Có gì trong khí ga?
Bếp ga từ lâu đã trở nên phổ biến ở nhiều quốc gia, với ưu điểm là có thể sử dụng ngay cả khi mất điện và thích hợp để đun nấu ở nhiệt độ cao. Bạn chỉ cần bật nó lên và có thể dễ dàng điều chỉnh ngọn lửa. Nhưng khí đốt tạo ra nhiều loại sản phẩm phụ, một số tương đối lành tính và một số không quá lành tính đối với sức khỏe con người.
Khí tự nhiên được cung cấp cho các thiết bị gia dụng như bếp ga gần như toàn bộ là mêtan, với một chút các hydrocacbon khác như etan, một số ít nitơ và carbon dioxide (CO₂). Khí đốt tự nhiên mang lại hiệu quả cháy rất tốt, như bạn có thể nhìn thấy từ ngọn lửa màu xanh lam, không khói trên mặt bếp. Quá trình đốt giải phóng CO₂ và nước, cùng với các dấu vết của các loại khí khác.
Cứ mỗi 1.000 gram CO₂ sinh ra từ việc đốt cháy khí thiên nhiên thì cũng thoát ra 34 gram cacbon monoxit, 79 gram nitơ oxit và 6 gram lưu huỳnh đioxit. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra formaldehyde cũng được giải phóng, nhưng chưa có bất kỳ nghiên cứu nào cho biết hàm lượng của chúng là bao nhiêu.
Khí đốt cũng giải phóng các hạt muội cực nhỏ, thường được gọi là PM2.5 (hạt vật chất có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet). Đun nấu bằng bếp ga tạo ra lượng PM2.5 cao gấp đôi so với bếp điện. Tuy nhiên, khí đốt rõ ràng sạch hơn nhiều so với than đá. Bởi đốt than thường tạo ra lượng sulfur dioxide gấp 125 lần so với khí ga, và gấp khoảng 700 lần mức PM2.5.
Có mối liên hệ với bệnh hen suyễn ở trẻ em
Tuy nhiên, trong khi bếp ga ít gây ô nhiễm hơn nhiều so với bếp than, một số khí thải vẫn có thể tích tụ trong nhà và có khả năng gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe. Nitrogen dioxide và các hạt PM2.5 nói riêng có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Các hạt PM2.5 có thể đi sâu vào phổi, và các chất độc mang theo trên các hạt sẽ được hấp thụ vào máu.
Không rõ liệu bếp ga có phải là nguyên nhân gây ra các vấn đề sức khỏe đáng kể hay không, vì trên thực tế các hộ gia đình đều có nhiều nguồn ô nhiễm tiềm ẩn khác trong nhà. Nhiều ngôi nhà sử dụng lò sưởi bằng khí đốt, tạo ra khí thải tương tự như bếp lò, hay có nhiều nguồn tạo ra formaldehyde ngoài quá trình đốt cháy khí tự nhiên (chẳng hạn như đồ nội thất, chất kết dính và thảm).
Tuy nhiên, vì nitơ điôxít và các hạt PM2.5 có ảnh hưởng rõ rệt đến hô hấp, nên một số lượng lớn nghiên cứu đã được hướng đến bệnh hen suyễn.
Nhiều bằng chứng cho thấy việc sử dụng bếp ga có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn ở trẻ em.
Đầu tiên, ảnh hưởng của bếp ga đối với bệnh hen suyễn ở người lớn không rõ ràng.
Nhưng có bằng chứng rõ ràng hơn về ảnh hưởng đối với sức khỏe trẻ em. Một nghiên cứu dân số ở Hà Lan cho thấy nấu ăn bằng ga có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn ở trẻ em. Nghiên cứu này sử dụng phân tích tổng hợp, một dạng phân tích thống kê kết hợp các kết quả của nhiều nghiên cứu khoa học để cải thiện việc phát hiện các mối liên hệ. Các tác giả kết luận: "Trẻ sống trong nhà có bếp ga tăng 42% nguy cơ mắc bệnh hen suyễn ở hiện tại, tăng 24% nguy cơ mắc bệnh hen suyễn suốt đời và tăng 32% nguy cơ mắc bệnh hen suyễn cả ở hiện tại và suốt đời."
Một nghiên cứu khác của Mỹ cho thấy bếp ga làm tăng lượng nitơ điôxít trong nhà và làm tăng khả năng trẻ bị hen suyễn sử dụng ống hít vào ban đêm. Nhưng nghịch lý là không có sự gia tăng các triệu chứng hen suyễn. Một nghiên cứu năm 1980 về trẻ em ở sáu thành phố của Mỹ cho thấy mối liên hệ chặt chẽ với việc hút thuốc trong nhà và các vấn đề về hô hấp, nhưng không có mối liên quan nào với việc sử dụng bếp ga.
Nhưng một nghiên cứu của Úc tại thung lũng Latrobe, nơi có 80 hộ gia đình có trẻ em từ 7 đến 14 tuổi cho thấy mối liên quan giữa việc sử dụng bếp ga và bệnh hen suyễn. Trẻ em trong các hộ gia đình có bếp ga có nguy cơ được chẩn đoán mắc bệnh hen suyễn cao gấp đôi so với trẻ em từ các hộ gia đình không có bếp ga. Tuy nhiên, nghiên cứu này không thể chỉ ra liệu việc sử dụng bếp ga có gây ra bệnh hen suyễn hay không. Các tác giả cho rằng việc tiếp xúc với nitơ đioxit có thể làm tăng nhạy cảm với các chất gây dị ứng.
Năm 2018, một nghiên cứu khác tại Úc, quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh hen suyễn cao nhất thế giới, xác định tỷ lệ 12,3% trẻ em tại đây mắc bệnh hen suyễn có thể là do tiếp xúc với bếp ga. Tuy nhiên, kết quả phân tích này lại không thể kết luận liệu tiếp xúc với bếp ga có chắc chắn gây ra bệnh hen suyễn hay làm trầm trọng thêm các trường hợp mắc bệnh hiện có hay không.
Giảm thiểu rủi ro bằng cách nào?
Gần như chắc chắn, thông gió tốt sẽ làm giảm mức độ nitơ điôxít và các hạt PM2.5 trong nhà của bạn.
Hầu hết các ngôi nhà hiện đại được cách nhiệt tốt hơn những ngôi nhà tồi tàn, nhưng cách nhiệt tốt hơn đồng nghĩa với việc tích tụ nhiều chất ô nhiễm trong nhà hơn. May mắn thay, nhiều ngôi nhà hiện đại cũng có bếp hiện đại với máy hút mùi. Nếu được lắp đặt đúng cách, điều này sẽ làm giảm lượng nitơ điôxít và các hạt PM2.5.
Khi được sử dụng, máy hút mùi có thể có hiệu quả trong việc giảm các hạt thoát ra khi nấu ăn bằng ga.
Nghiên cứu năm 2018 về mức độ phổ biến của việc nấu nướng bằng ga ở Úc cho thấy sử dụng máy hút mùi hiệu suất cao có thể giảm nguy cơ mắc bệnh hen suyễn ở trẻ em do bếp ga từ 12,8% xuống còn 3,4%. Tuy nhiên, báo cáo cũng cho thấy 44% người ở thành phố Melbourne có sở hữu máy hút mùi lại không sử dụng chúng thường xuyên.
Ngay cả khi bạn không có máy hút mùi, việc cải thiện luồng không khí tự nhiên trong nhà sẽ không chỉ làm giảm các sản phẩm từ việc đốt cháy khí, có liên quan đến bệnh hen suyễn, mà còn làm giảm các chất ô nhiễm khác trong gia đình và mang lại lợi ích cho sức khỏe tổng thể.
Và khi đến lúc thay bếp, hãy cân nhắc một thiết bị không dùng ga vì nó sẽ ít ảnh hưởng đến sức khỏe và giảm lượng khí thải carbon của gia đình bạn.
Tham khảo theconversation