Theo hãng CNN, tháng 9 bắt đầu với một cơn bão quét qua Hồng Kông (Trung Quốc), làm bật gốc cây cối và làm ngập lụt thành phố.
Người dân đi ngang qua những ngôi nhà bị phá hủy do mưa lớn và lũ lụt ở Derna, Libya vào ngày 13/9/2023. Ảnh: CNN
Các nhà khoa học cảnh báo những hiện tượng thời tiết cực đoan này đang ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trên khắp thế giới, có thể ngày càng trở nên phổ biến khi khủng hoảng khí hậu gia tăng, gây áp lực lên các chính phủ phải chuẩn bị ứng phó.
Bà Jung-Eun Chu, nhà khoa học về khí quyển và khí hậu tại Đại học Hong Kong (Trung Quốc) cho rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu thực sự làm thay đổi các đặc tính của lượng mưa về tần suất, cường độ và thời gian mặc dù sự tàn phá trong mùa hè năm nay cũng là do sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả những biến động tự nhiên của khí hậu.
Con số thiệt hại khổng lồ do lũ lụt gây ra làm nổi bật nhu cầu cấp thiết của các chính phủ trong việc chuẩn bị cho thực tế mới này, cũng như cách các quốc gia nghèo hơn sẽ càng có nguy cơ rơi vào thảm họa khí hậu.
"Chính phủ các nước phải chuẩn bị sẵn sàng. Đã đến lúc các nước phải bắt đầu suy nghĩ về điều đó, bởi vì chưa bao giờ trải qua những sự kiện cực đoan như thế này trước đây", bà Jung-Eun Chu nhấn mạnh.
Một trong những cơn bão tồi tệ nhất châu Âu
Trong tháng này, nhiều khu vực ở Địa Trung Hải đã bị bão Daniel tấn công, là kết quả của hệ thống áp thấp rất mạnh gây ra cơn bão tương đối hiếm, có đặc điểm tương tự như bão lớn và bão cuồng phong có thể gây ra lượng mưa nguy hiểm và lũ lụt.
Một người đàn ông bế một bé gái ở ngôi làng Palamas bị ngập lụt ở miền trung Hy Lạp vào ngày 8/9/2023. Ảnh: CNN
Cơn bão hình thành vào ngày 5/9 đã ảnh hưởng đến Hy Lạp trước tiên, gây ra lượng mưa nhiều hơn mức thường thấy trong cả năm. Đường phố biến thành sông, nhấn chìm toàn bộ ngôi làng và buộc các nhân viên cấp cứu trên thuyền bơm hơi phải giải cứu các gia đình khỏi ngôi nhà bị ngập lụt.
Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis cho biết ít nhất 15 người đã thiệt mạng và gọi đây là "một trong những cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào châu Âu".
Trong khi đó, Bộ trưởng Môi trường Hy Lạp Theodoros Skylakakis cho rằng lũ lụt xảy ra sau các vụ cháy rừng tàn khốc ở nước này là dấu hiệu của biến đổi khí hậu.
"Chúng ta đã có một mùa hè ấm áp nhất trong lịch sử. Nước biển rất ấm dẫn đến sự kiện khí tượng khác thường này", ông Theodoros Skylakakis nói.
Ngay cả nước láng giềng là Thổ Nhĩ Kỳ cũng cảm nhận được tác động của biến đổi khí hậu, ghi nhận ít nhất 7 người thiệt mạng. Người dân ở các khu vực nhiều cây cối rậm rạp phải lội qua dòng nước cao đến đầu gối, xung quanh là cây đổ - trong khi nhiều khu vực ở Istanbul, thành phố lớn nhất đất nước, chứng kiến lũ quét chết người khiến ít nhất hai người thiệt mạng.
Lũ lụt nghiêm trọng cũng tấn công Bulgaria, phía bắc Hy Lạp, với ít nhất 4 người chết được ghi nhận. Ở những nơi khác của châu Âu, một cơn bão riêng – Bão Dana – gây mưa xối xả trên khắp Tây Ban Nha, làm hư hại nhà cửa và giết chết ít nhất 3 người.
Sự tàn phá do bão ở Libya
Cho đến nay, tác động tàn khốc nhất của biến đổi khí hậu có lẽ cảm nhận rõ ràng nhất ở Libya, khi Bão Daniel di chuyển qua Địa Trung Hải, tăng thêm sức mạnh từ vùng nước ấm bất thường của biển, trước khi trút mưa xối xả xuống phía đông bắc đất nước.
Theo Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế (ICRC), lượng mưa thảm khốc đã khiến hai con đập bị sập, tạo ra một làn sóng cao 7 mét (23 foot). Dòng nước tràn về thành phố ven biển Derna, quét sạch toàn bộ khu dân cư và cuốn trôi nhiều ngôi nhà xuống biển.
Theo Liên hợp quốc, hơn 11.000 người thiệt mạng và ít nhất 10.000 người khác vẫn mất tích, trong đó nhiều người được cho là đã bị cuốn ra biển hoặc bị chôn vùi dưới đống đổ nát.
Khi đất nước quay cuồng và các hoạt động tìm kiếm cứu nạn ngày càng trở nên tuyệt vọng, các chuyên gia cho rằng quy mô của thảm họa đã tăng lên rất nhiều do sự kết hợp của nhiều yếu tố bao gồm cơ sở hạ tầng xuống cấp, cảnh báo không đầy đủ và tác động của cuộc khủng hoảng khí hậu đang gia tăng.
"Đây là một thảm kịch", Giám đốc viện trợ Liên Hợp Quốc Martin Griffiths cho biết.
Libya đã bị tàn phá bởi một cuộc nội chiến và bế tắc chính trị trong gần một thập kỷ. Và hiện tại tiếp tục là những tàn phá ác liệt của biến đổi khí hậu. Các chuyên gia cho biết tình trạng hiện tại của quốc gia Bắc Phi này đã khiến đất nước không được chuẩn bị kỹ càng cho lũ lụt và có thể cản trở việc cung cấp viện trợ nhân đạo cần thiết khẩn cấp.
Ciaran Donnelly, phó chủ tịch cấp cao về ứng phó, phục hồi và phát triển khủng hoảng tại Ủy ban Cứu hộ Quốc tế, cho biết tình hình ở Libya ngày càng xấu đi do nhiều năm xung đột và bất ổn, cộng thêm do tác động của biến đổi khí hậu".
Trên toàn cầu, biến đổi khí hậu đã khiến những hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra thường xuyên và dữ dội hơn, khiến cộng đồng càng khó đối phó và tái thiết hơn, đặc biệt là ở những khu vực bị ảnh hưởng bởi xung đột.
Mưa lớn ở Mỹ
Những người lái xe cố gắng băng qua con phố ngập nước ở Leominster, Massachusetts, vào ngày 11/9/2023. Ảnh: CNN
Nhiều nơi ở châu Mỹ cũng bị ngập lụt. Brazil ghi nhận hơn 30 người tử vong vào tuần trước sau mưa lớn và lũ lụt ở bang Rio Grande do Sul - thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất xảy ra tại bang này trong 40 năm.
Nhà khí tượng học người Brazil Maria Clara Sassaki cho rằng chỉ trong vòng một tuần, bang này đã ghi nhận lượng mưa lớn.
Trong khi đó tại Mỹ, lễ hội Burning Man đã gây chú ý trên khắp thế giới sau khi một trận mưa lớn đổ bộ vào khu vực này, với hàng chục nghìn người tham dự được yêu cầu tiết kiệm thực phẩm và nước uống khi bị mắc kẹt ở sa mạc Nevada.
Hay lũ lụt ở Massachusetts đã làm hư hại hàng trăm ngôi nhà, cơ sở kinh doanh và cơ sở hạ tầng bao gồm cầu, đập và đường sắt.
Theo dữ liệu Dịch vụ thời tiết quốc gia Mỹ, lượng mưa ở các vùng của Massachusetts và New Hampshire đã cao hơn 300% so với lượng bình thường trong hai tuần qua. Các chuyên gia cho biết nhiệt độ đại dương ấm kỷ lục đã thúc đẩy một mùa bão Đại Tây Dương hoạt động mạnh mẽ và không có dấu hiệu chậm lại.
Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia, hơn 90% hiện tượng nóng lên trên toàn cầu trong 50 năm qua là xảy ra ở các đại dương.
"Điều đó có nghĩa là nhiều cơn bão có thể hình thành hơn trong một năm El Niño điển hình. Ngay cả những cơn bão suy yếu cũng có thể tồn tại và lấy lại sức mạnh khi thay đổi gió và tiếp tục ảnh hưởng mạnh hơn", ông Phil Klotzbach, nhà khoa học nghiên cứu tại Khoa Khoa học Khí quyển tại Đại học bang Colorado cho biết./.
