Kịch bản nào cho xung đột Nga – Ukraine?

Nhưng bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy cuộc chiến kéo dài suốt 7 năm qua ở Ukraine đang bước vào giai đoạn mới là điều mà đơn vị cảnh sát biển của Đại uý Mykola Levytskyi nhìn thấy tuần trước: một hạm đội tàu tấn công đổ bộ của Nga.

Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu năm 2014, Nga được cho là dùng cách hậu thuẫn cho lực lượng ly khai ở miền đông Ukraine để gây sức ép với Kiev khi nước này đang nghiêng về phương Tây.

Ít nhà phân tích phương Tây tin rằng Kremlin sẽ tiến hành một cuộc tấn công quy mô lớn vào miền đông Ukraine, trong bối cảnh Mátxcơva đang gặp nhiều sức ép ở trong nước và quốc tế. Nhưng với việc tập hợp lực lượng quy mô lớn trên biển và trên bộ ngay sát Ukraine, giới chức và dư luận Ukraine cho rằng Nga đang gửi tín hiệu một cách thẳng thắn hơn bao giờ hết, rằng họ sẵn sàng bước vào một cuộc chiến.

“Những con tàu đó là lời đe doạ từ phía Nga. Đó là mối đe doạ nghiêm trọng hơn nhiều trước đây”, Đại uý Levytskyi nói với New York Times và chỉ vào chiếc tàu tuần tra của Nga ở khoảng cách không xa.

Nhiều quan chức quân sự và binh lính Ukraine nói rằng khả năng Nga sẽ không công khai tấn công Ukraine, và họ không nhìn ra bằng chứng cho thấy lực lượng Nga sắp tiến hành một cuộc tấn công trực diện. Nhưng họ dự đoán những khả năng khác, như Nga có thể công nhận hoặc sáp nhập vùng lãnh thổ mà lực lượng ly khai đang kiểm soát ở miền đông Ukraine.

Người Ukraine chờ đợi bài phát biểu thường niên của Tổng thống Vladimir Putin vào ngày 21/4 để tìm ra những thông điệp địa chính trị, hoặc manh mối về những gì sắp xảy ra.

“Tôi cảm thấy bối rối và căng thẳng”, Bộ trưởng Chính sách văn hoá thông tin Ukraine Oleksandr Tkachenko nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn. Ông Tkachenko nêu ra một số kịch bản: Nga tiến hành một cuộc tấn công ba mũi từ phía bắc, nam và đông; một cuộc tấn công bắt đầu từ vùng đất mà lực lượng ly khai đang kiểm soát; chặn nguồn cung cấp nước sông Dnieper cho Crimea.

Chưa thấy lối thoát

Nga không giấu diếm chuyện họ dồn quân đến biên giới, nói rằng mục đích là để đáp trả việc NATO và Ukraine gia tăng hoạt động quân sự ở khu vực. Giới chức Ukraine phủ nhận kế hoạch leo thang chiến tranh, nhưng vẫn còn dấu hỏi về việc Tổng thống Volodymyr Zelensky có thái độ cứng rắn hơn với Nga trong những tháng gần đây.

Ông Zelensky đóng cửa các kênh truyền hình ủng hộ Nga và trừng phạt đồng minh gần gũi của ông Putin ở Ukraine. Ông Zelensky cũng khẳng định rõ ràng mong muốn đưa Ukraine gia nhập NATO, điều Kremlin coi là mối đe doạ nghiêm trọng đối với an ninh của Nga.

Ông Zelensky vốn là diễn viên hài, đắc cử năm 2019 với lời hứa chấm dứt chiến tranh. Ông đã đàm phán với Kremlin để có được những thoả thuận từng bước nhằm giảm bớt khó khăn cho cuộc sống của người dân biên giới và thoát khỏi cuộc xung đột mà đến nay đã giết chết hơn 13.000 người. Nhưng việc Nga nhất quyết không thay đổi quan điểm rằng Mátxcơva phải có tiếng nói đối với tương lai của miền đông Ukraine là điều Kiev không thể chấp nhận. “Hy vọng ông Zelensky giải quyết được vấn đề này đã không xảy ra”, Bộ trưởng Tkachenko nói.

Chiến sự tiếp tục leo thang ở miền đông. Hai bên cáo buộc nhau vi phạm thoả thuận ngừng bắn. Khi được hỏi về dự đoán điều tiếp theo sẽ xảy ra Dmytro Kotsyubaylo, chỉ huy một đơn vị tình nguyện ở Avdiivka, trả lời: “một cuộc chiến toàn diện”. Kotsyubaylo tin rằng việc Nga di chuyển quân lên phía bắc và xuống phía nam của vùng đất do phe ly khai kiểm soát là để dụ lực lượng Ukraine rút khỏi tiền tuyến. Kotsyubaylo cho rằng Nga sẽ tiến hành một cuộc tiến công sử dụng lực lượng ly khai ở Donetsk và Luhansk, hai nơi đã tuyên bố độc lập để thiết lập nền “cộng hoà nhân nhân”. Kotsyubaylo cho rằng điều này có thể giúp ông Putin khẳng định cuộc chiến ở đó là vấn đề nội bộ của Ukraine.

Theo kế hoạch hoà bình đạt được tại thủ đô Minsk của Belarus năm 2015, hai bên đều phải đưa vũ khí hạng nặng lùi xa tiền tuyến. Pháo binh của Ukraine giờ đang được đặt ở những nơi như bãi để máy kéo thời Liên Xô trong một ngôi làng hẻo lánh nằm cách TP Mariupol ở đông nam Ukraine khoảng 1 giờ lái xe. Đại tá Andrii Shubin, chỉ huy của lực lượng, nói rằng ông sẵn sàng điều các hệ thống pháo và xe tải radar định vị vũ khí được Mỹ cung cấp ra tiền tuyến ngay khi nhận được lệnh. Giới chức Ukraine nói rằng họ không bố trí lại lực lượng để đáp trả việc Nga dồn quân đến biên giới, và rằng những luân chuyển quân hiện nay chỉ là hoạt động bình thường.

Ngày 20/4, Tổng thống Zelenskiy mời người đồng cấp Nga đến gặp ông ở vùng Donbass thuộc miền đông, để hai bên nói chuyện về việc chấm dứt xung đột và giảm bớt căng thẳng giữa hai nước. Ông Zelenskiy cũng thúc giục những nước phương Tây ủng hộ Kiev hãy đưa ra “tín hiệu rõ ràng” rằng liệu họ sẵn sàng hỗ trợ Ukraine nếu nước này đối đầu với Nga, Reuters đưa tin.

Ông Zelenskiy kêu gọi EU áp thêm các biện pháp trừng phạt Mátxcơva, dù thừa nhận rằng EU có thể chưa chuẩn bị cho việc đó. “Những công dân của chúng tôi cần tín hiệu rõ ràng rằng khi cuộc chiến đã sang năm thứ 8, một quốc gia làm lá chắn cho châu Âu với cái giá là mạng sống của nhiều người, sẽ nhận được sự ủng hộ không chỉ với tư cách đối tác mà là những người cùng một đội, trực tiếp trên chiến trường, vai kề vai”, ông Zelenskiy nói.