Nga xốc tới khi Avdiivka thất thủ và Ukraine bộc lộ sơ hở phòng ngự
Lực lượng Nga tiếp tục có những bước tiến tuy nhỏ nhưng nhanh chóng bên ngoài thị trấn Avdiivka của Ukraine vừa thất thủ. Một trong các nguyên nhân Nga thành công ở đây là Ukraine thiếu đạn dược trong khi viện trợ của phương Tây dành cho Ukraine đang giảm dần. Nhưng còn một lý do khác giúp quân Nga tiến nhanh : Hệ thống phòng ngự của Ukraine quá yếu kém.
Pháo Nga nhả đạn. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga.
Ukraine đang cố gắng phòng ngự ở vùng phía Tây của Avdiivka. Tuy nhiên, theo các hình ảnh vệ tinh do hàng Planet Labs cung cấp, tại khu vực này quân Ukraine chỉ có các tuyến chiến hào thô sơ và thưa thớt. Các tuyến hào đó thiếu nhiều công sự bổ trợ có thể giúp Ukraine làm chậm đà tiến của xe tăng Nga và bảo vệ các trục đường chính cũng như địa hình quan trọng.
Avdiivka là điểm giao tranh đẫm máu hàng đầu giữa Nga và Ukraine trong 9 tháng qua. Khi Nga chiếm được thị trấn này vào ngày 17/2/2024, quân đội Ukraine tuyên bố họ đã giữ được phòng tuyến ở ngoại vi thị trấn.
Thế nhưng quân Nga đã xốc tới chiếm được 3 ngôi làng nằm về phía Tây của Avdiivka chỉ trong vòng 1 tuần và đang đe dọa chiếm thêm một ngôi làng nữa.
Các quan chức Mỹ giấu tên nói rằng điều đáng quan ngại là Ukraine đã không củng cố phòng tuyến của mình sớm và đủ mạnh và do vậy đang phải đối mặc với hậu quả nặng nề khi các đơn vị Nga tiến vững chắc ra bên ngoài thị trấn Avdiivka vào các khu vực khác do Ukraine kiểm soát.
Tình báo quân sự Anh hôm 29/2 nói rằng các lực lượng Nga đã tiến thêm tới vị trí cách trung tâm Avdiivka khoảng 6,5km trong vòng 2 tuần trước đó - đây được xem là bước tiến nhỏ nhưng nhanh chóng so với các hoạt động quân sự trước đây.
Các chỉ huy Ukraine có nhiều thời gian để chuẩn bị tuyến phòng ngự bên ngoài Avdiivka. Khu vực này đã bị công kích từ năm 2014. Tuy nhiên, phòng tuyến Ukraine bên ngoài Avdiivka giờ chỉ có các công sự thô sơ bằng đất, thường chỉ có một đường hào cho bộ binh tiến tới các hỏa điểm gần đối phương nhất.
Phòng tuyến Nga mạnh hơn nhiều
Việc Ukraine thiếu phòng tuyến vững chắc ở khu vực này là tương phản với phòng tuyến đáng sợ đã được Nga dày công xây dựng nhằm vô hiệu hóa chiến dịch phản công của Ukraine.
Công sự của Nga bố trí quanh ngôi làng Verbove mà Ukraine cố gắng đánh chiếm bất thành vào mùa thu 2023 cho thấy sự đối lập lớn giữa đôi bên.
Trong khi phòng tuyến Ukraine quanh các ngôi làng là sơ sài thì Verbove lại có vành đai công sự đồng tâm. Vành ngoài cùng là tuyến hào đủ rộng để làm sập bẫy các xe tăng và xe thiết giáp của đối phương. Kế đó là các chướng ngại vật bằng bê tông có tên gọi "răng rồng" cũng dùng để cản xe tăng của đối phương. Trong cùng là tuyến hào dành cho bộ binh.
Hình ảnh vệ tinh hồi tháng 2/2024 cho thấy rõ phòng tuyến đa lớp của Nga nằm về phía Tây của Verbove.
Thế khó của Ukraine khi xây phòng tuyến
Có nhiều lý do khiến Ukraine thiếu phòng tuyến vững chắc để đối phó với quân Nga.
Thứ nhất, giới chức Ukraine vừa qua có thể đã quá tập trung vào hoạt động tiến công nên không dành các nguồn lực cần thiết để xây dựng nhiều loại chiến hào và bẫy xe tăng mà công binh Nga đã làm được kề từ cuối năm 2022 ở miền Nam Ukraine, theo các chuyên gia quân sự và quan chức Mỹ.
Serhiy Hrabskyi - một đại tá quân đội Ukraine về hưu, nói: "Chẳng ai quan tâm và coi đó là một lựa chọn, bởi vì việc này rất tốn kém". Theo Hrabskyi, Ukraine có rất ít nguồn lực dư thừa vào lúc đó.
Thứ hai, theo các quan chức Mỹ, còn có yếu tố tâm lý. Nếu quân Ukraine gài mìn dày đặc tại một số khu vực nhất định để chặn quân Nga thì đây sẽ là sự thừa nhận ngầm rằng họ không thể tiến hành hoạt động tiến công trong chính các khu vực đó trong tương lai.
Nga bắt đầu xây dựng phòng tuyến ở phía Nam trước cuộc phản công của Ukraine tới hơn nửa năm. Về phần mình, Ukraine có vẻ bắt đầu xây dựng các công sự mới chỉ cách đây khoảng 3 tháng, khi các quan chức chính phủ Ukraine công bố thành lập một nhóm công tác để điều phối nỗ lực của giới chức dân sự và quân sự. Theo đó, trách nhiệm xây dựng tuyến phòng ngự đầu tiên sẽ thuộc về các đơn vị quân sự Ukraine đóng trong khu vực này, còn các tuyến tiếp theo sẽ do bên dân sự phụ trách xây dựng, với sự giúp đỡ của các nhà thầu tư nhân.
Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal nói rằng nước này phân bổ khoảng 30 tỷ hryvnia (tương đương 800 triệu USD) cho xây dựng phòng tuyến. Hồi cuối tháng 11/2023, khi đi thăm địa điểm gần tiền tuyến, Tổng thống Ukraine Zelensky nói rằng khu vực Đông Donetsk, bao gồm Avdiivka, "sẽ nhận sự chú ý tối đa".
Tuy nhiên, Pasi Paroinen - nhà phân tích thuộc hãng Black Bird Group (chuyên phân tích hình ảnh vệ tinh và nội dung mạng xã hội từ chiến trường), nói rằng "không có điều gì đáng kể diễn ra" kể từ chuyến thăm của ông Zelensky.
Ông Paroinen bổ sung: Bên ngoài Avdiivka, "có một số vị trí mới được chuẩn bị nhưng chúng vẫn chưa tạo ra được một phòng tuyến đặc biệt đáng gờm" và cũng không thể sánh được về quy mô với hệ thống phòng thủ của Nga ở phía Nam.
Giới chức Ukraine cho biết họ thiếu nhân lực có đủ năng lực tiến hành công việc xây dựng này. Hồi giữa tháng 1/2024, các quan chức địa phương của Ukraine ở vùng Ivano-Frankivsk nói rằng họ đang tìm kiếm 300 công nhân sẵn lòng xây dựng công sự ở tỉnh Donetsk, cách đó hơn 800km về phía Đông.
Đại tá về hưu Hrabskyi nói: "Chúng tôi thiếu các đơn vị công binh. Và bản thân các đơn vị mà chúng tôi có thì lại thiếu thiết bị".
Cả ông Hrabskyi và ông Paroinen đều cho rằng Nga có nhiều hơn hẳn họ về thiết bị, vật liệu và nhân lực có kinh nghiệm trong xây dựng phòng tuyến.
Những ngày gần đây, một số nhà báo Ukraine đã chỉ trích tình trạng thiếu các tuyến phòng ngự mạnh bên ngoài Avdiivka.
Việc trì hoãn xây dựng hệ thống công sự đồng nghĩa với việc binh lính Ukraine hiện nay có thể rơi vào thế phải củng cố phòng tuyến dưới hỏa lực của quân đội Nga, khiến cho nhiệm vụ này trở nên cực kỳ khó khăn.
Đại tá Hrabskyi chỉ ra rằng Nga hiện đang ngăn quân Ukraine củng cố phòng tuyến bằng cách oanh tạc họ không ngừng, sử dụng cả bom lượn với hàng trăm kilogram chất nổ có sức công phá mạnh để phá tung các công sự kiên cố.