Đầu tuần này, Trung Quốc đã công bố những thước phim mới cho thấy tàu sân bay tối tân nhất của nước này sử dụng máy phóng điện từ để triển khai các chiến đấu cơ. Động thái đã phô diễn một công nghệ hải quân mới mà cho đến nay chỉ có Mỹ từng áp dụng.
Các video clip do Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAN) công bố cho thấy tiêm kích tàng hình J-35, tiêm kích hạm J-15T và máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không KJ-600 cất cánh từ tàu sân bay Phúc Kiến.
Các đoạn phim thể hiện các thủy thủ đoàn đang chuẩn bị máy bay chiến đấu cất cánh, quá trình phóng bằng máy phóng và thu hồi máy bay bằng cáp hãm đà và móc đuôi — tất cả đều là những yếu tố cốt lõi trong hoạt động tác chiến của tàu sân bay hiện đại.
"Thật đáng kinh ngạc về tốc độ của Trung Quốc, từ chỗ không có tàu sân bay nào, đến các thiết kế kiểu nhảy cầu cũ, và giờ đây là máy phóng điện từ," Matthew Funaiole, chuyên gia cao cấp tại Dự án Sức mạnh Trung Quốc thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, chia sẻ với tờ Business Insider.
Một bước nhảy vọt lớn về công nghệ
Phúc Kiến là tàu sân bay thứ ba của hải quân Trung Quốc và là chiếc thứ hai được đóng hoàn toàn trong nước. Được xem là một cải tiến vượt bậc so với hai "người tiền nhiệm" là Liêu Ninh và Sơn Đông, tàu Phúc Kiến có thiết kế boong phẳng tích hợp máy phóng thay vì kiểu đường băng cất cánh dạng nhảy cầu.
Tàu Liêu Ninh vốn có tiền thân là một khung tàu chiến cũ thời Liên Xô chưa hoàn thiện, được Trung Quốc mua lại và hoán cải thành tàu sân bay đầu tiên. Tàu Sơn Đông là phiên bản nâng cấp được sản xuất nội địa, nhưng vẫn mang nhiều đặc điểm thiết kế tương tự tàu Liêu Ninh.
Như trong các video của PLAN, tàu Phúc Kiến được trang bị ba hệ thống phóng điện từ, tương tự như loại trên tàu USS Gerald R. Ford, hàng không mẫu hạm tối tân nhất của Hải quân Hoa Kỳ. Trong khi lớp Ford sử dụng máy phóng điện từ, các tàu sân bay lớp Nimitz cũ hơn vẫn được trang bị hệ thống phóng bằng hơi nước. Hải quân Hoa Kỳ không sử dụng thiết kế đường băng kiểu nhảy cầu.
Ưu điểm của máy phóng so với đường băng nhảy cầu là khả năng triển khai máy bay bất kể trọng lượng cất cánh. Điều này cho phép tàu mang theo một phi đội đa dạng hơn, cũng như các máy bay được nạp đầy nhiên liệu và vũ khí để đạt hiệu quả chiến đấu tối đa. Máy phóng còn giúp quá trình cất cánh trở nên ổn định và dễ đoán định hơn, đặc biệt các hệ thống phóng điện từ thế hệ mới được thiết kế để tối ưu hóa hiệu suất.
Phóng máy bay tàng hình
Mặc dù Hải quân Hoa Kỳ đã từng triển khai tiêm kích tàng hình thế hệ thứ năm F-35 từ các tàu sân bay lớp Nimitz, họ vẫn chưa thực hiện điều này từ lớp Ford mới hơn bằng hệ thống phóng máy bay điện từ (EMALS).
Đoạn phim của PLAN cho thấy Trung Quốc đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phóng một tiêm kích tàng hình từ tàu sân bay bằng máy phóng điện từ trong một hoạt động bay — cụ thể là chiếc J-35 mới.
Tàu Ford là hàng không mẫu hạm đầu tiên được triển khai với máy phóng điện từ, nhưng nó vẫn chưa từng dùng hệ thống này để phóng F-35C, biến thể trên hạm của dòng tiêm kích tàng hình này. Con tàu hiện chưa được cấu hình hay cấp chứng nhận cho nhiệm vụ đó, dù các tàu tiếp theo trong lớp dự kiến sẽ được trang bị khả năng này khi bàn giao. Tuy nhiên, Hải quân Hoa Kỳ hiện vẫn có các tàu sân bay khác sẵn sàng triển khai các tiêm kích tàng hình đã được kiểm chứng qua thực chiến.
Việc phóng máy bay tàng hình bằng máy phóng từ boong tàu sân bay đặt ra nhiều thách thức kỹ thuật, cả đối với hệ thống phóng và bản thân máy bay. Chẳng hạn, máy bay tàng hình được tối ưu hóa về hình dáng khí động học, vốn không phù hợp cho việc gia cố kết cấu chịu lực một cách thông thường. Do đó, chúng cần được thiết kế kỹ thuật bổ sung để có thể chịu được áp lực cực lớn từ các cú phóng bằng máy phóng.
Các báo cáo trước đây của PLAN cho biết Trung Quốc đã thử nghiệm phóng J-35 từ tàu Phúc Kiến từ đầu tháng 9 năm 2024, nhưng không công bố hình ảnh cất cánh thực tế. Tuy nhiên, các video mới được tung ra đã cho thấy rõ cảnh một chiếc J-35 thực hiện cú phóng và hạ cánh trở lại boong tàu.
Ông Funaiole cho rằng, dù việc phóng J-35 rất đáng chú ý, có lẽ loại máy bay thú vị nhất trong video lại là chiếc KJ-600.
"KJ-600 mang lại cho Trung Quốc một máy bay cảnh báo sớm cánh cố định đầy năng lực trên hạm, cho phép phát hiện và chỉ huy ở tầm xa hơn nhiều so với những gì trực thăng hay radar trên tàu có thể làm được," ông nói và cho biết thêm rằng chiếc máy bay này "lấp đầy một khoảng trống quan trọng trong không lực hải quân Trung Quốc, cho phép các cụm tác chiến tàu sân bay của họ có tầm nhìn xa hơn và phối hợp các hoạt động phức tạp hơn."
Hải quân Hoa Kỳ hiện đang sử dụng máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không E-2D Advanced Hawkeye cho vai trò tương tự.
Ngay cả khi thủy thủ đoàn tàu sân bay của PLAN còn nhiều điều phải học hỏi, ông Funaiole kết luận rằng "tốc độ tiến bộ của họ rất ấn tượng và điều đó cho thấy Trung Quốc đang hiện đại hóa các lực lượng của mình nhanh đến mức nào."