Thống kê của Cục Hải quan cho thấy trong 10 tháng năm 2025, Việt Nam xuất khẩu 7,2 triệu tấn gạo, tăng về lượng nhưng kim ngạch lại giảm sâu 23,8% so với cùng kỳ, chỉ đạt 3,7 tỷ USD.
Điều này phản ánh những thách thức dài hạn khi các thị trường nhập khẩu chủ lực đều chuyển sang chiến lược tự chủ lương thực.
Chính phủ Philippines ra thông báo vào đầu tháng này cho biết, Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đã ký ban hành Sắc lệnh 102, chính thức gia hạn lệnh tạm dừng nhập khẩu gạo đến ngày 31/12/2025.
Philippines đặt mục tiêu tự chủ đến 90% lương thực vào năm 2028. Indonesia cũng tuyên bố đủ khả năng tự chủ với sản lượng thặng dư 4–5 triệu tấn. Trong khi đó, nguồn cung toàn cầu tiếp tục chịu áp lực từ lượng dự trữ kỷ lục của Ấn Độ. Tất cả khiến khả năng tiêu thụ gạo Việt Nam bị thu hẹp rõ rệt.
Ảnh minh họa.
Trước bối cảnh này, doanh nghiệp Việt Nam đang dịch chuyển sang các thị trường có giá trị gia tăng cao. Các dòng gạo đặc sản như ST25, Japonica, gạo nếp và sản phẩm chế biến sâu (bún, phở khô) được đẩy mạnh xuất khẩu sang châu Âu, Nhật Bản, Trung Đông và Úc. Một số doanh nghiệp đã xuất khẩu với mức giá 1.100–1.200 USD/tấn, cho thấy hiệu quả rõ rệt của hướng chuyển dịch.
Việt Nam cũng đang sở hữu lợi thế từ nguồn giống phong phú với hơn 1.000 giống lúa, trong đó 50% thuộc nhóm gạo mềm, phân khúc đang được thị trường thế giới ưa chuộng.
Lúa gạo Thái Lan đang khủng hoảng… giá xuất khẩu thấp nhất 15 năm
Thành công của Việt Nam đến từ chính sách không can thiệp giá, đồng thời đầu tư mạnh cho nghiên cứu và cải thiện chuỗi giá trị. Ngược lại, ngành lúa gạo Thái Lan được đánh giá là đang rơi vào cuộc khủng hoảng kéo dài.
Theo báo cáo của Trung tâm Thông tin và Dịch vụ nông nghiệp và môi trường Thái Lan, năng suất lúa của nước này liên tục giảm, chi phí sản xuất tăng, còn giá xuất khẩu rơi xuống mức thấp nhất 15 năm. Giá thu mua trong nước chỉ dưới 8.000 baht/tấn (khoảng 216 USD), thậm chí lúa mới thu hoạch độ ẩm cao chỉ còn 5.000–6.000 baht/tấn – thấp hơn cả chi phí sản xuất 7.200–7.500 baht/tấn. Điều này khiến hàng triệu nông dân thua lỗ.
Phó Giáo sư Somporn Isvilanonda, thuộc Viện Mạng lưới Tri thức Thái Lan, cho biết trong suốt 14 năm qua, chính sách lúa gạo của Thái Lan gần như không đổi dưới 4 đời chính phủ, xoay quanh ba trụ cột: thế chấp lúa, bảo lãnh thu nhập và trợ cấp 1.000 baht/rai. Dù ngân sách đã chi 1,2–1,3 nghìn tỷ baht, hệ thống này tạo ra "bẫy trợ cấp", khiến nông dân thiếu động lực đổi mới công nghệ hay nâng cao năng suất.
Trong khi đó, Việt Nam và Ấn Độ đã cơ giới hóa mạnh mẽ, phát triển giống lúa mới và giảm chi phí sản xuất. Chi phí sản xuất của Việt Nam hiện chỉ khoảng 6.000 baht/tấn và Ấn Độ khoảng 5.000 baht/tấn, thấp hơn nhiều so với Thái Lan. Năng suất bình quân của Thái Lan chỉ đạt 370–600 kg/rai, trong khi Việt Nam đạt 800 kg/rai và nhiều giống vượt 1 tấn/rai.
Phó Giáo sư Aat Pisanwanich, chuyên gia kinh tế ASEAN, cho rằng Thái Lan đã chậm thích ứng với xu hướng tiêu dùng gạo mềm. Trong hơn 200 giống lúa mà nước này sở hữu, chỉ 10–20% là lúa mềm – quá thấp so với mức 50% của Việt Nam. Ông đánh giá chuỗi giá trị lúa gạo Thái Lan đang rời rạc và thiếu hiệu quả, từ nghiên cứu giống, canh tác đến thu mua và chế biến. Các sáng kiến về gạo ít carbon cũng mới dừng ở mức thử nghiệm, chưa tạo được lợi thế cạnh tranh.
Trái lại, Việt Nam theo đuổi chính sách thị trường hóa, không can thiệp giá và liên tục đầu tư nghiên cứu giống. Chương trình "3 giảm, 3 tăng" (giảm giống – phân – thuốc; tăng năng suất – hiệu quả – thu nhập) đã giúp giảm mạnh chi phí, cải thiện chất lượng và nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.
Nhờ những yếu tố này, Việt Nam đang tăng tốc mở rộng thị phần ở các thị trường cao cấp – nơi Thái Lan từng là đối thủ mạnh nhất.
Theo nationthailand