Có người ở từ năm 1190 đến năm 1300, Cung điện vách đá Mesa Verde có khoảng 220 phòng và 23 phòng cầu nguyện dưới lòng đất. Thậm chí còn có một ngôi đền Mặt Trời bốn tầng để từ đó họ có thể quan sát các tầng trời. Nằm ở phía tây nam Colorado của Hoa Kỳ, nó là vách đá ở Tây Nam Hoa Kỳ và từng là quê hương của người Puebloans cổ đại.
Trong dãy núi Hyblaean của Sicily có một nghĩa trang thời tiền sử được gọi là Necropolis of Pantalica. Nghĩa địa bằng đá lớn nhất ở Châu Âu này được sử dụng vào cuối thời kỳ đồ đồng giữa thế kỷ 13 và 7 trước Công nguyên và là một tập hợp của 5.000 ngôi mộ, phòng chôn cất được khoét sâu vào các bức tường của một hẻm núi giống như một tổ ong.
Tu viện Paro Taktsang biệt lập ở Bhutan nằm trong dãy núi Himalaya và là một trong những địa điểm hành hương Phật giáo được tôn kính nhất. Được xây dựng vào cuối thế kỷ 17 bởi Gyalse Tenzin Rabgye, truyền thuyết kể rằng nó được neo vào vách đá bởi những sợi tóc của các thiên nữ được gọi là khandroma. Taktsang có nghĩa là "hang ổ của hổ".
Trong những khu rừng mây hẻo lánh ở phía bắc Peru, có một bộ sưu tập quan tài được trang trí bằng những khuôn mặt hình người nhìn ra thung lũng Utcubamba từ mặt vách đá vôi. Những cỗ quan tài của Carajía là tàn tích của những người đã mất trước Inca Chachapoya, được gọi là Chiến binh trên mây. Quan tài của họ có kích thước lên tới 2,5 mét và được làm bằng đất sét, gỗ và cỏ.
Nằm ở một góc xa xôi của Mali, Vách đá Bandiagara là một vách đá sa thạch cao tới 500 mét và kéo dài hơn 150 km. Được cho là đã bị chiếm đóng ít nhất 2.000 năm, nơi trú ẩn trên vách đá đã được sử dụng làm địa điểm sinh hoạt của các ngôi làng với những kho thóc xây bằng bùn, cũng như những phòng tổ chức nghi lễ phong tục của người Dogon, cũng như người Tellem và Toloy trước họ.
Những ngôi nhà treo bất chấp trọng lực ở Cuenca ở Tây Ban Nha đã có từ ít nhất là thế kỷ 15. Nhìn ra sông Huécar, chúng được xây dựng bên ngoài hẻm núi và chỉ còn lại một số ít cho đến ngày nay. Thành phố Cuenca của Ecuador được đặt tên bởi một chỉ huy quân sự Tây Ban Nha vào năm 1557 vì có những quán bar nhìn ra sông Tomebamba, khiến ông nhớ đến quê nhà của mình ở Cuenca, Tây Ban Nha.
Tượng Phật khổng lồ Lạc Sơn, còn được gọi là Dafo, gần thành phố Thành Đô, Trung Quốc, được tạc vào sườn núi Linh Vân trong khoảng thời gian từ năm 713 đến năm 803 sau Công nguyên, nhìn ra ngã ba sông và quay mặt về phía núi Nga Mi. Đây là một địa điểm hành hương Phật giáo nổi tiếng, du khách đổ xô đến xem Đức Phật để tỏ lòng thành kính và cầu may. Đây cũng là bức tượng Phật bằng đá lớn nhất trên thế giới và cho đến nay là bức tượng cao nhất thời tiền hiện đại còn tồn tại cho đến ngày nay.
Động Long Môn, hay Động Cổng Rồng, ở Lạc Dương, Trung Quốc, được tạo thành từ hơn 2.300 hang động và hốc được khoét sâu vào vách đá vôi dựng đứng chạy dọc 1 km của sông Yi. Được tạo ra qua nhiều thế kỷ, công việc tạo ra những hang động này bắt đầu vào năm 493 sau Công nguyên. Những hang động và hốc này chứa đựng một số công trình ngoạn mục nhất của nghệ thuật Phật giáo, bao gồm gần 110.000 tượng đá Phật giáo, hơn 60 bảo tháp và 2.800 chữ khắc trên bia.
Tại Santi'Agata de 'Goti ở Ý, cụm từ "sống bên lề" mang một ý nghĩa hoàn toàn khác. Ở đây các tòa nhà ở rìa thị trấn thời trung cổ này được xây dựng vào mặt vách đá hiểm trở phía trên hẻm núi sông và chúng cùng nhau tạo nên một bức tường thành kiên cố hiệu quả.
Puente Nuevo, hay Cầu Mới, ở Ronda, Tây Ban Nha, bắc qua hẻm núi El Tajo sâu qua sông Guadalevín chảy bên dưới. Khi nó được hoàn thành vào năm 1793, nó là cây cầu cao nhất trên thế giới. Căn phòng phía trên vòm trung tâm đã được sử dụng như một nhà tù và phòng tra tấn, trong cuộc Nội chiến Tây Ban Nha, các tù nhân đã bị hành quyết bằng cách ném từ cửa sổ của nó xuống vạch núi.
Tu viện Sumela ở Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những tu viện lâu đời nhất và lịch sử nhất trong thế giới Cơ đốc giáo. Mặc dù không có tài liệu ghi chép nào, nhưng ước tính nguồn gốc của nó khoảng 1.000 năm trước. Nằm ở trên cao trên những vách đá dựng đứng nhìn ra những khu rừng của Trabzon, du khách chỉ có thể đến nơi này bằng cách leo lên một cầu thang hẹp. Truyền thuyết kể rằng hai tu sĩ đến từ Athens đã nhìn thấy hình ảnh của trinh nữ trong một hang động (nay là Nhà thờ Đá) và xây dựng tu viện tại vị trí đó vào năm 386 sau Công nguyên.
Người Igorot bản địa trên đảo Luzon ở Philippines thực hành phong tục an táng độc đáo, trong đó người chết của họ được đặt trong quan tài gắn vào cạnh vách đá. Được gọi là quan tài treo của Sagada ở Philippines, người Igorot khẳng định điều này đã diễn ra hơn 2.000 năm.
Abuna Yemata Guh là một nhà thờ Thiên chúa giáo bằng đá đẽo ở Ethiopia được chạm khắc vào đá sa thạch cao 2.580 mét so với mực nước biển và được cho là có từ thế kỷ thứ 5. Có lẽ đây là nhà thờ khó tiếp cận nhất trên Trái Đất.
Hengshan, hay Hoành Sơn, nằm ở tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc là một trong Ngũ đại sơn của Trung Quốc. Mặc dù vị trí bấp bênh nhưng tu viện này đã tồn tại được hơn 1.500 năm, kể từ năm 491 sau Công nguyên.
Có hàng trăm ngôi mộ bằng đá Lycian ngoạn mục ở phía tây nam Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm cả những ngôi mộ này nhìn ra sông Dalyan được gọi là Lăng mộ của các vị vua ở Kaunos. Các công trình sớm nhất được chạm khắc vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên.
Người Lyci tin rằng một sinh vật thần thoại có cánh sẽ mang linh hồn của người chết sang thế giới bên kia, điều này giải thích vì sao họ lại chọn nơi anh nghỉ là những vách núi. Được chạm khắc vào các vách đá, chúng có hình dạng giống như mặt tiền của những ngôi nhà Lycian và thường chứa một số thành viên trong một gia đình cụ thể.
Tham khảo: Ancient; Felix Friebe; Martina
