Theo giới phân tích, lệnh hạn chế xuất khẩu của Tokyo đối với các công ty Hàn Quốc sẽ mang lại hậu quả bất lợi cho cả 2 bên, còn các nhà sản xuất Trung Quốc thì lại có được lợi thế cạnh tranh. Hơn nữa, mâu thuẫn giữa hai đồng minh chủ chốt của Mỹ dường như sẽ khiến các nhà ngoại giao Bắc Kinh được hưởng lợi.
Hôm thứ Ba, Tokyo tuyên bố sẽ quyết định hạn chế xuất khẩu một số sản phẩm quan trọng đối với ngành công nghệ, dù trước đó Bộ trưởng Thương mại Hiroshige Seko cho biết họ "mở rộng cơ hội đàm phán". Động thái này diễn ra sau khi Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in tuyên bố Seoul đã chuẩn bị cho "những biện pháp đáp trả cần thiết."
Những lời đe doạ trên không chỉ là nỗi "đau đầu" cho những "gã khổng lồ" công nghệ Hàn Quốc, như Samsung và LG bởi cả hai đều phụ thuộc rất nhiều vào các nhà cung ứng Nhật Bản, mà còn các công ty của Nhật Bản - họ cần tìm kiếm những khách hàng mới và có thể chứng kiến chuỗi cung ứng bị gián đoạn nếu mối quan hệ giữa 2 nước tiếp tục căng thẳng.
Các nhà phân tích cho rằng Seoul có thể sẽ đáp trả bằng cách ngừng xuất khẩu màn hình OLED sang Nhật Bản, bởi sản phẩm này sẽ gây khó khăn cho Nhật Bản trong quá trình sản xuất TV của các công ty tại đây.
Sử dụng những biện pháp "ăn miếng trả miếng" gây ảnh hưởng đến ngành công nghiệp công nghệ của cả 2 bên, các chuyên gia cho rằng các nhà sản xuất của Trung Quốc - đặc biệt là ngành công nghiệp bán dẫn, sẽ "ngư ông đắc lợi."
Nguyên nhân của sự căng thẳng
Mầm mống của mâu thuẫn thương mại giữa Seoul và Tokyo bắt nguồn từ vấn đề liên quan đến cưỡng bức lao động khi Thế chiến II kết thúc. Tokyo tin rằng họ đã cung cấp tất cả các khoản bồi thường cần thiết theo một hiệp ước được ký vào năm 1965. Dẫu vậy, phán quyết gần đây của toà án Hàn Quốc cho rằng các công ty của Nhật Bản vẫn phải bồi thường cho những nạn nhân của tình trạng trên trong thời chiến.
Phản ứng với động thái trên của Seoul, Tokyo cho biết nước này sẽ áp dụng những quy định xuất khẩu chặt chẽ đối với 3 loại nguyên vật liệu: fluorinated polyamides, photoresists và hydrogen fluoride, sử dụng trong sản xuất chất bán dẫn. Các công ty Hàn Quốc lại phụ thuộc rất nhiều vào Nhật Bản đối với cả 3 loại vật liệu này. Hồi tháng 5, theo Hiệp hội Thương mại Quốc tế Hàn Quốc, nước này đã nhập khẩu 94% fluorinated polyamides và 92% photoresists từ Nhật Bản.
Tự huỷ hoại lẫn nhau
Dẫu vậy, sự phụ thuộc ấy lại không hề đến từ một phía. Ryo Hinata-Yamaguchi, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Kinh tế và Thương mại Quốc tế thuộc Đại học Busan Hàn Quốc, nhận định rằng cuộc "đấu đá" này giữa Tokyo và Seoul sẽ khiến cả 2 bên đều chịu thiệt hại.
Hinata-Yamaaguchi, cho hay: "Nhật Bản là nguồn cung cấp hoá chất và công nghệ sản xuất rất quan trọng đối với các ngành công nghiệp của Hàn Quốc. Còn đối với Nhật Bản, Hàn Quốc là thị trường xuất khẩu trọng yếu."
Nhận định trên cũng được June Park, giảng viên kinh tế chính trị quốc tế tại Đại học George Mason Hàn Quốc, đồng tình. Park bình luận, ngành công nghiệp công nghệ của hai quốc gia này "liên kết và bổ sung chặt chẽ cho nhau". Chẳng hạn, các công ty Hàn Quốc mua nguyên vật liệu của Nhật Bản để sản xuất chất bán dẫn, và thường là để bán lại cho các công ty Nhật Bản.
Park nói thêm: "Tuy nhiên, với mức độ căng thẳng như hiện nay thì sự chia rẽ giữa 2 bên không còn là viễn cảnh không có khả năng xảy ra. Những mâu thuẫn này, nếu tiếp tục kéo dài, có thể gây ra tác động lan toả và ảnh hưởng đến nguồn cung chip toàn cầu trong ngành điện tử, ảnh hưởng đến những nhà sản xuất smartphone như Apple và Huawei."
Tại sao Trung Quốc lại "đắc lợi"?
Các nhà phân tích cho rằng cuộc chiến thương mại khốc liệt này cuối cùng sẽ mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất Trung Quốc.
Do thương chiến Mỹ - Trung, Trung Quốc đã đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp chip của riêng mình, giảm sự phụ thuộc vào các nước bên ngoài. Trọng tâm của kế hoạch là ngành công nghiệp bán dẫn. Theo kế hoạch Made in China 2025, Bắc Kinh đặt mục tiêu sản xuất 40% chất bán dẫn mà họ sử dụng vào năm 2020 và 70% vào năm 2025, từ mức dưới 10% hiện nay.
Giới phân tích nhận định mục tiêu này sẽ còn tiếp tục được thúc đẩy nếu căng thẳng giữa Tokyo và Seoul gây ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu, bởi các công ty Trung Quốc sẽ sẵn sàng lấp đầy khoảng trống đó.
Park cho hay: "Nếu những căng thẳng đang diễn ra, về ngắn hạn, có thể siết chặt ngành công nghiệp bán dẫn của Hàn Quốc, chúng ta có thể dự đoán rằng trong trường hợp sự tham gia của Hàn Quốc trên thị trường toàn cầu bị hạn chế thì Trung Quốc sẽ nắm bắt cơ hội để leo lên vị trí dẫn đầu. Trung Quốc chắc chắn có động lực để vươn lên vị trí ấy. Thời gian sẽ trả lời liệu Trung Quốc có phải là bên duy nhất hưởng lợi trong quá trình này hay không."
Nếu Trung Quốc có thể tận dụng những căng thẳng hiện nay, họ sẽ chỉ cần 1 thập kỷ để vươn lên trong cuộc đua bán dẫn của 3 quốc gia. Vào những năm 1990 và 2000, Nhật Bản là nước đi đầu, từ những năm 2010 thì Hàn Quốc đã thay thế vị trí đó.
Park nhận định: "Ngành công nghiệp bán dẫn cực kỳ phức tạp và vị trí dẫn đầu đã thay đổi theo thời gian và tiếp tục diễn ra như vậy trong 4 thập kỷ qua."
Cả Tokyo và Seoul đều đang đe doạ đáp trả lẫn nhau, còn một số nhà phân tích lại đặt câu hỏi rằng liệu bây giờ có phải lúc Trung Quốc vươn lên vị trí dẫn đầu?
Trung Quốc đạt được lợi thế ngoại giao
Ngoài lĩnh vực kinh tế, Trung Quốc còn có thể đạt được những lợi thế về địa chính trị khi Nhật - Hàn mâu thuẫn.
Hinata-Yamaguchi cho hay: "Về mặt địa chính trị, mối quan hệ đang xấu đi giữa Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ có lợi cho Trung Quốc, bởi Bắc Kinh luôn nhạy cảm với mối quan hệ giữa 2 nước này, rằng họ gần như có thể phát triển thành một liên minh."
Trung Quốc từ lâu đã cảnh giác rằng mối quan hệ 3 chiều giữa Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc có thể phát triển thành một liên minh toàn cầu nhằm kiểm soát sự bành trướng về quân sự của họ ở Thái Bình Dương - giống như NATO kìm hãm sự ảnh hưởng của Nga ở châu Âu.
Hinata-Yamaguchi phân tích: "Nhật Bản và Hàn Quốc đã ở trong tình trạng mối quan hệ ngoại giao bị 'đóng băng' một thời gian dài. Tuy nhiên, diễn biến xấu đi trong quan hệ kinh tế không chỉ gây ra những vấn đề về kinh tế cho cả 2 bên, mà còn tạo bước lùi cho mối quan hệ song phương."
Vị giáo sư nhận định thêm rằng hai nước nên thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để hàn gắn mối quan hệ song phương mang tính chiến lược này. Ông nói: "Cuối cùng, Trung Quốc sẽ được hưởng lợi bao nhiêu trong cuộc xung đột giữa Nhật Bản và Hàn Quốc phụ thuộc vào mối quan hệ này sẽ chuyển biến xấu đến mức nào."