Hiện trường sau vụ rơi máy bay Su-34 của Nga. Ảnh: Guardian
Xem xét các vụ tai nạn nổi bật gần đây và lịch sử các vụ tai nạn của quân đội Nga có thể giúp làm sáng tỏ một số vấn đề. Ngoài ra, việc các vụ tai nạn xảy ra trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine có thể mang tới cái nhìn sâu sắc hơn về hoạt động của lực lượng không quân Nga.
Bốn trong số các máy bay Nga bị rơi gần đây là máy bay chiến đấu được sử dụng trong cuộc xung đột ở Ukraine. Chúng bao gồm các máy bay MiG-31 và Su-25 cũ hơn, có thể gặp phải các vấn đề kỹ thuật do "lão hóa".
Tuy nhiên, vụ tai nạn đáng chú ý gần đây là khi một máy bay ném bom chiến đấu Su-34 đâm vào một tòa nhà chung cư ở Yeysk của Nga, phát nổ và khiến 15 người thiệt mạng. Điều này rất đáng quan tâm vì Su-34 không phải là máy bay chiến đấu cũ như Su-25. Thay vào đó, nó chỉ mới chính thức được đưa vào biên chế cho Không quân Nga vào năm 2014.
Các máy bay khác đã bị rơi không liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine mà một trong số đó là chiếc máy bay chiến đấu Su-30, đã đâm vào một ngôi nhà ở Irkutsk, vùng Siberia của Nga.
Nhưng tại sao những sự cố này lại liên tục xảy ra?
Một số nhà phân tích chỉ ra rằng do cuộc xung đột ở Ukraine, nhưng điều đó không giải thích được việc máy bay rơi ở xa nơi tiền tuyến.
Liên quan đến vụ rơi máy bay Su-34 ở Yeysk, Nga cho biết nguyên nhân là do sự cố tràn nhiên liệu. Những người khác vào thời điểm đó cho rằng đạn dược trên chiếc máy bay này có thể đã phát nổ khi đang bay.
Các chuyên gia khác đã xem xét về sự cố cụ thể này, trong đó hầu hết đổ lỗi cho sự cố động cơ khiến nhiên liệu bốc cháy.
Chuyên gia Andres Gannon tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nói với BBC rằng trong số hai tia sáng nhìn thấy trong các video về vụ tai nạn, tia sáng đầu tiên là do nhiên liệu bốc cháy và tia sáng thứ hai là khi các phi công nhảy dù xuống.
Về phần mình, kỹ sư Michael Bohnert của tập đoàn RAND đưa ra một lý do khác, cho rằng sự cố ở Nga không phải do thiếu nhân viên bảo trì lành nghề, mà nguyên nhân khả dĩ nhất là các biện pháp trừng phạt sâu rộng của phương Tây đã khiến việc mua các công cụ và vật liệu cần thiết để bảo trì, bảo dưỡng gặp khó khăn.
Trước đó, nhiều báo cáo của cả phương Tây và tình báo Ukraine chỉ ra rằng các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã hạn chế nghiêm trọng khả năng sản xuất của Nga, cắt giảm nguồn cung cấp xe tăng, tên lửa và các trang thiết bị khác của họ.
Tuy nhiên, điều đáng nói là Nga có một lịch sử lâu dài về các vụ tai nạn máy bay quân sự. Mùa hè năm 2015, Nga đã trải qua một loạt vụ tai nạn máy bay đáng chú ý, 5 vụ trong số đó xảy ra trong tháng 6 và tháng 7. Một cách ngẫu nhiên, điều này cũng xảy ra trong cuộc khủng hoảng quân sự với Ukraine. Vào thời điểm đó, một lý do có thể dẫn đến hàng loạt sự cố trên được cho là do sử dụng quá mức.
Trang Defense News vào thời điểm đó trích dẫn một nguồn tin giấu tên từ Nga cho biết, nguyên nhân cụ thể của những vụ tai nạn này là do thiếu phi công có trình độ và quan trọng hơn là việc sử dụng quá mức máy bay cũ.
Thiết bị cũ không phải là vấn đề duy nhất, vì đây là điều phổ biến trong nhiều quân đội các nước, nhưng như nhà phân tích Richard Aboulafia của Teal Group đã chỉ ra: Nga chưa bao giờ có thế mạnh về vấn đề bảo trì.
Các nhà phân tích khác thì lưu ý, những máy bay phản lực này của Nga được sử dụng liên tục hơn nhiều so với bình thường do cuộc xung đột với Ukraine. Paul Schwartz, chuyên gia phân tích cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nói: "Rõ ràng có mối liên hệ giữa sự gia tăng của các hoạt động quân sự với số vụ tai nạn máy bay quân sự".
Nói một cách đơn giản, Nga đã sử dụng máy bay quân sự của mình quá nhiều trong một thời gian ngắn và điều đó dường như đã góp phần gây ra các vụ tai nạn. Mức độ chính xác của việc sử dụng máy bay quân sự hiện tại của Nga so với năm 2015 là không rõ ràng.
Tuy nhiên, do cuộc xung đột ở Ukraine, mức độ sử dụng máy bay chiến đấu của Nga có khả năng cao hơn bình thường. Điều này cũng có thể đóng một vai trò trong hàng loạt vụ tai nạn máy bay quân sự Nga trong thời gian vừa qua.