Đòn đánh của Ukraine
Rạng sáng 1/6, Không quân Ukraine bất ngờ tung ra một trong những chiến dịch tập kích sâu vào lãnh thổ Nga được đánh giá táo bạo nhất từ trước đến nay. Chiến dịch mang mật danh "Mạng nhện" nhắm thẳng vào các căn cứ không quân chiến lược, nơi đặt những dòng oanh tạc cơ chủ lực có khả năng mang vũ khí hạt nhân của Moskva. Theo các báo cáo quốc tế, ít nhất một số máy bay ném bom Tu-95MS bị phá hủy hoặc hư hỏng nặng, thậm chí có thể bao gồm cả những chiếc Tu-22M3.
Với việc các oanh tạc cơ Tu-95MS - mẫu máy bay liên lục địa có từ thời Liên Xô đã ngừng sản xuất từ những năm 1990, tổn thất này đặt ra thách thức lớn cho Bộ Quốc phòng Nga. Hiện tại, lực lượng Không quân Vũ trụ Nga (VKS) vẫn đang phụ thuộc vào chương trình Tu-160M được hồi sinh từ năm 2015, trong nỗ lực đưa mẫu máy bay siêu thanh tầm xa huyền thoại trở lại dây chuyền lắp ráp tại Kazan. Tuy nhiên, tốc độ sản xuất hạn chế của Tu-160M và nhu cầu cấp bách trong việc bù đắp tổn thất, có thể buộc Moskva phải ưu tiên đẩy nhanh dự án máy bay ném bom tàng hình thế hệ mới mang tên PAK DA.
Khi "Bóng ma tàng hình" trở thành lối thoát chiến lược
PAK DA (viết tắt của "Tổ hợp hàng không tầm xa tiên tiến") là dự án oanh tạc cơ tàng hình đầu tiên của Nga, được kỳ vọng thay thế toàn diện các dòng máy bay hiện có trong lực lượng ném bom chiến lược. Theo các nguồn tin công nghiệp quốc phòng Nga, thiết kế của PAK DA đã được hoàn tất từ năm 2019, với động cơ thế hệ mới thuộc chương trình Izdeliye RF bắt đầu thử nghiệm mặt đất từ 2022.
Đáng chú ý, vào tháng 6/2021, các quan chức Nga tiết lộ rằng PAK DA sẽ được trang bị một hệ thống phòng thủ điện tử hoàn toàn mới, có khả năng chống lại cả đạn tên lửa đối không lẫn vũ khí dẫn đường bằng quang - radar, khiến nó gần như "miễn nhiễm" trước các hệ thống phòng không hiện đại.
Dù kế hoạch ban đầu nhắm tới việc đưa PAK DA vào biên chế từ năm 2027, các diễn biến thực tế cho thấy mốc thời gian này khó đạt được. Nhưng nếu các vụ tấn công như "Mạng nhện" tiếp tục lặp lại, nhiều khả năng Điện Kremlin sẽ buộc phải thúc đẩy tiến độ. Hiện một trung tâm thử nghiệm và phát triển hoàn toàn mới đã được phê duyệt vào cuối năm 2023, chuyên phục vụ cho PAK DA, dấu hiệu rõ ràng cho thấy Bộ Quốc phòng Nga không còn muốn chậm trễ.
Trong bối cảnh Mỹ đầu tư rầm rộ vào chương trình " Golden Dome" để chống đỡ các đòn tấn công tầm xa và cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều đang chuẩn bị biên chế máy bay ném bom tàng hình thế hệ mới (B-21 và H-20), việc Nga tiếp tục lệ thuộc vào Tu-160M dù rất mạnh mẽ nhưng lại thiếu khả năng tàng hình, có thể khiến họ bị bỏ lại trong cuộc đua công nghệ không quân chiến lược.
Bài học từ Su-57
Những trì hoãn của PAK DA không phải điều bất ngờ nếu nhìn lại toàn cảnh ngành công nghiệp hàng không quân sự Nga thời hậu Chiến tranh Lạnh. Dự án tiêm kích tàng hình Su-57 (PAK FA) từng được kỳ vọng sẽ đưa vào biên chế từ năm 2010, rồi trễ sang 2015 với mục tiêu đạt 200 chiếc vào năm 2025. Nhưng thực tế đến nay, chỉ khoảng 40 chiếc được bàn giao và máy bay đầu tiên chỉ chính thức hoạt động từ 2020.
Một dự án khác là tiêm kích đánh chặn thế hệ mới PAK DP cũng đang rơi vào tình trạng "chết lâm sàng", buộc giới chức quốc phòng Nga phải cân nhắc phát triển biến thể đánh chặn từ chính Su-57 để bảo vệ vùng Cực Bắc và Viễn Đông.
Với PAK DA, nguy cơ lặp lại tình trạng này hoàn toàn hiện hữu. Tuy nhiên, trong bối cảnh căng thẳng với NATO leo thang, các căn cứ không quân chiến lược nằm sâu trong lãnh thổ bị tấn công thường xuyên và Mỹ - Trung đều tiến sát đến giai đoạn vận hành máy bay ném bom thế hệ mới, Moskva có lý do chính đáng để đẩy nhanh mọi nguồn lực cho dự án này.
Dù chiếc PAK DA đầu tiên có thể chưa kịp xuất hiện trong thập kỷ này, nhưng công nghệ mà nó sản sinh có thể được "chuyển giao ngược" sang các biến thể cải tiến tiếp theo của Tu-160M, giúp củng cố đáng kể năng lực răn đe hạt nhân đường không của Nga trong giai đoạn chuyển tiếp.
(Theo Military Watch)