Bức tranh thiên nhiên độc đáo
Khác với những sa mạc khô cằn thông thường, “Sa mạc Ngàn Hồ” nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, với lượng mưa trung bình khoảng 1.500 mm mỗi năm. Mặc dù có một lượng mưa không đáng kể, nhưng nước từ các trận mưa lại tập trung ở những vùng trũng, cùng với sự cung cấp nước liên tục từ những mạch nước ngầm, tạo thành hàng loạt hồ lớn nhỏ đan xen giữa cát vàng. Nhìn từ xa, cảnh tượng hồ và cát xen kẽ nhau như một bức tranh tự nhiên đầy mê hoặc.
Điều đáng ngạc nhiên hơn cả là sự đa dạng sinh học tại đây. Trái với cảnh cằn cỗi, nơi này là môi trường sống của hơn 200 loài cá nước ngọt, cùng với một loạt sinh vật như côn trùng thủy sinh, động vật giáp xác và nhiều loại thực vật. Khung cảnh phong phú này khiến “Sa mạc Ngàn Hồ” trở thành một hiện tượng độc đáo hiếm gặp.
Vẻ đẹp của khu vực này thay đổi theo mùa. Vào mùa đông, khu vườn quốc gia này được bao phủ bởi cát trắng. Hình ảnh đúng với ý nghĩa cái tên của nó: "Chiếc ga trải giường của Maranhão". Lúc này, nó trông giống một sa mạc nguyên bản. Tuy nhiên, một khi mùa hè đến cùng với những cơn mưa, khu đất rộng gần 1500km vuông sẽ được bao phủ bởi hàng nghìn hồ nước lớn nhỏ.
Chu kỳ sống và khả năng sinh tồn kỳ diệu
Một trong những loài sinh vật nổi bật nhất tại “Sa mạc Ngàn Hồ” là loài cá sa mạc với tên khoa học Lepidosiren paradoxa. Loài cá này có khả năng tồn tại đáng kinh ngạc trong điều kiện khắc nghiệt.
Vào mùa khô, các hồ nước cạn khô, nhiệt độ có thể vượt quá 40 độ C, nhưng loài cá này không chết. Thay vào đó, chúng quấn mình vào một túi noãn bào, giảm sự trao đổi chất và bước vào trạng thái giống như ngủ đông, chờ đợi mùa mưa tới.
Khi mưa đến, nước hồ lại đổ đầy, và loài cá này cũng theo đó mà bắt đầu thức giấc. Chúng phá vỡ túi noãn bào, chui ra và ngay lập tức bước vào mùa sinh sản. Những ấu trùng cá nở ra từ trứng sau đó trở thành thức ăn cho hàng loạt sinh vật khác, tạo nên một chuỗi sinh học hoàn chỉnh. Quá trình này lặp đi lặp lại mỗi năm, duy trì sự sống và cân bằng sinh thái của khu vực hồ.
Mùa mưa đến, các tháng hè, nước ngọt sẽ tràn vào các khoảng trũng giữa cồn cát. Cùng với lớp đá không thấm nước bên dưới khiến nước đọng lại tạo nên một "bộ sưu tập" ao hồ tuyệt đẹp, với kích thước đa dạng từ nhỏ cho đến lớn.
Di sản văn hóa và con người
“Sa mạc Ngàn Hồ” không chỉ là một kỳ quan thiên nhiên mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa quý báu. Từ hàng ngàn năm trước, các dân tộc du mục cổ đại đã sinh sống tại đây và để lại những dấu ấn văn hóa đặc biệt thông qua các bức tranh khắc đá tại khu vực được gọi là "Thành phố của quỷ". Các cột cát ở đây được hình thành qua hàng ngàn năm bởi gió và nước, tạo nên các cột đá với hình thù kỳ lạ như một thành phố cổ bằng cát.
Những bức tranh khắc đá này ghi lại cuộc sống của người xưa, từ cảnh săn bắn, câu cá đến những sinh hoạt đời thường như kéo co. Hình ảnh người cổ đại được khắc họa với những chuyển động sinh động, cho thấy trình độ nghệ thuật và văn hóa của người xưa.
Các đồi cát trắng xen lẫn với những hồ nước nhỏ màu ngọc lục bảo. Cảnh tượng ấy biến nơi đây thành vùng đất hiếm nhất trên hành tinh: một sa mạc "hòa quyện" cùng thiên đường nhiệt đới.
Thách thức từ biến đổi khí hậu và con người
Tuy nhiên, “Sa mạc Ngàn Hồ” đang phải đối mặt với những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu và các hoạt động của con người. Trong những năm gần đây, lượng mưa giảm mạnh và mực nước ngầm suy giảm khiến nhiều hồ không còn đủ nước để duy trì sự sống sau mùa mưa. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái, đặc biệt là loài cá lâu năm có tuổi đời lên đến 10.000 năm.
Ngoài ra, sự phát triển nông nghiệp và công nghiệp tại khu vực xung quanh cũng góp phần làm ô nhiễm nguồn nước, gây áp lực lớn lên hệ sinh thái mong manh. Du lịch phát triển quá mức cũng là một vấn đề, khi việc khai thác không kiểm soát làm tổn hại thêm đến môi trường tự nhiên.
Vì chứa đầy nước mưa, các hồ này sẽ trở thành nơi trú ngụ của các loại cá khác nhau. Tùy thuộc vào sự kết nối với các con sông gần đó hoặc do đặc điểm sinh học của từng loài. Điển hình như loài cá Lepidosiren paradoxa. Chúng có khả năng chui xuống lớp bùn đất ẩm ướt để sống sót qua mùa khô. Mỗi khi mưa xuất hiện, loài cá này sẽ "tái sinh" và trồi lên mặt nước.
Nỗ lực bảo vệ kỳ quan thiên nhiên
Nhằm giải quyết các vấn đề này, năm 2017, chính phủ Brazil đã khởi động chương trình "Nạo vét và phục hồi môi trường của khu vực hồ Alto Mato Grosso" với mục tiêu bảo vệ và khôi phục hệ sinh thái tại “Sa mạc Ngàn Hồ” . Các biện pháp như nạo vét nhân tạo, giám sát và phục hồi sinh thái đã được triển khai để giảm thiểu nguy cơ sa mạc hóa và bảo vệ sự sống tại khu vực này.
“Sa mạc Ngàn Hồ” là một trong những kỳ quan thiên nhiên hiếm hoi của trái đất, nơi mà sự sống tồn tại và phát triển trong điều kiện khắc nghiệt. Tuy nhiên, để kỳ quan này tiếp tục duy trì vẻ đẹp và sự sống, cần có sự chung tay của con người trong việc bảo vệ và phát triển bền vững. Chỉ khi chúng ta thực sự nhận thức và hành động, phép màu của thiên nhiên mới có thể được bảo tồn cho các thế hệ mai sau.