Tháng 9/2024, trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tới Cuba, hai nước đã ký kết thỏa thuận hợp tác sản xuất lúa gạo. Theo đó, Chính phủ Việt Nam cử đoàn chuyên gia sang hỗ trợ, tài trợ nhiều giống lúa, trong đó CT16 được chọn là giống chủ lực, hiện “làm mưa làm gió” trên các cánh đồng Cuba.
Thực hiện thỏa thuận hợp tác nêu trên, Công ty Nông nghiệp tư nhân Agri VMA của Việt Nam được Cuba cho thuê đất trồng lúa tại khu vực gần thị trấn Los Palacios, tỉnh Pinar del Rio.
Ngày 18/6, hãng tin quốc tế IPS đăng tải bài viết "Hợp tác lúa gạo với Việt Nam thay đổi mô hình nhượng quyền đất đai của Cuba".
Theo IPS, vụ lúa thu hoạch đầu tiên vào năm 2025 đạt năng suất ấn tượng 7,2 tấn/ha, cao hơn nhiều so với mức trung bình 1,6 tấn/ha của địa phương. Thành công này đến từ việc áp dụng đồng bộ công nghệ Việt Nam, bao gồm giống lúa lai, phân bón, thuốc trừ sâu và kỹ thuật canh tác tiên tiến.
Nông dân Cuba thu hoạch lúa, ảnh: IPS.
Điểm đáng chú ý là dự án không chỉ giúp Cuba giảm nhập khẩu gạo mà còn hình thành chuỗi giá trị tại chỗ. Toàn bộ lúa thu hoạch được bán trực tiếp cho Chính phủ Cuba, thay vì phải nhập khẩu từ Việt Nam, giúp tiết kiệm chi phí vận chuyển và giảm phụ thuộc vào thị trường quốc tế.
Ông Ariel García, Giám đốc Công ty Nông nghiệp Los Palacios, nhấn mạnh: “Sản xuất lúa gạo ngay tại Cuba hiệu quả hơn nhiều so với nhập khẩu. Mục tiêu của dự án là thay thế nhập khẩu, không phải đưa gạo từ Việt Nam sang Cuba”.
Dự án hợp tác giữa Agri VMA và Cuba không chỉ dừng lại ở thuê đất trồng lúa mà còn triển khai hai mô hình kinh doanh khác, hướng tới mục tiêu dài hạn là chuyển giao công nghệ toàn diện. Theo thỏa thuận ký kết tháng 2/2023, Agri VMA đã mang sang Los Palacios toàn bộ vật tư nông nghiệp: giống lúa lai chất lượng cao, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, máy móc hiện đại và đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm từ Việt Nam.
Trước khi mở rộng quy mô lên 1.000 ha, Agri VMA đã thí điểm thành công trên 16 ha với năng suất 6,5 tấn/ha ngay trong vụ trái mùa. Theo tính toán, nếu duy trì hiệu quả sản xuất, diện tích trồng lúa tại Cuba có thể mở rộng lên 5.000 ha trong tương lai gần. Đây là tín hiệu đáng mừng khi sản lượng lúa nội địa Cuba năm 2024 chỉ đạt 80.000 tấn, đáp ứng khoảng 11% nhu cầu tiêu thụ trong nước.
Mô hình hợp tác lúa gạo Việt Nam-Cuba được thiết kế đa dạng với ba hình thức chính:
- Thuê đất trọn gói với 100% vốn đầu tư từ phía Việt Nam, Cuba hưởng lợi từ tiền thuê đất và các dịch vụ phụ trợ.
- Mô hình liên doanh nông nghiệp chia sẻ lợi nhuận 50-50, giúp Cuba tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị.
- Cung ứng vật tư nông nghiệp chất lượng cao, bắt đầu triển khai từ tháng 1/2025 thông qua hệ thống phân phối của Tổng công ty EMSA.
IPS cũng ghi nhận những đóng góp thiết thực của Agri VMA trong chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và khôi phục cơ sở hạ tầng nông nghiệp. Nhà máy sấy lúa và xay xát Camilo Cienfuegos, vốn bị hư hại nặng sau cơn bão Ian năm 2022, đã được đưa vào hoạt động trở lại, tạo việc làm cho hàng chục lao động Cuba với mức lương cao hơn nhiều lần thu nhập trung bình.
Hợp tác đột phá
Giới phân tích đánh giá cao tính đột phá của mô hình hợp tác này, coi đây là giải pháp chiến lược giúp Cuba giảm phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực trong bối cảnh bị cấm vận. Với chi phí sản xuất lúa gạo ước tính 565 USD/tấn, thấp hơn so với chi phí nhập khẩu đắt đỏ và nhiều rủi ro, việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao cùng đối tác uy tín như Việt Nam mở ra triển vọng mới cho ngành nông nghiệp Cuba.
Thành công bước đầu của Agri VMA không chỉ khẳng định vị thế của nông nghiệp Việt Nam mà còn minh chứng cho hiệu quả của mô hình hợp tác Nam-Nam dựa trên tinh thần cùng có lợi và phát triển bền vững. Dự án lúa gạo Việt Nam-Cuba là ví dụ điển hình về cách chuyển giao công nghệ, nâng cao năng suất và tạo giá trị bền vững, góp phần vào an ninh lương thực quốc gia và sự hợp tác quốc tế hiệu quả.
(Theo IPS)