Trong tài liệu dài 74 trang được Axios đăng đầu tiên, văn phòng chính sách của Bộ Ngoại giao Mỹ vạch ra các bước mà Washington sẽ làm để đối phó với ý định của Bắc Kinh nhằm thay đổi trật tự thế giới.
Theo bài viết của Axios, Mỹ cần duy trì quân đội mạnh nhất thế giới, củng cố trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, đánh giá lại và tăng cường hệ thống đồng minh, giáo dục cho người dân Mỹ về thách thức Trung Quốc, hạn chế và ngăn cản những bước đi của lãnh đạo Trung Quốc.
“Trung Quốc không chỉ định đảo lộn trật tự thế giới đã được thiết lập, một trật tự dựa trên các quốc gia tự do và có chủ quyền, bắt nguồn từ các nguyên tắc phổ quát mà Mỹ được xây dựng nên và thúc đẩy các lợi ích quốc gia của Mỹ, mà còn định đảo ngược căn bản trật tự thế giới, đặt Trung Quốc vào vị trí trung tâm và phục vụ các mục tiêu và tham vọng bá quyền của Bắc Kinh”, tài liệu viết.
Tài liệu nêu ra chiến lược quân sự của Trung Quốc, chiến lược tái định hình các thể chế quốc tế, thay đổi về tư tưởng, siêu chủ nghĩa dân tộc và đàn áp người dân. Đây được xác định là “tầm nhìn dài hạn” trong chiến lược chính sách của Trung Quốc”, tài liệu nói.
Các nhà phân tích Trung Quốc ví văn bản này như phiên bản hiện đại “Bức điện dài” của nhà ngoại giao Mỹ George Kennan năm 1946, trong đó vạch ra chiến lược mới cho quan hệ ngoại giao với Liên Xô để sau đó trở thành cơ sở cho chính sách Chiến tranh Lạnh của Mỹ.
“Công bố tài liệu vào thời điểm này là để bắt chước tư duy của Kennan về chính sách bao vây Liên Xô, giúp tạo nên nền tảng cho chính sách bao vây Trung Quốc và kiềm chế chính sách Trung Quốc của chính quyền mới”, GS Wei Zongyou, một chuyên gia về quan hệ Mỹ - Trung tại ĐH Phúc Đán, đánh giá.
“Ông Trump không muốn để dư địa cho ông Biden hạ nhiệt quan hệ với Bắc Kinh”, ông Wei nói.
Tuy nhiên, ông Liu Weidong, một chuyên gia về Mỹ tại Viện Khoa học xã hội Trung Quốc, nói rằng tài liệu này khó có thể tạo sóng ở Trung Quốc vì chưa biết nó có thể tác động mức nào đến chính sách của chính quyền Joe Biden sau này.
Ông Biden dự kiến sẽ vào Nhà Trắng từ ngày 20/1 năm sau, nhưng ông Trump từ chối công nhận thất bại trong cuộc bầu cử ngày 3/11 và đang theo đuổi nhiều vụ kiện để thay đổi kết quả.
“Nhiệm kỳ của ông Trump gần như đã hết và những hành động của ông ấy chỉ nhằm tạo ra một hình mẫu hay sự đã rồi đối với ông Biden”, ông Liu nói.
“Tôi không nghĩ điều này sẽ có tác động lớn đến quan hệ Trung – Mỹ vì ở Mỹ lúc nào cũng có những chính trị gia chỉ trích Trung Quốc”, chuyên gia này nói thêm.
Tài liệu nói trên cũng nêu ra những lĩnh vực mà Trung Quốc dễ bị tổn thương, như rủi ro chính trị nếu xảy ra suy thoái kinh tế, dân số già hóa, ô nhiễm môi trường, tham nhũng ở cấp địa phương và giới tinh hoa, chính sách cứng rắn với các nhóm thiểu số và tôn giáo, mất lòng tin quốc tế đối với chính sách đối ngoại.
Nhưng các nhà quan sát cho rằng việc nhấn mạnh vào các quan hệ đồng minh và trật tự quốc tế có vẻ không giống sự thờ ơ với chủ nghĩa đa phương của chính quyền Trump.