Ngày nay, với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, sự kết hợp chéo giữa trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học đang dẫn đến một cuộc cách mạng khoa học chưa từng có. Gần đây, một thành tựu đột phá của các nhà khoa học Mỹ đã gây chấn động thế giới - họ đã chế tạo thành công "robot sống" đầu tiên trên thế giới có thể tự sinh sản. Khám phá này không chỉ thách thức sự hiểu biết của chúng ta về bản chất sự sống mà còn đặt ra những câu hỏi về tương lai của nó về tiềm năng tiến hóa và các mối đe dọa tiềm ẩn.
Đầu năm 2020, nhóm các nhà khoa học đến từ Đại học Vermont, Đại học Tufts và Viện Wyss của Đại học Harvard ở Hoa Kỳ đã chế tạo thành công "robot sống" - Xenobot có kích thước milimet lần đầu tiên sử dụng tế bào sống được chiết xuất từ phôi Xenopus. Những robot siêu nhỏ này không chỉ có thể di chuyển tự do trong đĩa petri mà còn có khả năng mang thuốc và tự phục hồi. Tuy nhiên, điều thực sự khiến Xenobot nổi tiếng trong cộng đồng khoa học là khả năng tự sinh sản sau đó của nó.
Sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, các nhà khoa học đã tối ưu hóa thiết kế của Xenobot và cuối cùng xác định được hình dạng tương tự như nhân vật chính trong trò chơi điện tử "Pac-Man". Thiết kế này cải thiện đáng kể hiệu quả của robot trong quá trình sao chép. Khi những robot hình "Pac-Man" này di chuyển xung quanh môi trường, chúng sử dụng các cấu trúc "miệng" đặc biệt để thu thập tế bào gốc. Theo thời gian, những tế bào gốc này tập hợp lại để tạo thành những "em bé" robot mới, có hình dáng và cách di chuyển giống như chúng. Quá trình này không chỉ đánh dấu bước đột phá lớn trong công nghệ tự nhân bản của robot sinh học mà còn mở ra một chương mới trong nghiên cứu sự sống nhân tạo.
Nghiên cứu về việc liệu robot sống có thể tiến hóa để trở nên lớn hơn hay không vẫn đang ở giai đoạn sơ bộ. Đánh giá từ các kết quả thử nghiệm đã biết, hệ thống tự sao chép của Xenobot có những hạn chế nhất định và quá trình sao chép của nó thường chỉ có thể kéo dài một số thế hệ giới hạn. Điều này chủ yếu bị hạn chế bởi nhiều yếu tố khác nhau như môi trường nuôi cấy, nồng độ tế bào và phạm vi nhiệt độ. Tuy nhiên, với sự tiến bộ không ngừng của trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học, có thể kéo dài tuổi thọ của hệ thống sao chép bằng cách tối ưu hóa hơn nữa thiết kế và điều kiện thử nghiệm trong tương lai, thậm chí khám phá khả năng tăng kích thước của nó.
Điều đáng chú ý là tiến hóa sinh học là một quá trình cực kỳ phức tạp và lâu dài, liên quan đến nhiều cấp độ như biến đổi gen và chọn lọc tự nhiên. Mặc dù các robot sống hiện tại đã thể hiện khả năng tự sao chép nhất định, nhưng cơ chế đằng sau chúng dựa nhiều hơn vào sự tương tác giữa tế bào và tế bào và thiết kế tối ưu của trí tuệ nhân tạo, thay vì tiến hóa sinh học theo nghĩa truyền thống. Do đó, cần có nhiều nghiên cứu khoa học và xác minh thực nghiệm hơn để xem liệu Xenobot có thể thực sự phát triển và trở nên lớn hơn hay không.
Đối mặt với robot sống đầu tiên trên thế giới có khả năng tự tái tạo, dư luận quan tâm nhất là liệu nó có gây ra mối đe dọa cho con người hay không. Đánh giá từ giai đoạn nghiên cứu hiện tại, mối quan tâm này là không cần thiết ở một mức độ nhất định. Trước hết, Xenobot hiện chỉ có thể tồn tại và sinh sản trong môi trường phòng thí nghiệm chứ chưa có khả năng tồn tại độc lập trong môi trường tự nhiên. Thứ hai, các nhà khoa học luôn duy trì mức độ thận trọng và trách nhiệm cao trong nghiên cứu về robot sống, đồng thời áp dụng các cơ chế giám sát và đánh giá đạo đức nghiêm ngặt để đảm bảo hoạt động nghiên cứu của họ không có tác động tiêu cực đến con người và xã hội.
Tuy nhiên, về lâu dài, với sự phát triển không ngừng của công nghệ và việc mở rộng lĩnh vực ứng dụng, vấn đề an toàn của robot sống theo đó cũng rất đáng được quan tâm. Một khi nó có khả năng thích ứng với môi trường và khả năng tự tái tạo mạnh mẽ hơn, nó có thể có những tác động chưa biết đến hệ sinh thái. Do đó, trong khi thúc đẩy nghiên cứu, các nhà khoa học cần tăng cường hợp tác liên ngành và tiến hành thảo luận chuyên sâu về những rủi ro tiềm ẩn cũng như biện pháp đối phó của robot sống để đảm bảo sự phát triển lành mạnh và bền vững của công nghệ.
Chế tạo thành công robot sống tự sinh sản là một cột mốc quan trọng trong lịch sử khoa học. Thành tựu này không chỉ thể hiện tiềm năng to lớn của việc tích hợp trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học mà còn mở ra một góc nhìn mới về bản chất và cơ chế tiến hóa của sự sống. Chúng ta nên cảm thấy phấn khích và tự hào trước những tiến bộ này, nhưng cũng cần duy trì lý trí và thận trọng.
Sự phát triển công nghệ cần đi đôi với việc đảm bảo tính an toàn, khả năng kiểm soát và phát triển bền vững. Những nghiên cứu và khám phá trong tương lai sẽ tiếp tục mở rộng hiểu biết của chúng ta về sự sống và trí tuệ nhân tạo, đồng thời định hình tương lai của nhân loại trong một thế giới công nghệ ngày càng tiên tiến.
