Có một sự thay đổi không phải ai cũng nhận ra trong hệ thống phòng ngự của Bồ Đào Nha giữa giai đoạn đấu bảng và loại trực tiếp.
Đó chính là việc ông Fernando Santos sau khi dùng lão tướng Ricardo Carvalho đá cặp trung vệ với Pepe ở vòng bảng đã quyết định để anh dự bị và dùng Jose Fonte đá cặp với Pepe từ vòng 1/8.
Kết quả là Bồ Đào Nha phòng ngự chắc chắn hơn nhiều. Và chính phòng tuyến cuối cùng ấy đã trở thành điểm tựa đưa họ đến chiến thắng cuối cùng ở EURO năm nay.
Ở vòng bảng do phải lo bọc lót, bao khoảng trống cho lão tướng 38 tuổi Carvalho nên Pepe không có điều kiện tổ chức và chỉ huy hàng thủ Bồ Đào Nha. Hệ quả là Bồ Đào Nha phòng ngự không thật tốt và để thủng lưới 4 bàn trong đó có 3 bàn thua trước Hungary.
Nhưng trong 4 trận còn lại của giải đấu, đội bóng của Fernando Santos chỉ thủng lưới đúng 1 bàn trước Ba Lan còn lại họ sạch lưới trước Croatia, Xứ Wales và Pháp. Trước những đội bóng tấn công nguy hiểm hơn nhiều so với các đối thủ ở vòng bảng, Bồ Đào Nha lại phòng thủ tốt hơn hẳn.
Bí quyết nào đã giúp “Brazil của Châu Âu” hạn chế tối đa khả năng sát thương hay thậm chí chặn đứng hiểm họa từ những Lewandowski, Mandzukic, Bale, Giroud, Griezmann, Payet...?
Trả lời nhờ Jose Fonte đá tròn vai nên Pepe có thể chuyên tâm tổ chức và chỉ huy hàng thủ Bồ Đào Nha. Đó là phẩm chất lớn nhất của trung vệ 33 tuổi đang chơi cho Real Madrid.
Khả năng đọc tình huống tuyệt vời cho phép Pepe chặn các cú sút, các quả căng ngang của đối thủ cũng như cắt bóng một cách hiệu quả. Thống kê trước trận chung kết cho thấy bình quân mỗi trận Pepe thực hiện 5 pha phá bóng trong vòng cấm.
Ở trận chung kết, trung vệ của Real có tới 11 pha phá bóng, 3 pha chặn bóng và 2 lần cắt bóng thành công.
Nhờ khả năng chọn vị trí tốt nên Pepe không mất sức quá nhiều khi thi đấu mà vẫn đạt hiệu quả cao dù anh đã 33 tuổi. Không phải ngẫu nhiên ông Fernando Santos coi anh là “cánh tay phải” của mình. Pepe chính là người thay HLV tuyển Bồ Đào Nha chỉ đạo các đồng đội phòng ngự ở trên sân.
Nhưng anh không chỉ biết phòng ngự mà còn phát động tấn công từ tuyến dưới rất hiệu quả. Tính tới trước chung kết, bình quân mỗi trận đấu Pepe thực hiện 55 đường chuyền trong đó phần lớn là những đường chuyền hướng lên phía trước, tạo điều kiện cho những cầu thủ ưa tấn công trực diện như Ronaldo, Nani và Ricardo Quaresma tận dụng cơ hội cũng như kéo dãn đội hình đối thủ, mở ra các khoảng trống cho những cầu thủ giàu tốc độ như Renato Sanches phát huy khả năng của mình.
Chính ông Fernando Santos đã giải phóng cho Pepe để anh có thể phát huy tối đa phẩm chất thủ lĩnh hàng phòng ngự của Bồ Đào Nha khi dùng Fonte (32 tuổi) đá chính trung vệ thay cho một Ricardo Carvalho già hơn tới 6 tuổi.
Sự điều chỉnh kịp thời ấy biến Bồ Đào Nha thành “siêu pháo đài” gần như không thể đánh chiếm để cuối cùng bước lên đỉnh cao ở EURO này.