Một bộ phim tài liệu do truyền thông nhà nước Trung Quốc công bố đầu tháng 8 cho thấy tàu sân bay Phúc Kiến - niềm tự hào mới của Hải quân PLA đã bước vào giai đoạn thử nghiệm cuối trước khi trực chiến. Đây là lần đầu tiên xuất hiện hình ảnh máy bay thực hiện cất cánh bằng máy phóng điện từ (EMALS) trực tiếp trên biển, thay vì các bài mô phỏng trước đó.
Các kỹ sư và thủy thủ tham gia thử nghiệm nhấn mạnh, việc chuyển từ mô phỏng sang bắn thật trong điều kiện sóng gió thực tế là cột mốc quan trọng, đánh dấu sự trưởng thành của công nghệ mới. Hai tàu sân bay trước của Trung Quốc – Liêu Ninh và Sơn Đông đều dùng kiểu đường băng nhảy cầu, khiến giới hạn trọng lượng cất cánh và khả năng mang vũ khí, nhiên liệu của máy bay.
Chỉ huy Thiên Vĩ thuộc bộ phận hàng không Phúc Kiến cho biết, hải quân đang tích cực chuẩn bị để chuyển đổi liền mạch từ vận hành kiểu đường băng nhảy cầu sang máy phóng điện từ, rút ngắn thời gian huấn luyện và đưa hệ thống vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu. Điều này đồng nghĩa các phi công dày dạn kinh nghiệm từ hai tàu sân bay trước đã được điều sang thử nghiệm trên Phúc Kiến.
Với lượng choán nước khoảng 85.000 tấn, Phúc Kiến là tàu sân bay phi hạt nhân lớn nhất thế giới, được đánh giá có thể thách thức năng lực của những tàu mạnh nhất Hải quân Mỹ. Dù chưa rõ Trung Quốc sẽ đóng thêm tàu cùng lớp hay chuyển sang thiết kế hạt nhân cỡ lớn hơn, giới phân tích cho rằng hệ thống động cơ thông thường của Phúc Kiến vẫn đủ để hoạt động khắp Thái Bình Dương, đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành, bảo dưỡng và tăng tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu.
Phúc Kiến được đóng tại nhà máy đóng tàu Giang Nam, hạ thủy tháng 6/2022, chạy thử từ tháng 5/2024 và đến tháng 6/2025 đã bước vào đợt thử nghiệm trên biển lần thứ 8. Đây cũng là giai đoạn được cho là lần đầu thử phóng máy bay thật bằng EMALS. Công nghệ này giúp máy bay rời boong với lực gia tốc lớn hơn hẳn hệ thống phóng hơi nước truyền thống, cho phép cất cánh với tải trọng vũ khí và nhiên liệu tối đa, đồng thời hỗ trợ vận hành máy bay cảnh báo sớm cánh cố định KJ-600.
So với các đối thủ, Phúc Kiến được xếp ngang hàng USS Gerald R. Ford – siêu tàu sân bay mới nhất của Mỹ. USS Ford phải mất nhiều năm khắc phục sự cố trước khi triển khai lần đầu vào tháng 10/2022. EMALS trên Phúc Kiến nếu vận hành ổn định sẽ giúp rút ngắn đáng kể khoảng cách công nghệ, thậm chí vượt Mỹ trong một số hạng mục.
Lợi thế "vòng ngoài" của hạm đội Trung Quốc
Hiện hạm đội tàu sân bay Trung Quốc vẫn thua xa Mỹ về số lượng, song đã bỏ cách Anh, Nga, Ấn Độ và Pháp. Bù lại, Bắc Kinh đang sở hữu các tàu khu trục hộ tống hiện đại hơn, đã tích hợp tên lửa siêu vượt âm - điều Hải quân Mỹ chưa làm được.
Các tiêm kích hạm J-15B, J-35 và máy bay tác chiến điện tử J-15D của Trung Quốc có kích thước lớn, tầm hoạt động dài, mang tải vũ khí lớn hơn so với F/A-18E/F, F-35C và EA-18G của Mỹ. Nếu EMALS vận hành trơn tru, các dòng máy bay này sẽ khai thác tối đa tải trọng và bán kính chiến đấu.
Bên cạnh đó, Trung Quốc có thể vượt Mỹ nhiều năm trong việc triển khai tiêm kích hạm thế hệ 6, do Washington đang cắt giảm mạnh ngân sách phát triển máy bay thế hệ mới cho Hải quân. Điều này có thể khiến Phúc Kiến và các siêu tàu sân bay tương lai của Trung Quốc nắm lợi thế áp đảo trong các cuộc chạm trán tương lai.
Việc Phúc Kiến bước vào giai đoạn thử nghiệm cuối không chỉ là sự kiện kỹ thuật, mà còn là tín hiệu chiến lược: Hải quân Trung Quốc đang tiến rất gần tới khả năng triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay ngang hàng Mỹ ở Thái Bình Dương. Sự kết hợp giữa EMALS, tiêm kích tầm xa và hộ tống hạm hiện đại có thể tạo ra một đối trọng thực sự với các nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ vốn giữ vị thế thống trị từ Thế chiến II đến nay.
Nếu quá trình chạy thử tiếp theo diễn ra suôn sẻ, giới quan sát dự đoán Phúc Kiến có thể được biên chế chính thức ngay trong năm 2026, mở ra giai đoạn cạnh tranh căng thẳng mới giữa hai siêu cường trên đại dương.