Dòng suối chuyển màu cam tại phía Bắc Alaska. Ảnh: Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS)
Các chuyên gia cho rằng đây có thể là hậu quả của biến đổi khí hậu khiến tầng đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy. Giáo sư dự bị Brett Poulin tại Đại học California Davis (Mỹ) đánh giá về hiện tượng kỳ lạ này: “Đó là tác động không lường trước được của biến đổi khí hậu mà chúng ta đang thấy ở một số con sông nguyên sơ nhất ở Mỹ”.
Bang Alaska thuộc Mỹ có diện tích 1.717.856 km vuông với dân số khoảng 740.000 người. Alaska nằm tách biệt với lục địa Mỹ, bị chia cắt bởi Canada và có biên giới biển với Nga.
Bắc Cực là khu vực nóng lên nhanh nhất trên thế giới và khi tầng đất đóng băng bên dưới bề mặt tan chảy, những khoáng chất từng bị giữ lại trong lớp đất đó giờ đây thấm vào các dòng sông.
Tình trạng tan băng vĩnh cửu làm cho các khoáng chất tiếp xúc với oxy. Đây được gọi là quá trình phong hóa, nó làm tăng độ axit của nước và hòa tan các kim loại như kẽm, đồng, cadmium và sắt. Chúng khiến các dòng sông có màu cam gỉ sét. Nghiên cứu của ông Brett Poulin nhấn mạnh rằng tình trạng này có thể dẫn đến suy thoái nguồn nước uống và gây rủi ro đối với nghề đánh bắt cá ở Bắc Cực.
Hiện tượng này được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 2018, khi các nhà nghiên cứu nhận thấy các con sông dọc theo dãy Brooks ở phía bắc Alaska chuyển màu cam, trái ngược hoàn toàn với làn nước trong vắt vào năm trước đó. Cũng chỉ trong năm đó, hai loài cá địa phương là cá hồi dolly varden và cá nước ngọt Slimy Sculpin biến mất khỏi một nhánh của sông Akillik ở Vườn quốc gia Thung lũng Kobuk.
Ông Poulin cho biết: “Dữ liệu cho thấy rằng khi dòng sông chuyển sang màu cam, số lượng động vật không xương sống cỡ lớn và màng sinh học ở đáy suối giảm đáng kể, chúng về cơ bản là nền tảng của mạng lưới thức ăn. Điều này sẽ thay đổi nơi cá có thể sinh sống”.
Hiện tượng này xảy ra vào mùa hè, đặc biệt là tháng 7 và tháng 8. Hiện nay, các nhà nghiên cứu tại Cục Công viên Quốc gia Mỹ, Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ và Đại học California Davis hiện muốn hiểu rõ hơn về tác động lâu dài của thay đổi thành phần hóa học trong nước ở những nơi có tầng đất đóng băng vĩnh cửu, bao gồm Alaska, Canada, Nga và một số khu vực của Scandinavia.
Nhóm nghiên cứu chia sẻ rằng họ đang hợp tác chặt chẽ với các liên lạc viên bộ lạc thổ dân ở Alaska để đảm bảo cộng đồng địa phương có được thông tin chính xác về hiện tượng này.
Trong khi đó, nhà khoa học Bắc Cực tại Trung tâm Nghiên cứu Khí hậu Woodwell – ông Scott Zolkos - người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết: “Đây là khu vực đang nóng lên nhanh hơn ít nhất hai đến ba lần so với phần còn lại của Trái Đất. Vì vậy, có khả năng những hiệu ứng này sẽ tiếp diễn”.
