Người Viettel chinh phục công nghệ hàng không vũ trụ

Xây dựng bộ quy trình trị giá hàng triệu USD

Tiến thẳng vào lĩnh vực phức tạp và bảo mật bậc nhất thế giới, mỗi bước đi của những kỹ sư Viện Hàng không vũ trụ Viettel (VTX) luôn đối diện với thách thức chưa từng có. Bản lĩnh của những người lính trên mặt trận khoa học Viettel thể hiện qua những lần “vượt thác” bất ngờ, nhưng đầy thuyết phục. 

Với nhiệm vụ nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, sản xuất vũ khí trang bị chiến lược công nghệ cao theo yêu cầu nhiệm vụ được giao, sản phẩm của VTX đối diện với các thách thức: công nghệ cao, phức tạp, bí mật, không chuyển giao, công nghiệp phụ trợ trong nước hạn chế.

“Sản phẩm dạng này không có mẫu trên thế giới vì đều là bí mật quốc gia. Không có nơi nào sản xuất khí tài hiện đại mà truyền lại công nghệ”, ông Trần Anh Đức, phụ trách phần lắp ghép linh kiện khí tài VTX chia sẻ. 

Điều này xuất phát từ lý do tất cả những công nghệ sản phẩm của VTX đều liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia, ảnh hưởng trực tiếp đến vị thế của quốc gia trong các mối quan hệ địa chính trị trong khu vực, thậm chí thế giới. Bởi vậy, tri thức thiết kế, chế tạo luôn là những bí mật được gìn giữ trong vùng bảo mật an ninh cao nhất.

Ông Trần Anh Đức cho biết, nghiên cứu để tạo ra quy trình công nghệ, tích hợp bao gồm các bước lắp ráp, bước kiểm soát và bài kiểm tra cho sản phẩm khí tài công nghệ cao là nhiệm vụ quan trọng trong sản xuất sản phẩm công nghệ cao. Và VTX đã quyết tâm chủ động tìm cách xây dựng tài liệu quy trình công nghệ của riêng mình.

“Khi bắt tay, chúng tôi gần như từ con số 0 đúng nghĩa. Chúng tôi nghiên cứu từ mô hình của các hãng lớn trên thế giới như Boeing, Airbus, tìm hiểu ngược lại các nhà cung cấp thiết bị cho họ để hiểu cách đi của các thiết bị được cung cấp, từ đó nhận định quy trình có các công đoạn này, phán đoán thiết bị đó nằm ở đâu trong quy trình”, ông Trần Anh Đức cho biết.

Trong quá trình tìm hiểu, VTX đã biết được một thuật ngữ “dirty finger” (ngón tay bẩn) rất hay từ các hãng hàng không. Ngón tay bẩn này phản chiếu hình ảnh việc từng khâu đều được các kỹ sư ghi chép lại tỉ mỉ trong công đoạn của mình phụ trách. Việc ghi chép chi tiết hướng dẫn, quá trình làm việc… đảm bảo dữ liệu được lưu trữ, truy hồi trong các trường hợp cần thiết. Nhiều trang được kỹ sư ghi chép ngay khi làm việc, nên phần ghi chép vô tình mang theo cả vết dầu mỡ.

Năm 2015, bộ tài liệu quy trình công nghệ đầu tiên của VTX mới chỉ 30-40 trang khá vắn tắt. Ứng dụng “dirty finger”, giai đoạn 2017-2018, bộ tài liệu này đã lên tới hơn 100 trang. Đến nay, toàn bộ tài liệu “dính dầu mỡ” của anh em kỹ sư VTX lên tới gần 2.000 trang, chi tiết từ hướng dẫn lắp ráp, kiểm tra độc lập, các bước kiểm soát…

“Mỗi sản phẩm của VTX được hoàn thành sẽ đi kèm trên dưới 100 bài test cho các chức năng. Mỗi bài đều được hướng dẫn dẫn riêng từng bước. Tất cả đều chi tiết”, ông Đức khẳng định.

Không chấp nhận thất bại

Trên hành trình chinh phục khí tài công nghệ cao, sự sắc bén trong tư duy là vũ khí đặc biệt giúp những kỹ sư VTX mở toang tấm màn phủ mờ những bí mật. Ông Bùi Đức Mạnh, phụ trách phát triển động cơ khí tài VTX, nhớ như in trải nghiệm cùng đối tác nước ngoài “giải” vấn đề động cơ đẩy trong sản phẩm. “Trong điều kiện đo kiểm, sản phẩm của đối tác không phát sinh vấn đề. Nhưng khi ra môi trường bên ngoài bắt đầu gặp lỗi”, ông Mạnh cho biết.

Dù VTX tham vấn nhiều chuyên gia giàu kinh nghiệm tại Việt Nam và đối tác trên thế giới, không bên nào đưa ra được giải pháp chu toàn. VTX cũng đề xuất để đối tác chỉnh sửa, nhưng sản phẩm gửi lại vẫn gặp lỗi. Một thành phần gặp trục trặc dẫn đến mọi hoạt động thử nghiệm của VTX bị trì hoãn. 

Để xử lý tận gốc, ông Bùi Đức Mạnh và đồng nghiệp phải đến tận nhà máy của đối tác. Đối tác khẳng định, VTX đã khai thác sai, dẫn đến sản phẩm bị lỗi. Vì vậy họ yêu cầu VTX phải thanh toán toàn bộ phí vận chuyển và chế tạo mẫu chỉnh sửa sau này. Phía VTX vẫn quả quyết chắc chắn lỗi phát sinh là từ khâu sản xuất.

VTX và đối tác thống nhất sản xuất 10 bộ sản phẩm, thử nghiệm tại chỗ để tìm hiểu vấn đề. Họ tự thử nghiệm 2 bộ đầu tiên không thấy lỗi, nên làm tiếp 8 bộ sau rất nhanh. Họ rất tin tưởng quy trình sản xuất và có thể “bắt đền” VTX. “Đến lúc này, phía đối tác mới bắt đầu đưa ra thiết kế sản phẩm và chứng minh mọi thiết kế đều giống như tài liệu có sẵn. Theo quan sát, tôi thấy họ làm đúng vậy, nên chắc chắn lỗi vẫn ở đó”, ông Mạnh quả quyết.

Nhưng trong lần thử nghiệm này, cả 2 mẫu mà VTX lựa chọn lặp lại lỗi như tại Việt Nam. Giám đốc kỹ thuật phía đối tác thừa nhận họ mắc lỗi. Sau đó, ông Mạnh đưa ra giải pháp kỹ thuật cho phía đối tác và thử nghiệm 10 mẫu trong mọi điều kiện khắc nghiệt và thành công. Toàn bộ quá trình kéo dài 4 tháng. Sản phẩm hiện đã được nghiệm thu, và đưa vào sử dụng, trang bị trong hơn 50 sản phẩm của VTX và không hề mắc lại lỗi như đã gặp.

Đối mặt với vô số lần thử nghiệm thất bại, nhưng với ý chí “thắng không kiêu, bại không nản” của người lính Bộ đội Cụ Hồ, với giá trị cốt lõi “Trưởng thành qua những thách thức và thất bại” của người Viettel, những cán bộ, kỹ sư của VTX đã chủ động, sáng tạo, tự lực, tự cường vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách để hoàn thành đặc biệt xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Đến nay, VTX tự hào nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, sản xuất và nghiệm thu thành công cấp Bộ Quốc phòng và đưa vào trang bị nhiều vũ khí trang bị chiến lược công nghệ cao. Thành tựu là bước phát triển vượt bậc của nền công nghiệp quốc phòng Việt Nam, góp phần tích cực vào xây dựng quân đội tinh gọn mạnh, trang bị vũ khí hiện đại, bảo vệ nền hòa bình của đất nước.

Ngày 10-10-2024, Chủ tịch nước đã ký Quyết định số 1008/QĐ-CTN về việc phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho Viện Hàng không Vũ trụ Viettel vì thành tích đặc biệt xuất sắc này.