Tôi liên hệ với NSND Quốc Trượng vì thấy anh vắng bóng truyền hình lâu quá, lại nghe phong thanh tin sức khỏe anh không tốt. Thế nhưng, nhận cuộc gọi, ở đầu dây bên kia là giọng nói hào sảng. Anh vui vẻ chốt lịch phỏng vấn, hẹn tôi đến Nhà hát Chèo Quân đội nằm trên đường Xuân Đỉnh, Tây Hồ. Kết thúc cuộc gọi, anh chỉ nghiêm nghị nhấn mạnh: "Quân đội là không được giờ giấc cao su. Bạn nhớ đến đúng giờ, lịch của tôi bận lắm! "
"Đã làm Hề thì đừng làm Quan, đã làm Quan thì thôi làm Hề"
Rất lâu rồi không thấy nghệ sĩ Quốc Trượng xuất hiện trên truyền hình, chắc hẳn Nhà hát giữ anh bận rộn lắm?
Đúng là nhận vai trò lãnh đạo nên tôi bận hơn thật. Từ năm 2007, làm Phó đoàn trưởng đoàn Chèo Tổng cục Hậu cần đã khá bận, rồi đến PGĐ Nhà hát chèo Quân đội (2010) và Giám đốc Nhà hát (2014) thì thành thử ra là rất bận. Tôi bị nhiều việc chi phối.
Đã thế, trong thời gian 2007-2008 còn đi học thạc sĩ, đạo diễn sân khấu, học văn bằng hai, học những vấn đề về chính trị, quân sự nữa. Tôi ít có thời gian để làm xuất hiện truyền hình nữa.
Thiết nghĩ, với vai trò lãnh đạo, việc giữ sóng truyền hình thường xuyên sẽ có lợi cho việc quảng bá Nhà hát Chèo Quân đội. Có vẻ anh đang lãng phí cơ hội này?
Tôi vẫn yêu truyền hình và cũng không phủ nhận đây là cơ hội đẩy mạnh hình ảnh Nhà hát nhưng quả thực quỹ thời gian của tôi có hạn. Tôi dư dả thời gian để "tham" nhiều việc cùng lúc - nhất là người đứng đầu nữa thì lại càng bị chi phối bởi rất nhiều công việc. Họp hành suốt ngày, rồi dựng vở rồi cho anh em tập,...
Hơn nữa, trong quân đội thì có nhiều quy định khắt khe nên tôi không tuỳ tiện được.
Có phải vì thế mà PGĐ Tự Long thay anh phủ sóng truyền hình những năm qua?
Cũng không hẳn. Nhà hát vẫn kết hợp với VTV, VOV, TH Quốc phòng, TH An ninh TV,... để xây dựng những vở diễn, những chương trình riêng. Bên cạnh đó, không riêng gì PGĐ Tự Long mà Nhà hát luôn tạo điều kiện hết sức cho các nghệ sĩ có thể tham gia truyền hình.
Cũng phải nhấn mạnh, trong môi trường của chúng tôi là kiêm nhiệm 2 vai: vừa là nghệ sĩ, vừa là chiến sĩ. Người nghệ sĩ hai lần chiến sĩ. Bởi vậy là chúng tôi có một sự giáo dục, một sự quan tâm rất đúng mức về vấn đề nhận thức rồi nhãn quan chính trị. Chúng tôi tin tưởng các nghệ sĩ hai lần chiến sĩ sẽ làm rất là tốt, đem lại hiệu quả khả quan đối với chiếu chèo người chiến sĩ.
Tạm rời truyền hình nhiều màu sắc để về với công việc bàn giấy, anh có từng cảm thấy tiếc nuối không?
Nhiều khi thì đúng là cũng có tiếc thật. Nhưng NSND Tào Mạt từng nói: Đã làm Hề thì đừng làm Quan, đã làm Quan thì thôi làm Hề. Làm gì thì làm nhưng phải chuyên tâm chứ không cuối cùng Quan thì dở mà Hề thì nhạt. Hiện tại, dù không đứng trên sân khấu nữa nhưng tôi vẫn sống trong bầu không khí của chèo hàng ngày, chỉ là ở vai trò khác mà thôi.
Nói là thế thì có thể hình dung nghệ sĩ Quốc Trượng với ánh đèn sân khấu và ngoài đời khác nhau như thế nào?
Sự đặc thù trong quản lý đôi khi khiến cho chất nghệ sĩ phải được kìm nén, lắng xuống chứ không thể vui vẻ thoải mái, ào ào như trước được. Người nghệ sĩ chỉ nên "say" ở trên sân khấu thôi để biết phân biệt, lúc nào làm nghề, lúc nào là đời thực. Nhiều người làm nghề thế nào thì ra đời cũng "diễn" lại như thế thì sẽ không tốt.
Tôi được cái dám tự hào vì rạch ròi giữa sân khấu và đời thường. Lên sân khấu tôi là nghệ sĩ Quốc Trường còn khi bước xuống sân khấu, ra ngoài đời tôi chỉ là một anh Đại tá bình thường thôi.
Diễn vai hề hước nhưng ngoài đời lại là ông Đại tá nghiêm nghị. Chắc không ít người nhận xét anh khó tính?
Không! Tôi không nghĩ là mình khó tính gì đâu, có chăng chỉ là sự nghiêm nghị. Mà nghiêm nghị thì cũng đúng thôi. Môi trường quân đội khắt khe buộc con người phải thế, không còn cách nào khác. Chứ tự nhiên một ông Giám đốc, một ông Đại tá lại cười hềnh hệch như hề trên sân khấu thì chết. Thế tôi mới nói rằng là phải có phân biệt giữa đời thường với sân khấu, sân khấu và đời thường.
"Nghệ sĩ nhân dân đấy, mà diễn thế đấy, mà vai vở thế đấy..."
Nhiều nghệ sĩ sau khi về hưu lại năng nổ, bận rộn nghệ thuật hơn. Liệu anh có định hướng quay trở lại với truyền hình, với khán giả khi đến tuổi hưu?
Tất nhiên là tôi cũng đang muốn thế nhưng quan trọng là không biết có ai mời mình không chứ. Hai là, không biết có còn sức khỏe nhiều để tiếp tục cống hiến. Hết nhiệm kỳ này thì mới về hưu. Xong đến lúc về hưu rồi thì người nó nhừ rồi có muốn diễn cũng khó. Nếu nhờ Giời cho thì tốt quá!
Nói thế nghĩa là quãng thời gian lui về hậu trường những năm qua, anh không nhận được lời mời tham gia truyền hình?
Có chứ. Tôi cũng nhận được nhiều lời mời từ chương trình hài, kể cả làm chương trình Tết. Thế nhưng là tính tớ rất là cẩn thận. Đóng phim cũng thế, làm hài cũng thế, làm cái gì cũng thế. Cẩn thận xem kịch bản, chắc chắn vai phải phù hợp, vai phải hay thì mới dám nhận. Đã không trở lại thì thôi còn khi xuất hiện dứt khoát là vai diễn phải chỉn chu đâu vào đấy, phải "ngon lành".
Nói thật là nghệ sĩ phải có cái Tôi. Nếu cứ nhận loạn lên xong cuối cùng người ta bảo: "Đấy nghệ sĩ nhân dân đấy mà diễn thế, mà hát thế đấy, mà vai vở thế đấy..." hay "Úi giời, ông Đại tá mà ông làm thế đấy";... Mình có danh hiệu, phải có cái Tôi. Mà có rồi thì mình phải giữ.
Thực sự vài năm gần đây nhiều NSND có những vai diễn không chỉn chu làm ảnh hưởng đến hình ảnh. Có phải vì những trường hợp đó cũng là một phần lý do khiến anh "rén" hơn trong việc cân nhắc chọn vai trở lại truyền hình?
Tôi cho rằng kể cả khi không làm lãnh đạo thì hình ảnh của NSND là phải đàng hoàng, linh tinh không xứng tầm với nghệ sĩ nhân dân thì tôi không nhận. Tôi không dám chê mà chỉ dám nói là chưa thấy phù hợp với vai diễn thôi. Đấy là cái Tôi đấy. Tóm lại là tôi phải giữ mình!
Nói như thế nghĩa có thể hiểu là anh không áp lực kinh tế, không phải nặng nề chuyện cát-sê, thu nhập để phải cố nhận show, chạy show như nhiều nghệ sĩ khác?
Tôi không đặt nặng vấn đề cát-sê. Chưa bao giờ tôi thắc mắc: Đi đóng phim này trả tớ bao tiền? Hay quay cái chương trình này trả tớ bao tiền?... Không bao giờ!
Truyền hình làm gì có nhiều tiền bao giờ đâu. Trước kia tôi còn uống bia. Có khi cát-sê truyền hình chẳng đủ tiền bia. Truyền hình làm tham gia cho vui, để hình ảnh gần với công chúng thôi chứ có nghệ sĩ nào nghĩ đến chuyện tiền.
"Vợ nóng tính thì mình né, mình nóng thì vợ né"
Anh có một sự nghiệp đáng ngưỡng mộ và mới đây mới kỷ niệm 20 năm hôn nhân viên mãn với bà xã cùng nghề. Có vẻ hai vợ chồng cùng nghệ thuật là thuận lợi rất lớn cho anh trong cuộc sống?
Tôi thừa nhận mình may mắn khi bà xã cũng là nghệ sĩ. Cô ấy là trưởng đoàn diễn 2 của Nhà hát nên rất hiểu sự bận rộn của tôi. Nhiều người hay thắc mắc hai vợ chồng cùng tham gia nghệ thuật thì thế nào? Là cả hai cùng rất bận. Tuy nhiên, cái quan trọng nhất là hai vợ chồng vẫn sắp xếp làm sao cho hài hòa giữa công việc của đơn vị, tổ chức cũng như công việc gia đình.
Trước kia còn là diễn viên, hai vợ chồng đi diễn đêm hôm. Có những đêm 1-2h sáng mới về. Có những đợt còn đi công tác dài ngày miền Trung, Tây Nguyên, Tp.HCM, Nam Bộ. Có khi còn đi 3 tháng, chứ không phải đi tháng rưỡi như bây giờ. Về đến nhà các con còn không nhận bố mẹ. Xoè tay ra con còn không theo mà chỉ theo giúp việc.
20 năm bên nhau, NSND Quốc Trượng có cuộc hôn nhân viên mãn với bà xã cùng nghề.
Sau này các con cũng dần quen với môi trường nghệ thuật của bố mẹ. Bây giờ các con cũng lớn rồi: con gái lớn đã đỗ đại học quốc tế, còn con trai năm nay cũng vào cấp III. Công việc thì hai vợ chồng sắp xếp làm sao cho hài hòa nhưng chăm sóc con thì phần lớn vẫn là bà xã. Tôi thì ít thời gian hơn. Nhưng lúc nào bà xã phải đi diễn thì mình ở nhà cùng với bác giúp việc làm việc nhà, chăm con.
20 năm hôn nhân viên mãn, có thể nói vợ chồng anh là hình mẫu gia đình lý tưởng nếu so với các giám đốc Nhà hát khác. Liệu 2 thập kỷ qua chị có từng "bát đũa" không?
Bà xã NSND Quốc Trượng là Lâm Thanh - một nghệ sĩ chèo công tác cùng đơn vị
Mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh. Chỉ có điều là hai vợ chồng cùng ngành, cùng nghề cũng dễ hiểu nhau hơn. Nhưng chuyện nào cũng thế, dù công việc hay gia đình đều có lúc va chạm song mỗi người nhịn một tí. Vợ nóng tính thì mình né, mình nóng thì vợ cũng né. Thế là hài hòa thôi.
Chứ còn nói thật thì đũa bát cũng có lúc xô, vợ chồng thì cũng không tránh khỏi những việc đấy được. Nhưng quan trọng là cũng hiểu một phần nào đấy, cũng nhịn một phần nào đấy cho nó vui vẻ, ấm êm. Việc lớn thì cho nó thành việc bé, việc bé thì cho thành không có gì cả.
Thế nhưng cũng có những cặp đôi nghệ sĩ Giám đốc Nhà hát cũng đồng hành với nhau qua nhiều gian khó, thấu hiểu nhau vậy mà rồi vẫn đổ vỡ đấy thôi!
Bạn muốn nói Chí Trung với Ngọc Huyền? Tôi biết họ là cặp đôi yêu nhau lắm. Yêu tha thiết. Nhưng không biết sao thế nào lại thành ra như thế?
Tôi nghĩ, vợ chồng mà không có sự nhịn, nhún nhường nhau một chút, cứ giữ cái Tôi lớn quá thành ra không ổn. Thực tế, đôi khi không thể đổ lỗi hoàn toàn cho hoàn cảnh hay công việc.
Có vẻ chuyện chênh lệch tuổi tác tưởng chừng sẽ chênh lệch quan điểm sống, nhưng thực tế không "làm khó" được cuộc hôn nhân của anh?
Nhiều người bảo vợ tôi trẻ người mà không hề non dạ, vì từ xưa cô ấy đã luôn tâm niệm sẽ lấy người hơn ít nhất là 10 tuổi. Rõ ràng lấy người lớn tuổi hơn sẽ có sự chín chắn, trưởng thành, có tâm lý nhường nhịn, che chở cho người ít tuổi chứ hiếm khi "ăn thua".
Còn trong quá trình chung sống, vợ chồng nhà nào cũng không tránh khỏi những lúc bất đồng quan điểm chứ không phải chỉ chênh lệch tuổi tác mới có. Những lúc đó, vì mình nhiều tuổi hơn nên nói vợ cũng dễ "phục" hơn thì phải.
Với bà xã thì như thế, còn nghệ sĩ Quốc Trượng khi là một ông bố thì như thế nào?
Tôi vẫn cứ là một người chồng, người cha bình thường. Sự nghiêm nghị của ông Đại tá chỉ được sử dụng tùy từng lúc, tùy từng nơi. Ví dụ lúc mà dạy dỗ hướng dẫn các cháu thì mình phải đàng hoàng. Còn không thì cứ bình thường, rất vui vẻ.
Con trai NSND Quốc Trượng năm nay đang học cấp III
Cả bố và mẹ đều là nghệ sĩ, chắc hẳn các con cũng có tố chất nghệ thuật chứ?
Như tôi đã chia sẻ, các con bây giờ cũng lớn rồi. Con gái lớn thi đại học Ngoại thương khoa Kinh tế quốc tế. Nhưng ngoại ngữ 7.5 IELTS nên cháu theo học RMIT. Còn con trai năm nay cũng vào cấp III và cũng không có ý định theo nghệ thuật. Tôi cũng nghĩ: Thôi không nên theo nghệ thuật, vất vả lắm.
Đó là do vợ chồng anh định hướng cho con ngay từ đầu là không theo nghệ thuật?
Không phải! Thực tế là vì các cháu không bộc lộ năng khiếu gì với nghệ thuật. Khi các con đủ lớn thì tôi cũng đã chuyển sang làm lãnh đạo nhưng hai con vẫn thích xem lại vở diễn ngày xưa của bố, đặc biệt là thích chèo lắm. Không một vở nào tổng duyệt, sơ duyệt ở Nhà hát Chèo Quân đội mà các cháu không xem.
Nhưng đó là yêu thích thôi chứ thực ra là không có năng khiếu đâu. Thậm chí, tôi còn chưa nghe các con hát karaoke bao giờ. Thành ra là vợ chồng tôi cũng không ép! (Cười)
Cảm ơn chia sẻ thú vị của NSND Quốc Trượng!