F-22 phóng tên lửa cực xa
Theo nhà sản xuất Raytheon, một tiêm kích F-22 Raptor của Không quân Hoa Kỳ vừa thực hiện thành công phát bắn bằng tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến (AMRAAM) AIM-120 ở cự ly xa nhất từng được ghi nhận.
Khoảng cách chính xác từ tiêm kích đến mục tiêu khi khai hỏa vũ khí dẫn đường bằng radar này không được tiết lộ. Tuy nhiên, cột mốc này cho thấy sự phát triển không ngừng về năng lực của tên lửa AMRAAM, cũng như việc quân đội Mỹ đang ngày càng tập trung vào các loại tên lửa không đối không tầm xa để bắt kịp những bước tiến của Trung Quốc và Nga.
Vụ thử nghiệm nhiều khả năng đã diễn ra trên vùng biển Vịnh Mexico, nơi có Khu phức hợp Thao trường Vịnh (Gulf Range Complex) rộng lớn với diện tích hơn 336.700 km², cho phép tổ chức các cuộc huấn luyện không chiến quy mô lớn và các chuyến bay duy trì ở tốc độ siêu thanh.
Phiên bản AMRAAM được sử dụng trong thử nghiệm là F3R, một biến thể được phát triển riêng cho Không quân Hoa Kỳ. F3R là viết tắt của "form, fit, function refresh" (làm mới hình thức, độ tương thích và chức năng), với mục tiêu chính là tối ưu hóa hiệu suất của tên lửa. Điều này đặc biệt quan trọng bởi dù dòng tên lửa kế nhiệm AIM-260 sắp đi vào hoạt động, AMRAAM vẫn sẽ là vũ khí chủ lực trong biên chế nhiều thập kỷ tới.
Chương trình F3R được áp dụng cho các phiên bản AMRAAM AIM-120C-8 và AIM-120D-3 hiện có, vốn đã là những biến thể hiện đại nhất. Trong đó, phiên bản AIM-120D-3 sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội, bao gồm đường truyền dữ liệu hai chiều và khả năng nhận thông tin mục tiêu từ một bên thứ ba.
Vụ phóng thử này cũng là minh chứng cho những nỗ lực không ngừng nhằm nâng cao sức mạnh của tiêm kích F-22. Hiện đang có một chương trình lớn nhằm bổ sung các năng lực mới cho phi đội Raptor, tuy nhỏ nhưng tinh nhuệ và rất được trọng dụng của Không quân Mỹ.
Một loạt nâng cấp đang được tiến hành để đảm bảo F-22 luôn duy trì vị thế ở tuyến đầu và giữ vai trò chiến lược, có thể kéo dài đến những năm 2040. Các nâng cấp này bao gồm Hệ thống Phòng thủ Hồng ngoại (IRDS) mới, cùng các cảm biến bổ sung và thùng nhiên liệu phụ tàng hình giúp mở rộng tầm hoạt động.
So kè Nga, Trung
Sự kiện này cũng tạo ra một sự so sánh thú vị với cuộc thử nghiệm được công bố vào năm 2021. Khi đó, một chiếc F-15C Eagle đã phá hủy một mục tiêu bay không người lái tại Căn cứ Không quân Tyndall, Florida. Vụ thử nghiệm này từng được Không quân Mỹ mô tả là "phát bắn tên lửa không đối không xa nhất từng được biết đến."
Loại tên lửa được sử dụng trong vụ thử tại Tyndall là phiên bản AIM-120D mới nhất. Dù có vẻ ngoài tương tự các phiên bản AMRAAM trước đó, biến thể D có tầm bắn xa hơn đáng kể. Mặc dù các thông số kỹ thuật chính thức được giữ bí mật, nhưng giới chuyên gia tin rằng nó có thể tiêu diệt mục tiêu ở khoảng cách từ 120-160 km. Tuy nhiên, trong thực chiến, tầm bắn của tên lửa còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đặc biệt là trạng thái năng lượng và độ cao của máy bay phóng cũng như của mục tiêu.
Khi so sánh hai cuộc thử nghiệm AMRAAM mang tính bước ngoặt này với các tên lửa không đối không tầm xa trong lịch sử của Hải quân Hoa Kỳ, vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng.
Trước đây, đã có bằng chứng về ít nhất hai vụ phóng tên lửa AIM-54 Phoenix ở cự ly cực xa từ những năm 1970. Một vụ được cho là đã bắn hạ mục tiêu bay không người lái ở khoảng cách hơn 202 km sau khi được phóng từ tiêm kích F-14A Tomcat. Vụ còn lại, diễn ra trong một cuộc tập trận ở Iran vào tháng 1 năm 1979, ghi nhận một quả AIM-54 đã bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách 212 km.
Động lực chính thúc đẩy quân đội Mỹ phát triển các loại tên lửa không đối không tầm xa hơn đến từ những tiến bộ của Trung Quốc và Nga.
Trước đây, Không quân Mỹ đã công khai thừa nhận rằng sự xuất hiện của tên lửa PL-15 của Trung Quốc là yếu tố then chốt thúc đẩy họ phát triển các loại vũ khí tầm xa hơn. Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI) nhận định rằng PL-15 có tầm bắn vượt trội so với AIM-120D.
PL-15 hiện đã được trang bị rộng rãi, và Trung Quốc cũng đang phát triển các vũ khí có tầm bắn xa hơn nữa, như PL-17. Đây là loại tên lửa rất lớn, tầm rất xa, có thể được thiết kế chủ yếu để tấn công các mục tiêu giá trị cao như máy bay tiếp dầu và máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không.
Ngoài ra còn có một loại tên lửa đang được gọi là PL-16, dường như được phát triển để cho phép tiêm kích J-20 của Trung Quốc mang được sáu quả tên lửa tầm xa hơn trong khoang vũ khí nội bộ (so với bốn quả PL-15 hiện nay).
Trong khi tầm bắn thực tế của tên lửa Trung Quốc và Nga vẫn là một ẩn số, Nga tuyên bố rằng tên lửa R-37M (NATO định danh: AA-13 Axehead) của họ, ít nhất là phiên bản xuất khẩu, có thể tiêu diệt "một số loại" mục tiêu trên không ở cự ly lên tới 200 km. Con số này có lẽ chỉ áp dụng cho các mục tiêu máy bay lớn, kém cơ động và mang nặng tính "quảng cáo". Dù vậy, R-37M rõ ràng đã ghi nhận nhiều chiến công hạ gục mục tiêu tầm xa đáng chú ý trên bầu trời Ukraine và là một mối đe dọa thực sự đối với NATO.