Tuần qua, lô xoài tươi đầu tiên của VN đã được xuất khẩu thành công sang Úc, dự kiến đến đầu năm tới sẽ có thêm trái thanh long tiếp tục vào thị trường này. Xuất khẩu rau quả của VN tới 15-9 đã đạt 1,68 tỉ USD - vượt kim ngạch xuất khẩu dầu thô.
Động lực mới...
Ngay sau khi lô hàng xoài tượng da xanh Cao Lãnh (Đồng Tháp) đầu tiên đến Úc, Công ty TNHH Agricare VN (trụ sở chính tại Hà Nội) cho biết đang gấp rút chuẩn bị cho lô hàng tiếp theo sang Úc vào đầu tuần tới.
Ông Huỳnh Lê Quang Nhật, đại diện Công ty TNHH Agricare VN, cho hay xoài VN đến siêu thị Úc nhận được phản hồi tích cực từ khách hàng.
Vì vậy lô hàng tiếp theo công ty sẽ xuất khẩu với số lượng lớn hơn so với lô hàng đầu tiên (chỉ 1 tấn).
Bên cạnh đó, Agricare cho biết đang xúc tiến để đưa thêm xoài cát chu và xoài cát Hòa Lộc vào thị trường Úc bởi nhu cầu khách hàng đa dạng cũng như tận dụng những khoảng thời gian mà Úc hết vụ xoài.
Trong khi đó, sau khoảng 3 tháng tạm ngưng xuất khẩu thanh long sang Mỹ bằng đường biển, Công ty TNHH Hugo (TP.HCM) cũng đang chuẩn bị để tái xuất khẩu mặt hàng này bên cạnh xuất khẩu bằng đường hàng không.
Ông Vương Đình Khoát, tổng giám đốc Hugo, cho biết: "Thanh long xuất khẩu sang Mỹ đã được người tiêu dùng gốc Á và cả người Mỹ chấp nhận. Đến nay đã có nhiều trường học đưa thanh long vào danh mục trái cây trong bữa ăn của học sinh".
Trong ba năm trở lại đây, năm nào cũng có loại trái cây mới được xuất khẩu vào các thị trường khó tính, mở ra một cơ hội mới để nâng cao giá trị xuất khẩu cho trái cây của VN.
Nếu như trước đây các doanh nghiệp chỉ xuất khẩu trái cây đông lạnh hoặc hàng chế biến với giá trị thấp thì xuất khẩu trái cây tươi sẽ có giá hơn nhiều lần.
Trong khi đó, các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc có nhu cầu rất cao về các loại trái cây tươi nói riêng và rau quả nhiệt đới nói chung.
Theo TS Nguyễn Hữu Đạt (Hiệp hội Rau quả VN), rau quả đang trở thành điểm sáng trong xuất khẩu nông sản khi tiếp tục giữ đà tăng trưởng nhanh chóng và còn nhiều dư địa để phát triển trong thời gian tới.
Trong khi đó, các mặt hàng như lúa gạo, hạt điều, hạt tiêu, cà phê... khó có mức tăng trưởng đột biến.
Bớt trồng lúa, chuyển sang rau quả
Mặc dù đã tăng tốc, các chuyên gia và doanh nghiệp lưu ý rau quả VN vào các thị trường khó tính vẫn ít. Trung Quốc vẫn là thị trường nhập tới 50-60% tổng lượng xuất khẩu của VN. VN còn nhiều việc lớn phải làm để đa dạng hóa thị trường, nhất là thị trường khó tính.
Theo ông Vương Đình Khoát, dù đã mở cửa được các thị trường khó tính nhưng mới là giai đoạn khởi đầu. Để tiếp tục, phải chung tay giữ chất lượng sản phẩm. Do diện tích trồng đa số là của hộ nông dân với quy mô nhỏ lẻ nên việc kiểm soát chất lượng và giá cả ở VN còn khó khăn.
Hơn nữa, chính việc Trung Quốc tiêu thụ quá nhiều sản phẩm rau quả của VN nên họ có thể áp đặt được tiêu chuẩn cho cả ngành sản xuất rau quả trong nước.
"Trung Quốc tiêu chuẩn nào họ cũng mua nên nếu để nông dân làm theo họ thì phá vỡ chất lượng của ngành hàng. Đó chính là rủi ro của ngành rau quả VN nếu không có sự nhận thức để thay đổi" - ông Khoát cảnh báo.
Để giảm thiểu rủi ro, các doanh nghiệp xuất khẩu trái cây đang có xu hướng trở thành các nhà sản xuất nông nghiệp khi họ tự đầu tư đất đai và công nghệ để trồng trọt và sơ chế.
Theo TS Nguyễn Hữu Đạt, các quy trình kiểm soát của nước nhập khẩu và của cơ quan chức năng VN với các lô hàng trái cây xuất khẩu vào thị trường khó tính rất chặt. Nếu áp dụng rộng quy trình này cho các vùng sản xuất sẽ đem lại kết quả tích cực.
Theo GS Nguyễn Quốc Vọng, Đại học RMIT (Úc), trong khi rau quả có một thị trường toàn cầu rất rộng lớn và VN có nhiều tiềm năng thì cơ cấu đất đai cho ngành hàng này hiện lại không hợp lý.
VN vẫn đang tập trung vào mặt hàng lúa gạo không có hiệu quả trong khi diện tích rau quả chưa tới 2 triệu ha. Do đó, ông Vọng đề nghị cần phải xác định lại chiến lược sản xuất và xuất khẩu rau quả trong thời gian tới để có những quy hoạch và biện pháp hỗ trợ phát triển ngành hàng này.
Qua mặt cả gạo
Theo số liệu hải quan, từ đầu năm đến 15-9 xuất khẩu rau quả của VN đạt 1,68 tỉ USD (riêng nửa đầu tháng 9-2016 là trên 100 triệu USD).
Như vậy, giá trị hàng rau quả xuất khẩu đã vượt qua lúa gạo, hạt tiêu, cao su để trở thành hàng nông sản có kim ngạch xuất khẩu nhiều thứ 4 của VN (sau thủy sản, cà phê và hạt điều).
Như vậy, xuất khẩu rau quả 9 tháng qua đã vượt qua xuất khẩu gạo (1,6 tỉ USD), dầu thô (1,56 tỉ USD) và sản phẩm từ chất dẻo (1,51 tỉ USD).
"Với tốc độ tăng trưởng như thời gian qua, tôi cho rằng rau quả sẽ trở thành mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn thứ hai của VN trong thời gian ngắn sắp tới, chỉ sau thủy sản", ông Vương Đình Khoát đánh giá.