2 tháng sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine khiến thương mại nông sản toàn cầu bị trì trệ, Indonesia thông báo sẽ ngừng xuất khẩu dầu ăn trong bối cảnh thiếu hụt trầm trọng và giá tăng cao. Trong khi đó, quốc gia này chiếm hơn 1/3 sản lượng xuất khẩu dầu thực vật trên toàn cầu, còn Trung Quốc và Ấn Độ nằm trong số những khách hàng lớn nhất.
Carlos Mera - trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường hàng hóa nông nghiệp tại Rabobank, cho biết, nguồn cung dầu ăn của Indonesia là "không thể thay thế", đây chắc chắn là một cú sốc lớn.
Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới. Đây là cũng là loại dầu ăn được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới. Thông báo mới của quốc gia Đông Nam Á đã khiến giá hợp đồng tương lai dầu đậu nành ở Mỹ - sản phẩm có thể thay thế cho dầu cọ, tăng vọt lên mức cao kỷ lục liên tiếp trong 3 ngày. Tại Anh, một số siêu thị đang đưa ra quy định hạn chế mua các loại dầu ăn như hướng dương, ôliu và dầu hạt cải.
Xung đột Nga - Ukraine đã khiến hoạt động buôn bán dầu hướng dương rơi vào hỗn loạn và càng siết chặt nguồn cung dầu thực vật vốn đã eo hẹp. Đây là nguyên liệu được sử dụng nhiều trong thực phẩm, nhiên liệu sinh học và các sản phẩm làm đẹp.
Những bất ổn về thời tiết đã ảnh hưởng đến các nhà sản xuất dầu ăn lớn trên thế giới nay càng làm tăng thêm nỗi lo thiếu hụt nguồn cung. Thời tiết khô hạn đã làm giảm quy mô thu hoạch đậu tương ở Nam Mỹ. Hạn hán ở Canada cũng làm giảm sản lượng hạt cải dầu, khiến nguồn cung sẵn có đang rất thấp.
Indonesia chiếm hơn 1/3 sản lượng xuất khẩu dầu thực vật trên thế giới.
Nguồn cung eo hẹp và giá tăng cao có thể khiến tình trạng lạm phát thực phẩm ở các nền kinh tế phát triển như Mỹ trầm trọng hơn. Trong khi đó, các quốc gia phát triển như Ấn Độ lại phải chịu những tác động tác động tồi tệ nhất. Họ phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu dầu cọ để thay thế cho dầu đậu nành, hướng dương và dầu hạt cải.
Atul Chaturvedi - chủ tịch Hiệp hội Chiết xuất dung môi và thành viên Hiệp hội Dầu ăn Ấn Độ, cho biết: "Chúng tôi rất sốc trước quyết định này của Indonesia. Chúng tôi không lường trước được."
Tình trạng thiếu hụt lương thực và nhiên liệu cũng đang bùng phát ở những nơi khác, bao gồm cả Indonesia.
Quả cọ dầu vừa được thu hoạch ở khu Penajam, Borneo, Indonesia.
Tosin Jack - giám đốc tình báo hàng hóa tại Mintec ở Anh, cho biết, động thái mới nhất của Indonesia chắc chắn sẽ khiến lạm phát thực phẩm vốn đã ở mức cao kỷ lục trở nên trầm trọng hơn. Thiếu hụt nguồn cung dầu thực vật đã khiến các nhà sản xuất thực phẩm phải "tuỳ cơ ứng biến", bao gồm cả việc cố gắng tìm ra công thức mới và tìm sản phẩm thay thế nếu có thể.
Hợp đồng tương lai dầu đậu nành ở Mỹ đã tăng gần gấp đôi kể từ đầu năm 2021, một phần do nhu cầu đối với các nguyên liệu để sản xuất nhiên liệu sinh học tăng cao. Sau đó, nguyên liệu này tăng cao lên mức kỷ lục sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra gây gián đoạn cho hoạt động vận chuyển dầu hướng dương và thúc đẩy nhu cầu với các loại hàng hóa thay thế.
Giá dầu thực vật tăng gấp 3 lần kể từ giữa năm 2020.
Dầu hạt cải của Canada đã chạm mức cao chưa từng có vào năm ngoái khi hạn hán tàn phá, khiến cây trồng trên khắp các thảo nguyên Bắc Mỹ không thể phát triển. Giá dầu cọ ở châu Á đã tăng khoảng 50% và hạt cải dầu ở châu Âu tăng 55% trong 12 tháng qua.
John Baize - nhà phân tích độc lập và người tư vấn cho Hội đồng Xuất khẩu Đậu tương Mỹ, cho biết: "Dù giá nhìn chung đang cao kỷ lục, nhưng nhu cầu vẫn ở mức rất lớn vì dầu thực vật là một phần thiết yếu của mỗi bữa ăn ở tất cả các quốc gia, đặc biệt là những nước như Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh."
Baize nhận định quyết định ngừng xuất khẩu dầu cọ của Indonesia là một "vấn đề lớn", nhưng dự đoán quy định hạn chế này sẽ không kéo dài. Ông lưu ý, Indonesia đã xuất khẩu 26,87 triệu tấn dầu cọ vào năm 2021, trong khi lượng tiêu thụ trong nước đạt 15,28 triệu tấn.
Hiện tại, quyết định của Indonesia đang khiến nhiều nơi lo lắng về chi phí và tình trạng thiếu lương thực khi cho rằng quốc gia này có thể sẽ đưa ra các động thái tương tự khi mâu thuẫn Nga - Ukraine kéo dài.