“Khi vô đơn vị này là phải ghi trong lòng mấy chữ - Coi như chết rồi” - đó là chia sẻ của một trong những thành viên cụm tình báo H63, cũng là những lời mở đầu cho tập đầu tiên của bộ phim tài liệu “H63 anh hùng” lên sóng tối 8/11. Tác phẩm do Trung tâm Phim tài liệu, Đài THVN thực hiện. Với nhiều tư liệu lịch sử quý hiếm, kết hợp chia sẻ từ những nhân chứng, chuyên gia, tập 1 bộ phim H63 anh hùng đã đem tới cho khán giả góc nhìn ban đầu chân thực về cụm tình báo duy nhất được tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân ngay trong những năm tháng chiến tranh chống Mỹ cứu nước.
Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn
Ngày 10/10/1959, Phạm Xuân Ẩn đặt chân xuống sân bay Tân Sơn Nhất sau 2 năm du học ngành báo chí tại Mỹ. Ngay khi đặt chân về nước, nắm được tình hình và bối cảnh lúc bấy giờ, nhanh chóng kết nối với cơ sở, Phạm Xuân Ẩn với bí danh X6 bắt đầu nhiệm vụ của mình, để dần trở thành một trong những bí mật lớn nhất của ngành tình báo quốc phòng Việt Nam. Phạm Xuân Ẩn thành công tạo vỏ bọc cho mình. Nhưng gì người Mỹ biết về ông khi đó đơn giản chỉ là phóng viên của một tờ báo nổi tiếng nhất của Mỹ - Times.
Trên thực tế, Phạm Xuân Ẩn không được đào tạo nhiều về nghiệp vụ tình báo. Những đợt tập huấn đào tạo chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, với tố chất của mình, ông đã tận dụng triệt để bình phong của một phóng viên để tiếp cận các nguồn thông tin, từ đó sàng lọc, phân tích, tổng hợp vừa phục vụ cho việc viết báo vừa cung cấp nguồn tin cần thiết và quan trọng cho cách mạng. Vị trí và vai trò chiến lược đó của Phạm Xuân Ẩn có được không chỉ bằng tài trí, bản lĩnh và việc tuân thủ tuyệt đối những nguyên tắc tình báo mà còn là sự hỗ trợ đắc lực, tuyệt đối trung thành của H63.
“Cuối những năm 1950 và đầu những năm 1960, nhiều lưới tình báo đã có vỏ bọc chui sâu leo cao, bước đầu có tin tức tốt phục vụ cho cuộc kháng chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta. Quân ủy Trung ương đã cho tình báo quân sự tiếp tục cử những cán bộ chỉ đạo tình báo giỏi vào thành lập cụm điệp báo tại ngoại ô Sài Gòn Gia Định cũng như các tỉnh, thành phố lớn ở miền Nam”, Trung tướng Lưu Đức Huy - Nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục II, Bộ Quốc phòng kể lại.
Những nhân chứng lịch sử của cụm điệp báo H63
Tháng 4/1962, Ban Quân báo miền (tức là Ban Quân báo trực thuộc phòng Tham mưu miền) đã tiếp nhận lực lượng từ Ban Địch tình của Đặc khu ủy Sài Gòn - Gia Định, giao cho đồng chí Nguyễn Xuân Mạnh phụ trách để thành lập cụm điệp áo A18, tiền thân của cụm điệp báo H63 sau này. “H63 là một mô hình không có sẵn. Ví dụ thành lập một trung đoàn dễ lắm, có thể tham khảo nhiều nước để thành lập trung đoàn của mình. Nhưng việc thành lập một cụm, một bộ phận để hỗ trợ cho át chủ bài Phạm Xuân Ẩn thì khó, ai nghĩ ra được đâu”, Đại tá Hà Ngọc Quỳnh - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học tình báo, Tổng cục II, Bộ Quốc phòng cho biết.
H63 là một mô hình điệp báo chưa từng có tiền lệ trong lịch sử tình báo quốc phòng Việt Nam và thậm chí là cả thế giới đã cho thấy sự tài tình cũng như tư duy chỉ đạo, tầm nhìn của Đảng ta cho cách mạng. Đó còn là minh chứng cho niềm tin tưởng vào sự trung thành tuyệt đối của những thành viên H63 với tổ chức, với con đường mình đã chọn. Nhiều mắt xích hoàn hảo của mạng lưới H63 đã cùng Phạm Xuân Ẩn tạo nên chiến thắng, đó là Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Thị Mỹ Nhung (Tám Thảo) - người móc nối Phạm Xuân Ẩn với tổ chức sau khi về nước, Đại tá Nguyễn Văn Tàu (Tư Cang) - Cụm trưởng cụm H63, Nguyễn Thị Ba - người liên lạc tình báo duy nhất của Phạm Xuân Ẩn từ 1961 - 1975…
Trong giai đoạn 1961 - 1965, Phạm Xuân Ẩn đã gửi đi hầu như mọi tài liệu quan trọng liên quan đến kế hoạch quân sự và dân sự của các chiến dịch tại miền Nam, để báo cáo về Quân ủy Trung ương một cách an toàn. Trong đó, có nhiều tài liệu là nguyên bản mà ngay phía Việt Nam Cộng hòa cũng chưa có, tạo nên nhiều chiến thắng vẻ vang cho quân và dân ta.
Đề cập tới những năm tháng hoạt động tình báo của mình, Phạm Xuân Ẩn đã từng nói - “người ta có thể nói gì về cuộc sống khi mà luôn chuẩn bị sẵn sàng hy sinh”. Trong những năm tháng khốc liệt của cuộc chiến, sinh tử cận kề, mỗi thành viên trong H63 đều bước qua sự sợ hãi của cái chết để chiến đấu, hoàn thành nhiệm vụ. Lòng trung thành tuyệt đối, tinh thần quyết tâm cao độ đã trở thành sức mạnh giúp cụm điệp báo H63 đi qua những năm tháng chiến tranh đầy khó khăn gian khổ.
Nhưng một câu hỏi luôn được đặt ra. Tại sao H63 lại có thể thành công? Vì sao H63 có thể tồn tại đến ngày Giải phóng và Phạm Xuân Ẩn không bị lộ? Câu trả lời sẽ được lý giải trong tập 2 bộ phim H63 anh hùng lên sóng vào 21h30 ngày 9/11 trên kênh VTV1.