Salamis là 1 trong những trận hải chiến lớn nhất thế giới tính cho đến nay, quy mô của nó làm cho cả quân sự hiện đại phải kính nể. Đó là trận chiến giữa các thành bang Hy Lạp và đế quốc Ba Tư hùng mạnh vào năm 480 TCN.
Với quyết tâm dùng vũ lực để đàn áp các chư hầu cứng đầu như Athens, đế quốc Ba Tư chuẩn bị đến hơn 1200 tàu chiến, tuy bị mất 1/3 số đó do gặp bão biển nhưng họ vẫn còn đến hơn 800 tàu trước khi cuộc chiến khởi tranh. Trong khi đó, bên phía đối diện, Hy Lạp chỉ có 370 tàu, chưa bằng 1 nửa so với Ba Tư.
Cụ thể năm 491 TCN, Darius đại đế cử sứ giả đến các thành bang Hy Lạp đòi tiến cống "đất và nước" với hàm ý quy thuận Ba Tư. Hầu như tất cả điều khiếp sợ trước sức mạnh quân sự mà chấp nhận gật đầu, chỉ ngoại trừ Athens và Sparta, ở đây các sứ giả lần lượt bị xử tử và đạp xuống giếng, đồng nghĩa với việc sẽ có 1 cuộc chiến lớn.
Năm sau, Darius gửi 1 đội quân tới thăm dò nhưng bị những người con của Athens tiêu diệt tại trận Marathon lịch sử. Từ đó, ông ta cho xây dựng 1 đội quân khổng lồ từ con người tới khí tài, vật chất để quyết tâm khuất phục toàn Hy Lạp.
Sau nhiều biến cố, con trai của Darius là Xerxes đã dẫn đội quân khổng lồ của Ba Tư đi chinh phục kẻ thù. Nhận ra sự nguy hiểm đó, bên phía Athens cũng ráo riết củng cố lực lượng, chuẩn bị cho trận chiến kinh hoàng sắp tới với Ba Tư.
Diễn biến chính
Trước sức ép đáng sợ từ đế quốc Ba Tư, các thành bang đã phải kết hợp lại tạo thành liên minh Hy Lạp để cùng nhau chống lại kẻ thù.
Sau 2 trận thua đáng tiếc tại Thermoplylae và Artemisium, lãnh đạo của Athens là Themistocles đã thả 1 vài nô lệ đến chỗ quân Ba Tư để cung cấp thông tin sai lệch. Trúng kế của chính trị gia Hy Lạp, quân Ba Tư quyết tiến đến dứt điểm đối thủ trong trận đánh cuối tại Salamis mà không hề hay biết đây là nơi mà Hy Lạp đã chuẩn bị vô cùng kỹ lưỡng.
Không tự nhiên mà quân Hy Lạp chọn Salamis làm chiến địa cho trận đánh cuối cùng, địa hình có phần chật hẹp kết hợp với không gian được chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ triệt tiêu đi ưu thế về số lượng của đoàn thuyền chiến Ba Tư. Theo như Themistocles là: "trận đánh trong khoảng chật hẹp như vậy sẽ tạo lợi thế cho chúng ta".
Khi trận chiến vừa bắt đầu, quân Ba Tư tiếp cận đối thủ tại eo biển Salamis, chính không gian chật hẹp nơi đây đã phá vỡ tính kỷ luật của hạm đội dù cho trước đó họ đã chuẩn bị kỹ. Ở bên kia chiến tuyến, quân Hy Lạp không vội vàng tấn công ngay mà quay ngược thuyền, giả vờ bỏ chạy để lôi kéo quân địch.
Đến thời gian thích hợp, 1 chiếc tàu bên phía Đồng Minh lao như tên bắn vào chiến thuyền lớn nhất của Ba Tư, rồi lần lượt toàn bộ Hy Lạp theo sau tấn công vào đội hình đang rối loạn của quân địch.
Thông thường, các tàu chiến thời này có mũi nhọn ở phía trước nên khi đâm trực diện, sẽ tăng cao khả năng đánh chìm tàu đối phương, trong trường hợp không đạt mục đích, quân lính 2 bên sẽ nhảy sang thuyền của nhau để đánh tay đôi.
Trong khi Ba Tư có ưu thế về thuyền chiến nên chỉ trang bị vũ khí nhẹ thì quân Hy Lạp được chuẩn bị đầy đủ vũ trang cho cuộc chiến. Cũng chính điều này giúp họ đẩy lùi được đợt tấn công đầu tiên của kẻ địch,
Trong eo biển chật hẹp, những xác thuyền của đợt tấn công đầu tiên lại biến thành chướng ngại vật, cản trở đường tiến công của các hạm đội phía sau. Không những thế, Ariabignes, đô đốc nhận trách nhiệm 1 cánh quân và cũng là em trai của Xerxes đã bị giết khiến cho quân Ba Tư ngày càng trở nên rối loạn vì thiếu người lãnh đạo.
Các chiến thuyền của Ba Tư ngoài những chiếc bị tiêu diệt, cái thì mắc cạn, cái thì bỏ chạy khiến cho sĩ khí ban đầu sụt giảm nặng nề. Dường như đế quốc Ba Tư không gượng dậy nổi sau cú đánh phủ đầu quá nặng của Hy Lạp, hạm đội bắt đầu rút lui về phía Phalerum nhưng tiếp tục bị đánh tơi bời bởi quân phục kích khi đang cố gắng rời khỏi eo biển.
Thất bại thê thảm tại Salamis, quân Ba Tư chỉ còn hơn 300 chiến thuyền, nghĩa là họ đã mất hơn 1 nửa tổng số thuyền khi mới bắt đầu trận chiến, tổn thất quá nặng nề cho đế quốc mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ.
Ý nghĩa
Với danh tiếng là trận hải chiến có ý nghĩa bậc nhất lịch sử cổ đại, Salamis chính là bước ngoặt trong mối quan hệ giữa Hy Lạp và Ba Tư. Sau trận này, toàn bộ Hy Lạp trở nên an toàn hơn trước sự uy hiếp của kẻ thù. Ngược lại, thất bại đó đã giáng 1 đòn nặng nề vào tinh thần cũng như vật chất của quân đội Ba Tư.
Tại các trận chiến lớn khác, quân Hy Lạp cũng tự tin hơn khi rời bỏ thế phòng thủ như tại trận Plataea hay Mycale về sau.
Giới sử gia cổ đại cũng như bây giờ cho rằng, trận Salamis đã làm đảo lộn sự phát triển của thế giới Hy Lạp cổ lẫn văn minh phương Tây; cũng như nó làm giảm nghiêm trọng sức mạnh to lớn của đế quốc Ba Tư, khiến họ từ bỏ ý định chinh phục Hy Lạp.