Nga từng nhiều lần coi Venezuela như một địa bàn chiến lược nhằm gửi thông điệp cứng rắn tới Washington. Lần đầu tiên, ngày 10/9/2008, hai chiếc Tu-160 đã đáp xuống sân bay Venezuela trong khuôn khổ tập trận chung. Sau đó, Moskva tiếp tục điều động oanh tạc cơ "Thiên Nga Trắng" tới Caracas vào tháng 11/2013 và đặc biệt là tháng 12/2018, đúng thời điểm chính quyền Tổng thống Donald Trump cân nhắc phương án quân sự chống lại chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro.
Trong bối cảnh Hải quân Nga sau Chiến tranh Lạnh suy giảm đáng kể năng lực viễn dương, chiến lược triển khai Tu-160 tới Nam Mỹ trở thành phương án chủ lực giúp Moskva duy trì ảnh hưởng quân sự ở xa lãnh thổ.
Tu-160 là mẫu oanh tạc cơ nặng nhất và có tầm bay xa nhất thế giới, khi hiện diện tại Venezuela không chỉ mang tính biểu tượng. Mỗi chiếc có thể mang tới 12 tên lửa hành trình, bao gồm Kh-101 với tầm bắn trên 5.000 km và biến thể hạt nhân Kh-102, đủ sức đe dọa sâu vào lãnh thổ Mỹ từ không phận Venezuela. Chính vì thế, sự xuất hiện của Tu-160 từng khiến Washington đặc biệt lo ngại khi vùng biên giới phía nam vốn ít được phòng thủ của Mỹ bị đặt trong tình trạng rủi ro cao.
Mỹ gia tăng sức ép, Nga cân nhắc đáp trả
Căng thẳng mới nhất xuất phát từ việc Mỹ tăng áp lực lên chính quyền Caracas. Washington đã nâng mức truy nã Tổng thống Nicolas Maduro, đồng thời triển khai nhóm tác chiến hải quân với ít nhất ba tàu khu trục, một tàu ngầm hạt nhân tấn công và khoảng 4.000 lính thủy đánh bộ áp sát Venezuela. Ngoài ra, các tiêm kích tàng hình F-35A đã được Mỹ bố trí tại Puerto Rico, sẵn sàng tạo ưu thế trên không nếu kịch bản xung đột xảy ra. Trước động thái đó, khả năng Nga một lần nữa điều Tu-160 đến Nam Mỹ đang được nhắc đến như biện pháp răn đe hữu hiệu, giúp Caracas đối phó với nguy cơ bị tấn công trực diện.
Việc Nga chọn Tu-160 cũng có tính toán chiến lược rõ ràng. Sau hơn ba thập kỷ, đây vẫn là dòng máy bay ném bom chiến lược duy nhất trên thế giới được duy trì sản xuất, trong khi Mỹ đã ngừng sản xuất B-2 Spirit và vẫn trong giai đoạn phát triển B-21 Raider.
Tu-160 mới sản xuất tại Kazan từ năm 2022 với khung thân cải tiến và hệ thống điện tử hiện đại được kỳ vọng sẽ nâng tổng số máy bay trong biên chế lên khoảng 70 chiếc, thay thế dần các oanh tạc cơ Tu-95MS/MSM cũ vốn bị tổn thất nặng trong các đợt tập kích bằng UAV và tên lửa của Ukraine.
Tu-160 - Quân bài mặc cả trên bàn cờ toàn cầu
Đáng chú ý, Tu-160 vừa thực hiện chuyến bay tác chiến đầu tiên trong chiến dịch quân sự tại Ukraine hồi tháng 6, phóng tên lửa hành trình vào mục tiêu đối phương. Đây là dấu mốc khẳng định năng lực thực chiến của dòng oanh tạc cơ được coi là "xương sống" trong chiến lược răn đe hạt nhân của Nga. Giới phân tích cho rằng, nếu Moskva đưa Tu-160 tới Venezuela trong thời điểm hiện nay, Washington buộc phải cân nhắc kỹ lưỡng trước mọi hành động quân sự, bởi mối đe dọa từ những đòn tấn công bất ngờ có thể làm thay đổi toàn bộ tính toán.
Tuy nhiên, một số nguồn tin quốc tế cũng đặt nghi vấn liệu Moskva có thực sự sẵn sàng leo thang căng thẳng với Mỹ ở Tây bán cầu trong khi vẫn đang phải dồn lực cho chiến trường Ukraine.
Dù vậy, khả năng tái xuất của Tu-160 tại Caracas vẫn là một biến số chiến lược khó lường. Với tầm bay liên lục địa, khả năng mang tải khổng lồ và năng lực răn đe hạt nhân, "Thiên Nga Trắng" không chỉ củng cố niềm tin cho đồng minh Venezuela mà còn khiến Mỹ buộc phải tính toán kỹ lưỡng hơn trong mọi bước đi, tránh nguy cơ đẩy khu vực Mỹ Latinh thành điểm nóng đối đầu mới giữa hai cường quốc hạt nhân.