Hãy tưởng tượng bạn đang nằm trên bàn phẫu thuật, ánh đèn phẫu thuật sáng rực chiếu thẳng vào mặt. Bạn cảm thấy mắt mình bắt đầu thích nghi với ánh sáng, nhìn thấy những khuôn mặt đeo khẩu trang đứng vây quanh. Chợt bạn nhận ra rằng họ đang thao tác bên trong cơ thể bạn. Bạn muốn hét lên, muốn trốn thoát khỏi đây, nhưng không thể làm gì được. Điều may mắn duy nhất là bạn không cảm thấy đau đớn. Tuy nhiên, bạn phải chứng kiến toàn bộ cảnh tượng đáng sợ ấy. Đây chính là cơn ác mộng mang tên "sự tỉnh táo trong khi phẫu thuật" – một hiện tượng hiếm gặp nhưng hoàn toàn có thể xảy ra.
Tỷ lệ thức dậy trong khi phẫu thuật
Tỷ lệ thức dậy trong khi phẫu thuật được ước tính là khoảng 1 trên 19.000 ca. Mặc dù nghe có vẻ không nhiều, nhưng khi xem xét rằng chỉ riêng tại Hoa Kỳ, có hơn 130.000 ca phẫu thuật nội trú được thực hiện mỗi ngày, con số này tương đương với gần 7 người trải qua trạng thái này hàng ngày.
Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng tỉnh táo này chỉ kéo dài vài phút và không gây đau đớn. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng vậy. Có những câu chuyện kinh hoàng về những người cảm thấy đau đớn tột độ hoặc phát triển các triệu chứng tâm lý như căng thẳng sau chấn thương, ác mộng, và hồi tưởng lại trải nghiệm đáng sợ đó.
Vì sao có thể xảy ra hiện tượng này?
Vậy, tại sao một quy trình y tế đã được thực hiện hàng triệu lần lại có thể đi sai lầm đến mức như vậy? Trước khi phẫu thuật, bác sĩ gây mê sẽ xem xét lịch sử y tế của bệnh nhân, bao gồm các thông tin về dị ứng thuốc, tiền sử bệnh lý, cũng như thói quen và lối sống của họ. Mục tiêu là xác định liều lượng thuốc gây mê thích hợp để giữ cho bệnh nhân vô thức trong suốt quá trình phẫu thuật, mà không gây nguy hiểm đến các chức năng sống quan trọng.
Tuy nhiên, cơ thể con người không phải lúc nào cũng phản ứng theo cách dự đoán được. Mỗi cá nhân có một cơ chế chuyển hóa và phản ứng với thuốc khác nhau. Một số người có thể có khả năng kháng lại thuốc gây mê cao hơn, do yếu tố di truyền hoặc do sử dụng thường xuyên các chất như rượu và thuốc lá, làm giảm hiệu quả của thuốc. Ngoài ra, các bệnh lý nền như béo phì, bệnh tim mạch hoặc những trường hợp phẫu thuật khẩn cấp, cũng làm tăng nguy cơ xảy ra nhận thức gây mê. Bởi vậy, đôi khi có những biến chứng xảy ra liên quan đến thuốc an thần và thuốc gây tê liệt.
Khi thuốc gây tê liệt hết tác dụng nhưng thuốc an thần vẫn còn hoạt động, trong trường hợp này, bệnh nhân vẫn ở trạng thái vô thức, nhưng cơ thể có thể bắt đầu cử động. Các bác sĩ gây mê thường nhanh chóng nhận ra sự bất thường này và sẽ điều chỉnh bằng cách sử dụng thêm thuốc gây tê liệt để giữ cho cơ thể bệnh nhân không cử động.
Trong trường hợp cả thuốc an thần và thuốc gây tê liệt đều hết tác dụng. Đây là tình huống dễ nhận biết nhất vì bệnh nhân có thể tỉnh dậy hoàn toàn và thậm chí cố gắng nói chuyện hoặc ngồi dậy. Các bác sĩ có thể nhanh chóng hành động để đưa bệnh nhân trở lại trạng thái vô thức trong vòng vài phút.
Tuy nhiên, kịch bản đáng sợ nhất là khi thuốc an thần hết tác dụng, khiến bệnh nhân tỉnh táo hoàn toàn, nhưng thuốc gây tê liệt vẫn còn hiệu lực. Điều này đồng nghĩa với việc bệnh nhân có thể cảm nhận được toàn bộ quá trình phẫu thuật, từ những động tác của bác sĩ đến cảm giác đau đớn, nhưng không thể di chuyển hay nói cho bác sĩ biết mình đang tỉnh. Dù rất hiếm gặp, nhưng kịch bản này đã xảy ra đủ nhiều để trở thành nguồn cảm hứng cho không ít bộ phim kinh dị.
Sự tỉnh táo trong khi phẫu thuật, dù hiếm gặp, có thể để lại những hậu quả tâm lý nghiêm trọng cho bệnh nhân. Việc trải qua một trải nghiệm mà họ không thể kiểm soát hay ngăn chặn có thể dẫn đến những cảm giác sợ hãi, lo lắng và ám ảnh kéo dài. Những bệnh nhân này thường gặp khó khăn trong việc tin tưởng vào quy trình y tế và có thể phát triển các triệu chứng PTSD. Ác mộng, hồi tưởng lại trải nghiệm phẫu thuật, và sự lo lắng tột độ có thể trở thành những vấn đề mà họ phải đối mặt hàng ngày.
Dù tình trạng này có thể gây hoảng sợ, nhưng có nhiều biện pháp để giảm nguy cơ tỉnh táo trong khi phẫu thuật. Quan trọng nhất là duy trì hồ sơ y tế cập nhật và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ một cách nghiêm túc trước khi phẫu thuật. Cắt giảm rượu và thuốc lá cũng là một biện pháp hữu hiệu, bởi chúng có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với thuốc gây mê. Thay vì lo lắng, hãy đưa ra những lựa chọn lành mạnh và giữ cho mình một tâm trạng thoải mái. Điều này sẽ giúp bạn yên tâm hơn khi bước vào ca phẫu thuật.
Tỉnh táo trong khi phẫu thuật là một trải nghiệm kinh hoàng mà không ai mong muốn. Tuy nhiên, với sự phát triển của y học, các bác sĩ và nhân viên y tế đã có nhiều biện pháp để giảm thiểu nguy cơ xảy ra tình huống này.
Sự tỉnh táo trong khi phẫu thuật, dù là một hiện tượng hiếm gặp, vẫn là một thực tế đáng quan tâm. Tuy nhiên, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hợp tác chặt chẽ với đội ngũ y tế, nguy cơ này có thể được giảm thiểu tối đa. Hãy nhớ rằng, những kịch bản tồi tệ nhất chỉ là ngoại lệ hiếm hoi, và đa số các ca phẫu thuật đều diễn ra suôn sẻ. Khi tỉnh dậy vào thời điểm thích hợp, bạn có thể thở phào nhẹ nhõm và cảm ơn đội ngũ y tế đã chăm sóc mình chu đáo. Trong khi đó, những cơn ác mộng về sự tỉnh táo chỉ còn là một “điều gì sẽ xảy ra nếu” của trí tưởng tượng.
