Tại hội thảo Hội thảo Giải pháp khí hậu bao trùm vì phát triển con người ngày 12/8 vừa qua, bà Đỗ Lê Thu Ngọc – Trưởng phòng Tăng trưởng bao trùm, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP) – cho biết, chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam năm 2023 đạt 0,766, thuộc nhóm các quốc gia có mức phát triển con người cao.
Thành tích này đưa Việt Nam đứng thứ 93/193 quốc gia và vùng lãnh thổ, phản ánh những tiến bộ đáng kể trong ba lĩnh vực then chốt: sức khỏe, giáo dục và thu nhập.
Báo cáo của UNDP ghi nhận, giai đoạn 1990–2023, HDI Việt Nam tăng từ 0,499 lên 0,766, tức tăng 53,5%. Tuổi thọ trung bình của người Việt tăng thêm 5,56 năm, trong khi thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người tăng tới 475,7%. Đây là bước tiến quan trọng, khẳng định con người và sự phát triển con người phải là tiêu chí cuối cùng để đánh giá sự tiến bộ của một quốc gia.
Tuy nhiên, bà Ngọc cảnh báo, những thành tựu này có thể bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu và các “áp lực hành tinh” khác. Nếu không được tích hợp vào chiến lược phát triển, những cú sốc khí hậu và kinh tế có thể làm chậm, thậm chí đảo ngược xu hướng tăng trưởng HDI. Thực tế cho thấy, các quốc gia có thể chế bao trùm và sự gắn kết xã hội vững mạnh thường chống chịu tốt hơn trước những biến động này.
Bà Đỗ Lê Thu Ngọc – Trưởng phòng Tăng trưởng bao trùm, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP).
Quản trị khí hậu bao trùm – chìa khóa bảo vệ HDI
Theo UNDP, quản trị khí hậu bao trùm nghĩa là toàn thể xã hội – đặc biệt là thanh niên và phụ nữ – được trao quyền tham gia, ra quyết định và giám sát chính sách ứng phó khí hậu. Cách tiếp cận này giúp tăng khả năng chống chịu của cộng đồng và bảo vệ thành quả phát triển con người trước thách thức toàn cầu.
Bốn ưu tiên được UNDP đề xuất gồm: mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ công có tính chống chịu khí hậu; trao quyền cho cộng đồng dẫn dắt thay đổi tích cực; bảo đảm bình đẳng giới trong quản trị; và lồng ghép hành động khí hậu vào mọi lĩnh vực.
Bà Ngọc nhấn mạnh, thanh niên có thể tiên phong thúc đẩy các giải pháp sáng tạo, từ những hành động xanh tại cộng đồng đến tham gia hoạch định chính sách. Sáng kiến Youth Empowerment in Climate Action Platform (YECAP) của UNDP là ví dụ điển hình, giúp kết nối thanh niên ở mọi trình độ, từ nâng cao nhận thức đến vận động chính sách ở cấp quốc gia và quốc tế.
Lộ trình YECAP được thiết kế theo nhiều cấp độ: “người khám phá”, “điều phối viên”, “tiên phong”, “lãnh đạo”, “dẫn dắt” và “vận động”. Mỗi giai đoạn giúp thanh niên phát triển từ hành động cá nhân sang tạo tác động hệ thống, hướng tới mục tiêu cuối cùng là ảnh hưởng thực chất đến quản trị khí hậu.
Kết nối đa ngành để hướng tới thành công
Để quản trị khí hậu bao trùm, cần sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp, giới học thuật và thanh niên. Công nghệ số đóng vai trò hỗ trợ quan trọng, giúp tăng minh bạch, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng và mở rộng khả năng tiếp cận thông tin khí hậu, từ đó thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn.
Bà Đỗ Lê Thu Ngọc nhấn mạnh quản trị khí hậu bao trùm vì phát triển con người cần bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của mọi nhóm, đặc biệt là thanh niên, để thúc đẩy quá trình chuyển đổi công bằng và bền vững.
Biến đổi khí hậu không chờ đợi ai. Thế hệ trẻ hôm nay sẽ là những người trực tiếp gánh chịu hệ quả hoặc hưởng lợi từ quyết định hiện tại. Việc trao quyền cho thanh niên, đưa họ vào trung tâm chiến lược khí hậu, chính là chìa khóa để bảo vệ thành quả phát triển con người và tương lai của hành tinh.