarpio siamensis, còn được gọi là giant barb hay cá chép khổng lồ, thuộc họ cá chép (Cyprinidae). Đây là loài cá nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á, từng phân bố rộng rãi ở hệ thống sông Mekong, bao gồm sông Đồng Nai, sông Tiền, sông Hậu và hồ Trị An.
Theo các tài liệu khoa học, cá hô có thể đạt trọng lượng 100–300 kg, chiều dài trên 3 mét. Cá có thân hình đồ sộ, dày, vảy lớn màu xám bạc; đầu to, miệng rộng nhưng không có răng sắc. Thức ăn chủ yếu của cá hô là rong, tảo và thực vật thủy sinh, vì vậy loài cá này không hung dữ và hoàn toàn không gây nguy hiểm cho con người.
Tại Việt Nam, cá hô từng được ghi nhận xuất hiện ở nhiều thủy vực lớn như sông Đồng Nai, hồ Trị An, sông Tiền, sông Hậu và một số nhánh sông khác ở Nam Bộ. Những con cá hô nặng từ 60–130 kg bị bắt cách đây hơn 10 năm đã khiến không ít người tin rằng loài "quái ngư" này vẫn còn tồn tại với số lượng đáng kể.
Tuy nhiên, theo giới chuyên môn, các trường hợp trên chỉ là cá thể còn sót lại, không phản ánh sự ổn định của quần thể ngoài tự nhiên.
Vì sao cá hô gần như tuyệt chủng?
Các chuyên gia thủy sản cho biết, cá hô suy giảm nghiêm trọng do nhiều nguyên nhân cộng hưởng, trong đó có việc đánh bắt quá mức, khai thác cả cá non lẫn cá trưởng thành.
Cá hô bắt được trên sông Đồng Nai.
Ô nhiễm nguồn nước, bồi lắng lòng sông và suy giảm thảm thực vật thủy sinh cũng khiến cá hô không còn điều kiện sinh tồn. Đặc biệt, cá hô có chu kỳ sinh trưởng rất chậm, phải mất 10–15 năm mới đạt đến độ trưởng thành sinh sản. Khi một cá thể trưởng thành bị bắt, quần thể gần như không kịp phục hồi.
Cá hô hiện được xếp vào Danh mục loài thủy sản nguy cấp, quý hiếm, thuộc diện cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Mọi hành vi đánh bắt, vận chuyển, buôn bán cá hô tự nhiên đều có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự. Hiện nay, cá hô chỉ được nuôi bảo tồn tại một số trại giống và cơ sở nghiên cứu.
Với giới khoa học, cá hô không chỉ là một loài cá khổng lồ mà còn là chỉ báo sinh thái quan trọng. Sự biến mất của cá hô phản ánh rõ nét tình trạng suy thoái môi trường nước và mất cân bằng sinh thái trên các dòng sông lớn.