Khó khăn với người nông dân
Lại một vụ thu hoạch khó khăn khác đối với Manas Takfaeng.
Người nông dân này đã trải qua vô số mùa thu hoạch trong những năm làm việc trên cánh đồng. Nhưng giờ đây, khi sắp nghỉ hưu, ông cảm thấy khó hiểu khi một vụ mùa nữa của ông bị thiệt hại.
Người đàn ông 67 tuổi này là một nông dân trồng lúa lâu năm. Gia đình ông đã gắn với nghề nông ở Ayutthaya, phía bắc Bangkok, trong nhiều thế hệ. Cảnh quan đã thay đổi rất nhiều trong những năm qua, và giờ đây những cánh đồng của ông nằm bên những con đường và nhà máy sầm uất. Và khí hậu cũng đang thay đổi chóng mặt.
Hạn hán đã ảnh hưởng xấu tới nông nghiệp Thái Lan trong những năm gần đây. Nhiều người tưởng chừng năm 2021 sẽ có thay đổi, và đúng như vậy. Trời mưa tại nhiều vùng, nhưng lượng mưa bất thường và những đợt mưa không ổn định đã "thổi bay" hy vọng về một vụ mùa bội thu.
Ảnh minh họa: Rafa Estrada
Điều đó có nghĩa là, một lần nữa, sản lượng của loại cây trồng quan trọng nhất tại Thái Lan đã bị tổn hại, gây nhiễu loạn thị trường, lo ngại về an ninh lương thực và khiến hàng triệu hộ gia đình Thái Lan gặp khó khăn về kinh tế.
Ông Manas nói: "Năm nay, chúng tôi có quá nhiều nước. Lúa không ra hạt tốt và năng suất sẽ thấp hơn những năm có ít nước. Thời tiết bây giờ không thể bằng với thời tiết trước đây, hồi đó mưa đến theo mùa và thời tiết hầu như không thay đổi".
"Bây giờ, tôi không còn biết mùa hè có phải mùa hè hay mùa đông có là mùa đông hay không."
Xa hơn về phía nam ở Prachinburi, Wichat Petchpradab đã chứng kiến vụ thu hoạch cuối cùng của mình chìm trong nước lũ vào cuối năm ngoái.
Nông dân Wichat, 36 tuổi, thuê ruộng để canh tác. Giống như nhiều người khác, anh không thể tự mua đất để làm ruộng. Khi lúa bị ngập úng tới mức không biết bao giờ nước mới rút, anh biết rằng mình sẽ phải trả giá đắt.
"Những cánh đồng vẫn ngập nước. Lúa đã hỏng hết. Tôi đã cố gắng thu hoạch nhưng chẳng được gì", anh nói. "Tôi không ra đồng mỗi ngày vì càng nhìn thấy chúng, tôi càng muốn thu hoạch. Và càng cố gắng, tôi càng mất nhiều tiền."
Nguồn nước quan trọng
Thái Lan đóng góp khoảng một phần tư thương mại gạo toàn cầu của thế giới. Đây là một ngành cực kỳ quan trọng và rất dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, trong khi Thái Lan được xếp hạng thứ 9 trên thế giới về Chỉ số Rủi ro Khí hậu Toàn cầu.
Thời tiết khắc nghiệt thường xuyên hơn - cả khô hạn và lũ lụt - có thể nhanh chóng làm tê liệt các ruộng lúa. Ở Thái Lan, điều đó đã và đang diễn ra ngày càng thường xuyên.
Năm 2019, quốc gia này trải qua lượng mưa thấp nhất trong một thập kỷ, gây ra tình trạng thiếu nước nghiêm trọng. Sông Mekong xuống mức thấp kỷ lục và việc trồng lúa bị ảnh hưởng nặng nề.
Dù lượng mưa gia tăng trong năm 2021 đã cải thiện năng suất tổng thể, nó vẫn dẫn đến thiệt hại trên diện rộng ở nhiều vùng.
Thời điểm là yếu tố then chốt trong trồng lúa. Trước đây, người nông dân thường kết hợp kiến thức dự đoán thời tiết với trực giác để phán đoán chính xác thời điểm gieo hạt.
Những bí quyết được người nông dân Thái Lan truyền lại trong nhiều đời dường như đã "bất lực" khi phải đối mặt với khí hậu biến động và khắc nghiệt khó lường.
Nông dân Thái Lan Manas Takfaeng. Ảnh: CNA
Nithat Charoenthammaraksa điều hành một mạng lưới cung cấp lúa gạo, sản xuất và thu gom hạt giống lúa gạo cho khoảng 400 hộ nông dân. Mặc dù cung cấp hướng dẫn về các giống cây phù hợp nhất để trồng và hỗ trợ quá trình trồng trọt, ông cho rằng thập kỷ qua thực sự đầy thách thức.
"Tình hình hoàn toàn khác so với khi tôi mới bắt đầu mạng vào năm 1997. Vào thời điểm hiện tại, các vấn đề trở nên rất nghiêm trọng", ông nói.
"Nông dân của tôi đều là những người tận tụy. Họ chú ý đến từng chi tiết vì chúng tôi phải sản xuất ra những hạt gạo chất lượng. Và họ không thể làm gì nếu không có nước. Bây giờ, dự đoán mưa và lượng nước ngày càng khó hơn. Chúng tôi rất đau đầu về vấn đề này".
Mạng lưới của Nithat hoạt động trong các khu vực có quyền sử dụng hệ thống tưới tiêu công cộng từ các hồ chứa nước. Và đây là điều may mắn bởi còn rất nhiều các khu vực khác ở Thái Lan hoàn toàn phụ thuộc vào "ông trời".
Trong số hơn 8,1 triệu hộ nông nghiệp ở Thái Lan, chỉ có 26% hộ có thể tiếp cận hệ thống tưới tiêu từ bể dự trữ. Bởi phần lớn những người nông dân đều là những người nay đã lớn tuổi, ít được học hoặc tiếp cận với công nghệ, và chỉ canh tác quy mô nhỏ, nên biến đổi khí hậu cũng được cho là sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng.
Theo nghiên cứu của Witsanu Attavanich, phó giáo sư kinh tế tại Đại học Kasetsart, trong các kịch bản tương lai khác nhau, sản lượng lúa thực sự có thể tăng lên ở các khu vực được tiếp cận nước tưới tiêu trong khi sản lượng sẽ tụt giảm ở những vùng phụ thuộc vào mưa.
Ngay cả trong một kịch bản ít tiêu cực hơn, thì vào giữa thế kỷ này, tổng sản lượng gạo dự kiến của Thái Lan sẽ giảm hơn 10%. Nó sẽ có những tác động nghiêm trọng về đối với an ninh lương thực trong khu vực.
Witsanu nói: "Nó thực sự rất, rất nghiêm trọng về mặt nông nghiệp. Nếu Thái Lan chịu biến đổi khí hậu và hạn hán kéo dài, thì những nông dân ở ngoài khu vực được tưới tiêu sẽ bỏ nghề. Và điều đó đồng nghĩa với 74% số hộ nông dân không còn trồng lúa nữa. Câu hỏi đặt ra là chúng ta có nên ngăn chặn nó và cố gắng làm gì đó trước khi thảm hoạ xảy ra hay không?".
Tìm giải pháp
Chống lại biến đổi khí hậu và phát triển cơ sở hạ tầng nước về lâu dài là các biện pháp quan trọng nhất để hạn chế thiệt hại trong tương lai đối với ngành lúa gạo của Thái Lan. Còn về ngắn hạn, Witsanu đã nghiên cứu nhiều giải pháp để giúp nông dân thích ứng với những thách thức mới.
Cụ thể, ngành nông nghiệp nước này đang liên tục bị ảnh hưởng bởi việc thiếu những dự báo thời tiết chính xác, phổ cập thông tin tới người dân và giảm thiểu rủi ro phù hợp. Ví dụ, việc thiếu đầu tư vào công nghệ nông nghiệp hoặc khuyến khích áp dụng các loại cây trồng có giá trị cao sử dụng ít nước hơn đã gây ra nhiều khó khăn cho Thái Lan.
Ngoài ra, việc chính phủ tái cơ cấu hình thức hỗ trợ tài chính cho những người nông dân mất mùa do thời tiết khắc nghiệt cũng là điều cần thiết. Hiện nay, Thái Lan đang hỗ trợ vô điều kiện cho nông dân trong trường hợp hạn hán hoặc lũ lụt. Ông Witsanu lập luận rằng việc này không giúp thay đổi các hành vi giúp người dân canh tác bền vững và thành công hơn trong tương lai.
"Nếu mất mùa hàng loạt do hạn hán, người nông dân được đền bù tiền. Nhưng sang năm tương tự thì sao? Chính phủ lại phải tiếp tục trả tiền cho họ. Việc đó không thay đổi người nông dân để giúp họ cải thiện năng suất hoặc bảo vệ sản phẩm của mình. Chúng ta có đối thủ cạnh tranh khắp thế giới. Nếu chúng ta chỉ trợ cấp tiền cho nông dân, trong tương lai Thái Lan sẽ đánh mất năng lực cạnh tranh".
Ông cho rằng việc cố gắng khuyến khích và hỗ trợ những người trẻ ở lại làm nông, cho người dân tiếp cận internet và công nghệ hiện đại ở các vùng nông thôn, thúc đẩy nhiều nguồn nước hơn và tài trợ cho việc nghiên cứu các giống lúa mới sẽ là cách sử dụng tốt hơn nguồn tiền hỗ trợ hạn chế cho ngành này.