Tờ Guardian (Anh) cho biết biểu tình đã dẫn đến đổ máu khi vào đầu tháng 9, lực lượng an ninh nổ súng bắn chết một phụ nữ trong khi chồng của cô này bị thương. Họ đã cùng nhiều nông dân khác mang theo gậy và đá để biểu tình. Vụ việc tại bang Chihuahua cho thấy mức nghiêm trọng của việc thiếu nước bởi hạn hán khiến ngành nông nghiệp phải chịu áp lực.
Khi chịu nhiều thiệt hại năm 1995 do hạn hán, nông dân Jorge Robles sống tại bang Chihuahua học được bài học: tích trữ đủ nước sẽ giúp ông vượt qua ít nhất 2 năm hạn hán. Do vậy, khi mùa mưa năm 2019 ít ỏi, ông và hàng ngàn nông dân khác đều tích trữ đủ nước tại đập La Boquilla để tưới tiêu cho các cánh đồng của họ.
Nhưng đến 6/3, chính phủ Mexico mở đập, khiến lượng nước vốn chỉ ở mức 60% giảm xuống còn 30%. Quyết định này của chính phủ Mexico là nhằm tuân thủ hiệp ước năm 1944 trao đổi nước với Mỹ.
Theo thỏa thuận này, Mexico chuyển nước từ sông Rio Grande tới Mỹ. Đổi lại, Mỹ sẽ chuyển nước từ sông Colorado cho Mexico. Thỏa thuận được đàm phán khi Mexico và Mỹ là đồng minh trong Chiến tranh Thế giới thứ hai.
Tranh cãi liên quan tới nước không phải là điều mới mẻ tại bang Chihuahua nơi hiếm có mưa. Việc chuyển nước đến Mỹ vốn nằm trong hiệp ước năm 1944. Nhưng người nông dân địa phương thêm bất bình khi Mỹ yêu cầu Mexico đến 24/10 hoàn thành công cuộc chuyển 426 triệu mét khối nước của chu kỳ 5 năm theo hiệp ước.
Có nhiều ý kiến băn khoăn về quan điểm của Tổng thống Andrés Manuel López Obrador khi đặt ưu tiên trả nợ nước cho Mỹ thay vì đấu tranh vì người nông dân. Chính phủ Mexico cáo buộc người biểu tình được chống lưng bởi các chính trị gia đối lập và đã ngầm phá hoại đập La Boquilla nơi lưu trữ một phần nguồn nước dự định được gửi đến Mỹ.
Lực lượng Vệ binh Quốc gia được điều động trấn áp biểu tình của người nông dân Mexico. Ảnh: Reuters
Người nông dân địa phương cho rằng số nước này có thể chuyển trong thời gian tới và họ nhấn mạnh rằng số nước tại đập La Boquilla không hề nằm trong hiệp ước với Mỹ.
Tổng tống Mexico Andrés Manuel López Obrador khẳng định sẽ tuân thủ hiệp ước 1944. Ông cũng tiết lộ rằng Thống đốc Texas Greg Abbott đã mất kiên nhẫn đối với việc chậm chuyển giao nước của Mexico.
Người nông dân địa phương nói rằng việc chuyển giao nước có thể trì hoãn do tình trạng hạn hán nhưng các quan chức Mỹ và Mexico cho biết điều này không được tính đến bởi trong chu kỳ chuyển giao 5 năm, vào 2015 Mexico vốn không đáp ứng đủ hạn ngạch.
Đến 24/9, phía Mexico cho biết nước này mới đạt được 86% quy định trong hiệp ước trao đổi nước với Mỹ. Như vậy, Mexico chỉ còn một tháng để chuyển nước cho Mỹ đồng thời đảm bảo lượng nước cần thiết còn lại cho 14 thành phố và người nông dân ở hạ lưu sông Rio Grande.
Nhiều người dân tại Chihuahua lo ngại họ có thể phải lặp lại câu chuyện xảy ra giữa thập niên 90 của thế kỷ trước khi hạn hán buộc nhiều người nông dân địa phương phải nhập cư trái phép sang Mỹ và trong số này có những người đã không thể trở về. Người nông dân Chihuahua không muốn rơi vào tình trạng đó và từ đây nảy sinh bất đồng.