Ba năm sau khi chiếc Eurofighter Typhoon đầu tiên gia nhập Không quân Qatar (QEAF), quốc gia vùng Vịnh này đang tìm cách loại bỏ toàn bộ 24 máy bay Tranche 3A trị giá hơn 6 tỷ USD. Theo các nguồn tin quốc phòng khu vực, Doha đã âm thầm tiến hành đàm phán với Thổ Nhĩ Kỳ - quốc gia đang "khát" chiến đấu cơ hiện đại do bị loại khỏi chương trình F-35 của Mỹ.
Điều đáng chú ý là số Eurofighter mà Qatar sở hữu lại thuộc biến thể tiên tiến nhất hiện nay, trang bị radar mảng pha chủ động Captor-E cùng hệ thống điện tử hàng không được nâng cấp mạnh. Tuy nhiên, bất chấp cấu hình cao cấp, Typhoon vẫn không đáp ứng được kỳ vọng tác chiến của lực lượng không quân Qatar, vốn đang sở hữu cùng lúc ba dòng chiến đấu cơ hàng đầu thế giới gồm F-15QA của Mỹ và Rafale của Pháp.
Khi Qatar ký hợp đồng đặt mua Eurofighter, Rafale và F-15 cùng một lúc vào cuối thập niên 2010, giới phân tích cho rằng nước này đang theo đuổi một "chiến lược cân bằng nhà cung cấp". Thay vì lệ thuộc vào một quốc gia, Doha muốn duy trì mối quan hệ quốc phòng tốt đẹp với cả Mỹ, Anh, Pháp và Đức - những trung tâm quyền lực chính trong thế giới phương Tây.
Tuy nhiên, quyết định này lại dẫn đến một hệ quả khó tránh: lực lượng không quân Qatar trở thành "mảnh ghép hỗn hợp" thiếu tính đồng bộ, trong khi chi phí đào tạo, bảo dưỡng và hậu cần tăng vọt.
Trong ba dòng tiêm kích kể trên, Eurofighter Typhoon tỏ ra yếu thế nhất. Mặc dù có tốc độ tối đa Mach 2, trần bay 16 km và khả năng mang hơn 7 tấn vũ khí, song Typhoon lại không có radar tàng hình, khả năng cảm biến hợp nhất và hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến như F-15QA.
Trong các bài tập trận chung, phi công Qatar đánh giá Typhoon kém linh hoạt và tiêu tốn nhiên liệu hơn so với Rafale - chiến đấu cơ vốn được thiết kế tối ưu cho không chiến cự ly gần và tấn công mặt đất. Thực tế, việc cùng lúc vận hành ba loại tiêm kích đến từ ba nhà sản xuất khác nhau khiến khả năng phối hợp tác chiến và bảo trì của không quân Qatar gặp nhiều khó khăn, khiến Typhoon dần bị "ra rìa" trong kế hoạch huấn luyện và triển khai chiến lược.
Chiến đấu cơ biểu tượng của Châu Âu
Dù được quảng bá là chiến đấu cơ đa năng tiên tiến nhất của châu Âu, Eurofighter Typhoon lại không đạt được thành công thương mại như kỳ vọng. Ngoài Qatar, chỉ có Kuwait, Ả Rập Xê Út và Áo từng đặt mua số lượng nhỏ, trong khi các quốc gia như Hàn Quốc, Phần Lan hay Ấn Độ đều chọn F-15, F-18 hoặc F-35 của Mỹ.
Trong các cuộc diễn tập chung, Typhoon thường bị đánh giá thấp hơn so với chiến đấu cơ Mỹ, đặc biệt trong môi trường tác chiến điện tử phức tạp. Việc thiếu khả năng tàng hình, tầm bay hạn chế và chi phí vận hành cao khiến Typhoon không thể cạnh tranh với đối thủ F-35A - dòng máy bay đang chiếm lĩnh thị trường toàn cầu.
Về phía châu Âu, Anh đã ngừng đặt hàng Typhoon mới để tập trung ngân sách cho F-35B, trong khi Đức miễn cưỡng tiếp tục duy trì dây chuyền sản xuất để tránh gây thiệt hại cho ngành công nghiệp quốc phòng trong nước. Ngay cả Tây Ban Nha và Ý, hai đối tác sản xuất chính cũng chuyển trọng tâm sang các chương trình máy bay thế hệ sáu tương lai như GCAP. Do đó, việc Qatar muốn bán lại toàn bộ phi đội Eurofighter chẳng khác nào "giáng thêm đòn" vào chương trình vốn đang chật vật duy trì.
Trong bối cảnh bị Mỹ trừng phạt và không thể tiếp cận F-16 Block 70 hay F-35, Thổ Nhĩ Kỳ đang buộc phải tìm kiếm nguồn chiến đấu cơ thay thế từ châu Âu. Ankara đã từng bày tỏ ý định mua lại các Typhoon cũ của Oman và giờ đây cơ hội sở hữu 24 chiếc Tranche 3A gần như mới từ Qatar có thể giúp họ tăng nhanh sức mạnh không quân mà không cần chờ sản xuất trong nước.
Tuy nhiên, đây cũng là lựa chọn "bất đắc dĩ", bởi Thổ Nhĩ Kỳ hiểu rõ giới hạn công nghệ của Typhoon so với máy bay thế hệ mới. Trong khi đó, mối quan hệ căng thẳng với Pháp khiến Rafale gần như bị loại khỏi danh sách, còn việc mua máy bay Nga hay Trung Quốc sẽ tạo rủi ro lớn trong nội bộ NATO.
Nếu thương vụ này thành công, Eurofighter sẽ tạm "sống lại" trên thị trường quốc tế, dù chỉ là nhờ hoàn cảnh chính trị hơn là năng lực kỹ thuật. Đối với Qatar, việc bán Typhoon giúp họ giảm gánh nặng hậu cần, tập trung vào hai dòng chiến đấu cơ chủ lực là F-15QA và Rafale - những máy bay được đánh giá là linh hoạt, có khả năng tác chiến đa nhiệm và tương thích tốt hơn với chiến lược không quân quốc gia.
Quyết định "thanh lý sớm" Eurofighter của Qatar cho thấy xu thế chuyển dịch rõ ràng trong tư duy trang bị của các quốc gia vùng Vịnh: thay vì chia đều lợi ích cho nhiều đối tác, họ ngày càng ưu tiên hiệu quả thực chiến và sự thống nhất trong đội hình tác chiến. Với một chiến đấu cơ vừa không tàng hình, vừa tiêu tốn chi phí cao, Eurofighter Typhoon dường như không còn vị trí trong kỷ nguyên máy bay thế hệ thứ năm và thứ sáu đang đến gần.
Từ biểu tượng của "châu Âu thống nhất", Eurofighter giờ đây lại trở thành minh chứng cho thất bại của hợp tác công nghiệp quân sự liên quốc gia - một bài học đắt giá mà Qatar đang phải trả bằng hàng tỷ USD và ba năm thử nghiệm vô ích.