Tờ Politico ngày 6/6 đưa tin, Ủy viên châu Âu phụ trách đại dương Costas Kadis bất ngờ công bố Đạo luật Đại dương vào ngày 5/6. Đây là một sáng kiến pháp lý chiến lược nhằm tăng cường quản trị biển, thúc đẩy kinh tế xanh và bảo vệ môi trường đại dương, đặt trong khuôn khổ “Hiệp ước Đại dương châu Âu” do Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen khởi xướng.
Đạo luật Đại dương được kỳ vọng sẽ được trình lên Nghị viện và Hội đồng châu Âu vào năm 2027, cập nhật Chỉ thị Quy hoạch Không gian Biển (MSPD) – văn bản điều phối phát triển các ngành trên biển như: thủy sản, du lịch, năng lượng và bảo tồn.
Mục tiêu chính của Đạo luật gồm: Cắt giảm thủ tục hành chính và đơn giản hóa quy định hàng hải; Thúc đẩy nuôi trồng thủy sản, đánh bắt bền vững và nghiên cứu khoa học biển; Tăng cường phối hợp liên ngành, bao gồm cả quốc phòng hàng hải và bảo vệ hạ tầng biển.
Khung pháp lý mới nhằm thiết lập quy hoạch biển thống nhất giữa các quốc gia thành viên EU, chấm dứt tình trạng phân mảnh hiện nay trong quản lý tài nguyên biển.
Sinh thái đại dương (ảnh minh hoạ).
Đạo luật nhấn mạnh việc khôi phục hệ sinh thái ven biển, thành lập các khu bảo tồn biển (MPAs) và xây dựng hệ thống giám sát đại dương. Đồng thời, đạo luật cũng thúc đẩy các ngành kinh tế biển bền vững như cảng biển xanh, thủy sản có trách nhiệm, du lịch sinh thái và năng lượng tái tạo ngoài khơi.
Một điểm nhấn là cam kết hạn chế đánh bắt đáy biển (bottom trawling) tại các khu bảo tồn từ nay đến năm 2030 – vốn gây tranh cãi nhiều năm qua do ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái đáy.
Việt Nam có thể hưởng lợi gì?
Dù là văn kiện nội khối EU, nhưng Đạo luật Đại dương được kỳ vọng sẽ mở ra nhiều cơ hội hợp tác và chuyển giao cho các nước ngoài EU, trong đó có Việt Nam, với nhiều lợi ích lớn.
Đạo luật giúp cụ thể hóa cam kết EU trong bảo vệ tài nguyên biển toàn cầu, tạo cơ hội để các thị trường - trong đó có Việt Nam - tiếp cận quỹ tài chính khí hậu, chương trình như Horizon Europe để khôi phục hệ sinh thái biển, phát triển cảng biển xanh, năng lượng tái tạo ngoài khơi và mô hình nuôi trồng biển bền vững.
EU cũng đang đẩy mạnh hợp tác với Việt Nam trong các chương trình như JETP (Chuyển dịch năng lượng công bằng) và Global Gateway – phù hợp với định hướng phát triển kinh tế biển xanh của Việt Nam.
Đạo luật mới sẽ chuẩn hóa quy trình giám sát, minh bạch hóa chuỗi cung ứng, từ đó giúp Việt Nam có cơ hội điều chỉnh chính sách, cải thiện hệ thống giám sát tàu cá, và tiến tới gỡ bỏ thẻ vàng.
Đạo luật Đại dương được xem là “kiến trúc pháp lý” đầu tiên đặt nền tảng cho chính sách biển thống nhất của châu Âu giai đoạn 2030–2050.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy thoái sinh học và cạnh tranh tài nguyên ngày càng gia tăng, đây cũng là cơ hội để Việt Nam: Tăng cường hợp tác đa phương về biển; Xây dựng các khu bảo tồn và hệ thống giám sát biển của riêng mình; Và đẩy nhanh chiến lược phát triển kinh tế biển xanh, tuần hoàn và bền vững.