Hàng Trung Quốc ồ ạt tràn vào
Thương nhân Devita Ariyanti bán khăn trùm đầu suốt bốn năm qua tại một cửa hàng nhỏ ở thành phố Yogyakarta của Indonesia. Khó khăn lớn nhất của cô trước đây chỉ là hàng hay bị chậm trễ. Nhưng hiện tại, cô phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu hơn: khăn trùm đầu nhập khẩu giá rẻ trên các nền tảng thương mại điện tử như Shopee, Lazada và TikTok Shop.
Devita lấy nguồn khăn trùm đầu từ các chợ bán buôn trong thành phố, nơi nổi tiếng với nghề thủ công truyền thống. Giá khăn dao động từ 150.000 rupiah (225 nghìn đồng) đến 400.000 rupiah (625 nghìn đồng), đắt hơn nhiều so với loại khăn rẻ nhất được bán trên các trang web thương mại điện tử.
"May mắn là tôi có những khách hàng trung thành", thương nhân 43 tuổi chia sẻ với Rest of World. "Nhưng phải thừa nhận rất khó để cạnh tranh với hàng nhập khẩu giá rẻ được bán trực tuyến. Vì vậy, nếu chính phủ giúp chúng tôi thì thật tuyệt".
Chính phủ Indonesia cho biết họ muốn bảo vệ các tiểu thương như Devita, với kế hoạch áp thuế nhập khẩu lên tới 200% đối với nhiều loại hàng hóa bao gồm hàng dệt may, quần áo, giày dép, mỹ phẩm và đồ điện tử. Các biện pháp này chủ yếu nhắm vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, vốn đã tăng mạnh trong những năm gần đây khi các nền tảng thương mại điện tử trở nên phổ biến.
"Nếu chúng ta tràn ngập hàng nhập khẩu, các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa có thể sụp đổ", Zulkifli Hasan, Bộ trưởng Thương mại Indonesia, cho biết trong một cuộc họp báo vào tháng 7. Theo số liệu của chính phủ, các doanh nghiệp này chiếm khoảng 60% tổng sản phẩm quốc nội và sử dụng khoảng 120 triệu lao động.
Indonesia là thị trường thương mại điện tử lớn nhất Đông Nam Á, chiếm gần một nửa giá trị hàng hóa gộp lại của tám nền tảng hàng đầu, theo công ty tư vấn Momentum Works. Các nhà chức trách cho biết giá trị doanh số thương mại điện tử tại Indonesia đạt 77 tỷ USD vào năm ngoái.
Hàng nhập khẩu từ Trung Quốc được hưởng mức thuế thấp hoặc bằng 0 tại Indonesia theo các hiệp định thương mại khu vực. Nhưng khi doanh số bán quần áo, giày dép và đồ điện tử giá rẻ tăng vọt trực tuyến, chính phủ đã vào cuộc để bảo vệ các doanh nghiệp địa phương.
Tổng thống Joko Widodo đã nhiều lần nêu lên mối lo ngại về hàng hóa giá rẻ do Trung Quốc sản xuất và kêu gọi người tiêu dùng tránh xa các sản phẩm nhập khẩu. Quốc gia này đã áp dụng các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt nhất đối với hoạt động bán hàng thương mại điện tử xuyên biên giới trong khu vực. Họ đặt ra mức giới hạn hàng hóa không phải chịu thuế nhập khẩu ở mức 100 USD, sau đó hạ xuống 75 USD và sau đó là 3 USD.
Chính quyền cũng cấm mua sắm trên các nền tảng mạng xã hội vào năm ngoái, buộc TikTok Shop phải đóng cửa. Nhưng nền tảng này đã hoạt động trở lại sau khoảng hai tháng khi đáp ứng các yêu cầu.
Chống cự yếu ớt
Trên khắp Đông Nam Á, các chính phủ khác cũng có động thái siết chặt bằng cách tăng thuế nhập khẩu và cấm hoàn toàn một số mặt hàng. Malaysia áp dụng thuế bán hàng 10% đối với hàng hóa nhập khẩu có giá dưới 500 ringgit (2,6 triệu đồng), trong khi Philippines áp dụng thuế khấu trừ 1% đối với các thương gia trực tuyến.
Tại Thái Lan, sự gia nhập của công ty thương mại điện tử Trung Quốc Temu đã làm dấy lên lời kêu gọi tăng thuế đối với một số hàng hóa nhập khẩu. Simon Torring, đồng sáng lập công ty nghiên cứu Cube Asia, nói với Rest of World rằng nhiều loại thuế và chế tài đối với các công ty thương mại điện tử có thể sắp xảy ra trên khắp khu vực .
"Thương mại điện tử đã lớn mạnh đến mức tác động đến các doanh nghiệp địa phương", ông nói. "Indonesia là quốc gia đầu tiên hành động thực sự, và các nhà bán lẻ địa phương ở các quốc gia khác trong khu vực cũng đang gây sức ép buộc chính phủ của họ hành động. Việc Temu gia nhập Malaysia và Philippines đang gây ra nhiều lo ngại vì nền tảng này đã mở rộng quy mô lớn ở châu Âu và Mỹ".
Chính quyền Indonesia cho biết mô hình bán hàng trực tiếp đến người tiêu dùng của Temu sẽ vi phạm luật pháp địa phương vốn yêu cầu phải bán hàng thông qua trung gian. Các công ty khác, bao gồm Shopee, Lazada và TikTok Shop đều đã thành lập tại Indonesia và lấy hàng từ Trung Quốc để bán trên nền tảng.
Tại Tanah Abang, chợ dệt may lớn nhất Đông Nam Á nằm ở của Jakarta, nhiều doanh nghiệp đã đóng cửa, không thể cạnh tranh với hàng nhập khẩu giá rẻ. Những doanh nghiệp khác chuyển sang bán hàng nhập khẩu để tồn tại. Hơn 3/4 người mua sắm mua trên các buổi phát trực tiếp của TikTok Shop và Shopee Live.
Tránh xa sự ồn ào của Jakarta, Rakhmawati bắt đầu sản xuất trang phục batik trong thời kỳ dịch bệnh. Người phụ nữ 43 tuổi ở Bắc Sumatra lấy vải từ Yogyakarta và Solo, và bán các sản phẩm hoàn thiện với giá từ 150.000 rupiah (225 nghìn đồng) đến 1 triệu rupiah (1,5 triệu đồng).
Cô thỉnh thoảng đăng ảnh lên Instagram, nhưng gần như hoàn toàn dựa vào khách hàng quen và các chợ địa phương để bán.
"Tất nhiên tôi lo ngại về các trang thương mại điện tử bán hàng rẻ hơn", cô nói. "Sản phẩm của tôi đắt hơn, nhưng chúng được làm thủ công, với thiết kế độc đáo. Khách hàng của tôi vẫn coi trọng điều này".