Walter Banegas làm việc tại nhà máy ở Saltillo, Mexico. Ảnh: Reuters
Walter Banegas - một người tị nạn Honduras làm việc tại một nhà máy ở thành phố Saltillo phía Bắc Mexico - lấy miếng kim loại nóng hổi ra từ máy đúc khuôn, tâm sự rằng anh vượt biên sang Mỹ lần đầu tiên khi còn là thiếu niên, để tránh phải gia nhập băng đảng ma túy địa phương. Tuy nhiên, Mỹ trục xuất anh vào năm 2014. Banegas lại trốn vào Mỹ để xin tị nạn năm 2020 nhưng một lần nữa bị trục xuất.
Do đó, đến năm 2021, Banegas không chọn Mỹ mà là Mexico khi anh buộc phải trốn khỏi các băng đảng ở Honduras. Banegas được Mexico cấp quy chế tị nạn vào tháng 1 với hỗ trợ từ chương trình tị nạn của Liên hợp quốc. Anh chuyển đến Saltillo và được nhận làm việc tại nhà máy ở Mexico của công ty kim loại Mỹ Pace Industries.
Từ lâu được coi là quốc gia di cư và quá cảnh, Mexico trong 5 năm gần đây lại trở thành điểm đến của nhiều người tị nạn. Họ lựa chọn Mexico bởi bởi hệ thống tị nạn ít hạn chế hơn so với Mỹ và cơ hội việc làm phong phú do nước này đang thiếu nhiều lao động.
Banegas cho biết thu nhập 1 tháng của anh vào khoảng 800 USD. Tuy ít hơn mức anh nghĩ mình sẽ kiếm được ở Mỹ nhưng đủ để gửi tối thiểu 50 USD/tháng về nhà cho gia đình. Banegas nói anh hòa đồng được với các đồng nghiệp người Mexico. Bên cạnh đó, anh tự hào khi cậu con trai sáu tháng tuổi David đã trở thành công dân Mexico. Banegas bộc bạch: “Tôi cảm thấy bình yên ở đây. Không nhất thiết phải đến Mỹ. Bạn cũng có thể phát triển ở Mexico”.
Cách đây một thập niên, có hàng trăm người tị nạn ở Mexico mỗi năm. Theo cơ quan tị nạn của Mexico, đến năm 2021, con số này đã tăng lên 27.000 người. Mexico đang phê duyệt ít nhất 20.000 trường hợp tị nạn trong năm nay, với hầu hết trường hợp đến từ Honduras, Haiti, Venezuela, El Salvador và Cuba.
Đại đa số người di cư vào Mexico tiếp tục di chuyển hướng Bắc tới Mỹ, đặt ra thách thức cho chính quyền Tổng thống Joe Biden. Mỹ đã nhận hơn 700.000 đơn xin tị nạn cá nhân vào năm 2022. Các quan chức Mỹ, Mexico và Liên hợp quốc đã kêu gọi hợp tác khu vực để giúp người di cư tái định cư ở những nơi như Mexico, Costa Rica và Colombia, giúp giảm tình trạng di cư bất hợp pháp sang Mỹ.
Chương trình của Liên hợp quốc giúp người tị nạn đến các thành phố ở miền Trung và miền Bắc Mexico, trợ cấp tiền mặt và hỗ trợ sắp xếp việc làm cũng như tiếp cận nhà trẻ, trường học và chăm sóc sức khỏe. Chương trình đã giúp tạo việc làm cho 5.500 người tị nạn vào năm 2022 và gần 3.000 người trong năm nay.
Nhà máy của công ty Pace Industries tại Mexico nơi tuyển dụng người nhập cư qua một chương trình của UNHCR. Ảnh: Reuters
Người đứng đầu Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) ở Mexico - ông Giovanni Lepri đánh giá nước này đang trở thành "lựa chọn rất chắc chắn" cho người tị nạn, một phần vì nhu cầu lao động cao.
Theo hiệp hội doanh nghiệp Coparmex, Mexico có hơn một triệu cơ hội việc làm trên toàn quốc và các nhà tuyển dụng trong ngành du lịch, nông nghiệp, vận tải, sản xuất thường gặp khó khăn trong tìm kiếm lao động. Theo khảo sát của Coparmex với hơn 2.500 doanh nghiệp được công bố vào tháng 7, 85% doanh nghiệp lĩnh vực sản xuất thừa nhận gặp khó khăn trong tìm kiếm lao động.
Theo hiệp hội sản xuất Mexico INDEX, các công ty chuyển đến Mexico để gần khách hàng Mỹ hơn theo xu hướng “nearshoring”, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lao động. “Nearshoring” gia tăng trong thời gian đại dịch COVID-19 bởi chi phí vận chuyển sản phẩm qua Thái Bình Dương tốn kém hơn trong khi nhu cầu của người tiêu dùng đòi hỏi thời gian vận chuyển nhanh chóng. Cây bút Peter S. Goodman của tờ The New York Times vào đầu năm nay nhận định rằng các công ty như Walmart đang đẩy mạnh hướng đến những quốc gia lân cận Mỹ để đáp ứng nhu cầu của họ trong bối cảnh căng thẳng chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc.
Ông Arturo Rocha tại Bộ Ngoại giao Mexico, cho biết chính phủ nước này đang tập trung vào mở rộng các chương trình thị thực việc làm và liên kết đơn vị sử dụng lao động với người di cư đang tìm việc. Mexico còn hợp tác với chính phủ Guatemala để đưa 20.000 công nhân đến Mexico hàng năm, và nước này kỳ vọng có thể mở rộng chương trình sang Honduras và El Salvador.
Khi Fernando Hernandez (24 tuổi), trốn khỏi Honduras đến miền Nam Mexico vào năm ngoái cùng với vợ và con gái nhỏ, kế hoạch của anh là đi qua đất nước này càng nhanh càng tốt để đến Mỹ. Sau đó, Hernandez nhìn thấy các bài đăng trên mạng xã hội về trẻ em chết đuối trên sông ở biên giới Mỹ-Mexico. Anh lo lắng cho con gái nhỏ của mình. Rồi anh lại nghĩ về mẹ, người đã di cư đến Mỹ vào năm 2017, sống trong một bãi đậu xe ở Texas, phải chi phần lớn tiền lương của mình để trả tiền thuê nhà.
Hernandez quyết định xin tị nạn ở Mexico. Sau khi được phê duyệt vào tháng 2, Liên hợp quốc đã giúp gia đình Hernandez chuyển đến thành phố công nghiệp phía Bắc Monterrey. Tại đây, Hernandez làm việc tại một cửa hàng tiện lợi. Anh nhanh chóng nhận thấy cơ hội việc làm ở khắp nơi. Hernandez vào làm tại một nhà máy, sau đó trở thành đầu bếp, kiếm được khoảng 225 USD một tuần. “Ở đây chúng tôi có mọi thứ: nhà ở, thức ăn và gia đình. Tôi không thể yêu cầu nhiều hơn”, anh chia sẻ.