Thông tin chính thống và không chính thống
Mặc dù quá trình chuyển giao quyền lực công khai đã bắt đầu được thực hiện sau cái chết của ông Karimov, song vẫn đang có những dấu hỏi về cách thức Chính phủ Uzbekistan cung cấp thông tin về sự ra đi của tổng thống.
Những báo cáo đầu tiên về việc ông Karimov qua đời xuất hiện ngay sau thông báo chính thức của bệnh viện ngày 28.8. Báo cáo đầu tiên của chính phủ không cung cấp chi tiết về bệnh tình của ông Karimov.
Ngày 29.8, con gái út của tổng thống, Lola Karimova-Tillayeva, viết trên Instagram rằng, cha cô bị xuất huyết não vào cuối tuần, phải cấp cứu và điều trị tích cực. Cùng ngày, website độc lập Ferrgananews đăng tải thông báo đầu tiên nói rằng, ông Karimov qua đời.
Hãng tin tại Mátxcơva này cho biết, ông Karimov từ trần vào khoảng từ 15 - 16h (giờ địa phương) ngày 29.8. Tuy nhiên, thông tin này bị một số nguồn tin giấu tên trong chính quyền của tổng thống và các nguồn tin thân cận với gia đình ông Karimov phủ nhận.
Đến thời điểm nội các Uzbekistan chính thức công bố cái chết của tổng thống vào tối 2.9, một số nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có cả Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ, đã bày tỏ lời chia buồn tới người dân Uzbekistan về sự ra đi của nhà lãnh đạo nước này.
"Bệnh nhân Islam Karimov"
Một hồ sơ bệnh án dài và chi tiết về "bệnh nhân Islam Karimov" đã được đọc trên sóng truyền hình quốc gia vào tối ngày 2.9, và đăng tải trên cổng thông tin điện tử chính phủ gov.uz sau khi thông báo chính thức được công bố.
Một số nhà phân tích nói rằng đây là một nỗ lực nhằm dập tắt mọi đồn đoán, trong đó có đồn đoán về một cuộc đảo chính bên trong nội bộ thân cận của tổng thống.
Hồ sơ bệnh án chính thức xác nhận những thông tin trước đó về tình trạng bệnh tật của ông Kamirov, cũng như sự tham gia của bác sĩ nước ngoài trong quá trình điều trị. Tuy nhiên, cũng có một số mâu thuẫn trong báo cáo chính thức này.
Chẳng hạn, báo cáo nói rằng, các chuyên gia nước ngoài như giáo sư Alexander Potapov - Giám đốc Viện phẫu thuật thần kinh NN Burdenko của Nga - đến Tashkent vào ngày 28.8 và tham gia chữa trị giành giật sự sống cho tổng thống đến tận giây phút cuối cùng vào ngày 2.9.
Tuy nhiên, phóng viên BBC ở Uzbekistan xác nhận rằng, giáo sư Potapov đã trở về văn phòng ở Viện NN Burdenko tại Mátxcơva vào ngày 31.8.
Một chuyên gia người Nga khác là giáo sư Leo Bokeria, người được nhắc tên trong hồ sơ bệnh án, cũng có mặt ở Mátxcơva vào ngày 29.8.
Ông Bokeria - người được cho là đã chữa trị cho tổng thống Uzbekistan trước đó, và biết rõ tiền sử bệnh tật của ông Makirov - đã phủ nhận rằng, ông đến Tashkent, đồng thời từ chối trả lời phóng viên.
Ngoài ra, Phó Thủ tướng Nga - Olga Golodets - cũng nói rằng, Nga không nhận được bất kỳ đề nghị chính thức nào để chữa trị cho Tổng thống Uzbekistan.
Cuộc đấu quyền lực
Một số người cho rằng, giới chức Uzbekistan chưa bao giờ gặp phải một tình huống không kịp chuẩn bị trước như vậy và không biết cách đối phó với cái chết bất ngờ của tổng thống.
Một người sử dụng mạng xã hội bình luận: “Chính phủ Uzbekistan không thể xác nhận cái chết của tổng thống vì không có chỉ thị của tổng thống”.
Một cựu thành viên trong chính phủ của ông Karimov nói với BBC rằng, các nhóm tranh giành quyền lực muốn có một thỏa thuận rõ ràng về người kế nhiệm trước khi chính thức công bố thông tin tổng thống qua đời.
Chuyển giao quyền lực
Theo Hiến pháp Uzbekistan, nếu tổng thống qua đời hoặc không thể thực hiện nhiệm vụ, chức vụ tổng thống sẽ được tạm thời chuyển giao cho Chủ tịch Thượng viện cho đến khi một cuộc bầu cử được tiến hành trong vòng 3 tháng.
Tuy nhiên, giới chức Uzbekistan chưa chính thức công bố quyền tổng thống hoặc kế hoạch cho cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo.
Ông Yuloshev, cựu Bộ trưởng Tư pháp, người không được xem là ứng viên nặng ký, đã không được giao vai trò chủ chốt trong tang lễ, và không thấy xuất hiện cùng các nhà lãnh đạo nước ngoài đến viếng và chia buồn với gia đình ông Karimov.
Thủ tướng Shavkat Mirziyoyev và Phó thủ tướng thứ nhất Rustam Azimov đứng cạnh nhau trong lễ tang.
Cả hai đều được đồn đoán là người kế nhiệm ông Karimov. Tuy nhiên, chỉ có ông Mirziyoyev, người phát biểu với tư cách là trưởng ban tang lễ, là người gặp Thủ tướng Nga - Medvedev - sang chia buồn.
Ông Mirziyoyev, 59 tuổi, là thủ tướng tại vị lâu nhất ở Uzbekistan, nổi danh vì "có bàn tay sắt hơn là trí tuệ". Ông bác bỏ cáo buộc ngược đãi và hành hạ nhân viên, từng nói năm 1998 rằng, "phong cách của ông không phải là đánh người".
Ông Mirziyoyev được cho là có quan hệ gần gũi với các đầu sỏ chính trị Nga và phụ trách ngành nông nghiệp quan trọng của Uzbekistan. Ông bị quốc tế chỉ trích vì sử dụng lao động cưỡng bức và lao động trẻ em.
Tương lai Uzbekistan
Trong khi Uzbekistan bước vào thời kỳ hậu Karimov, nhiều người tin rằng quyền lực thực sự nằm trong tay Rustam Inoyatov, người đứng đầu cơ quan an ninh quyền lực SNB.
Một tài liệu rò rỉ của Mỹ năm 2008 mô tả ông Inoyatov là "người gác cổng cho tổng thống Kamirov" và phong cách của ông là sự pha trộn giữa "can dự và đe dọa".
Ông Inoyatov, 71 tuổi, được xem là chủ mưu trong việc gạt người con gái quyền lực một thời của ông Kamiro là Gulnara ra ngoài lề.
Cũng có những lo ngại về việc kế nhiệm quyền lực có thể dẫn đến sự bất ổn trong ngắn hạn ở Uzbekistan. Chính phủ cũng chưa đưa ra tuyên bố quan trọng nào về chính sách đối ngoại của đất nước trong tương lai.
Ông Karimov đã cố gắng đứng giữa những lợi ích trong khu vực của các nước lớn và nỗ lực của Nga nhằm đưa Uzbekistan vào liên minh an ninh và kinh tế của mình.
Hầu hết những đồng nghiệp cũ của ông Karimov ở các nước Liên Xô cũ, trong đó có Tổng thống Nga - Putin - và Tổng thống Kazakhstan -Nursultan Nazarbayev - đều không đến dự tang lễ.
Mỹ và Trung Quốc cử phái đoàn nhỏ. Và Tổng thống B.Obama đã nói đến "một thời đại mới" ở Uzbekistan.