Phụ thuộc dầu mỏ
Theo Oil Price, trong những năm gần đây, sự phụ thuộc của Trung Quốc vào dầu thô Trung Đông ngày càng tăng. Khi phần lớn thế giới phụ thuộc vào Trung Quốc đối với nhiều loại sản phẩm, vấn đề của Trung Quốc cũng là vấn đề đối với toàn cầu.
Cho đến khi Trung Quốc có thể tìm ra cách đa dạng hóa các nhà cung cấp năng lượng để giảm thiểu rủi ro, sự phụ thuộc quá mức vào dầu mỏ Trung Đông này có thể sẽ có tác động lớn đến cả địa chính trị và thị trường dầu mỏ.
Một báo cáo được công bố vào tháng 12/2021 tiết lộ rằng sự phụ thuộc của Trung Quốc vào dầu mỏ Trung Đông ngày càng tăng. Trung Quốc là nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, mua hơn 70% nguồn cung từ nước ngoài, vượt qua lượng nhập khẩu của Mỹ vào năm 2017.
Khoảng một nửa lượng dầu nhập khẩu vào Trung Quốc đến từ Trung Đông, khoảng 47% vào năm 2020, với giá trị 176 tỷ USD. Ả Rập Saudi là nhà cung cấp chính loại dầu này, cung cấp khoảng 15,9% tổng lượng dầu thô nhập khẩu vào năm 2020, với chi phí khoảng 28,1 tỷ USD.
Iraq, Oman, Kuwait và UAE nằm trong số các nhà cung cấp Trung Đông khác của Trung Quốc. Trung Quốc cũng nhập khẩu dầu thô từ Iran dù cho nước này đang chịu các lệnh trừng phạt này.
Trong nhiều năm, Trung Quốc đã cố gắng thúc đẩy sản xuất dầu để giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài, cũng như đa dạng hóa cơ cấu năng lượng bằng cách đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo. Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc (CNOOC) thuộc sở hữu nhà nước đã đạt mức sản xuất dầu khí kỷ lục vào đầu năm nay, thu được lợi nhuận đáng kể do giá năng lượng cao.
Thành công này theo sau việc triển khai Kế hoạch Phát triển và Chiến lược Kinh doanh năm 2022 của CNOOC, một lộ trình phác thảo các kế hoạch mở rộng quy mô sản xuất dầu khí trong 3 năm tới, đồng thời tăng cường đầu tư vào năng lượng xanh. Nhưng bất chấp những kết quả khả quan, Trung Quốc không sản xuất đủ dầu để đáp ứng nhu cầu của dân số khổng lồ và các hoạt động công nghiệp đang mở rộng nhanh chóng.
Trong quý đầu tiên của năm 2022, sự phụ thuộc của Trung Quốc vào dầu thô Trung Đông tăng đáng kể, sau khi giảm nhập khẩu từ Nga, Brazil và Mỹ. Nhập khẩu dầu từ Trung Đông tăng 4,8% lên 5,6 triệu thùng/ngày, chiếm 53,8% nhu cầu trong quý 1.
Mặc dù giá dầu thô thấp đang hấp dẫn, Trung Quốc đã giảm nhập khẩu của Nga vào đầu năm để giảm bớt nguy cơ chậm trễ vận chuyển do xung đột Nga-Ukraine bùng nổ. Khu vực cung cấp dầu lớn nhất tiếp theo của Trung Quốc là Châu Âu, cung cấp hơn 30% nguồn cung, tiếp theo là Châu Phi, Nam Mỹ, Châu Á Thái Bình Dương và Bắc Mỹ.
Chuyến thăm của ông Tập
Và, mới đây, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã có chuyến thăm Ả Rập Saudi lần đầu tiên sau khoảng 7 năm để củng cố mối quan hệ năng lượng của hai nước.
Ông Tập đã ký kết quan hệ đối tác chiến lược toàn diện trong chuyến thăm, cũng như gặp gỡ một số nhà lãnh đạo Trung Đông khác để thảo luận về tương lai nhập khẩu dầu của nước này.
Chuyến đi này cho thấy rõ ràng rằng Trung Quốc có ý định duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Ả Rập Saudi để đảm bảo an ninh năng lượng của nước này. Thỏa thuận tiết lộ kế hoạch mở rộng quan hệ đối tác năng lượng giữa hai cường quốc, với mục tiêu phát triển ngành công nghiệp hydro và thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc trong khu vực.
Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Saudi Arabia, trong khi Saudi là nhà cung cấp dầu quan trọng cho Trung Quốc. Ayham Kamel, người đứng đầu nhóm nghiên cứu Trung Đông và Bắc Phi của Eurasia Group, giải thích: "Hợp tác năng lượng sẽ là trung tâm của tất cả các cuộc thảo luận giữa lãnh đạo Ả Rập Saudi và Trung Quốc."
Ông nói thêm: "Các bên đều đồng thuận về sự cần thiết trong việc xây dựng một khuôn khổ để đảm bảo rằng sự phụ thuộc lẫn nhau này được hỗ trợ về mặt chính trị, đặc biệt là với phạm vi chuyển đổi năng lượng ở phương Tây."
Nhưng một số lo ngại rằng sự phụ thuộc nặng nề này vào một vùng – và đặc biệt là một cường quốc về dầu mỏ – có thể khiến Trung Quốc dễ bị tổn thương về kinh tế. Điều này có thể có tác động dây chuyền đến phần còn lại của thế giới, vốn phụ thuộc vào Trung Quốc đối với rất nhiều loại sản phẩm.
Hạn ngạch xuất khẩu nghiêm ngặt do Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) đưa ra đã khiến Mỹ cáo buộc Ả Rập Saudi kiểm soát thị trường dầu mỏ thế giới. Và việc cắt giảm sản lượng dầu có thể đe dọa nguồn cung của Trung Quốc.
Trong khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình có thể không đồng ý với quyết định hạn chế sản lượng dầu của Ả Rập Saudi, thì việc nước này phụ thuộc nhiều vào dầu của OPEC đồng nghĩa với việc Trung Quốc phải duy trì quan hệ tốt với Thái tử Mohammed bin Salman để đảm bảo nguồn cung dầu trong tương lai.
Một lỗ hổng khác đối với Trung Quốc là cách nước này lấy dầu từ Trung Đông, chủ yếu dựa vào các tàu chở dầu để vận chuyển dầu thô do thiếu cơ sở hạ tầng đường ống. Động thái của Trung Quốc tại đảo Đài Loan đã vấp phải sự phản đối của một số cường quốc trên thế giới.
Trong khi đó, các tàu chở dầu của họ phải đi qua Ấn Độ Dương, qua eo biển Malacca và lên Biển Đông. Điều này có nghĩa là bất kỳ biện pháp trừng phạt hoặc phong tỏa nào được đưa ra đối với các tàu chở hàng đến Trung Quốc đều có thể đe dọa nguồn cung cấp năng lượng của Trung Quốc.
Sự phụ thuộc nặng nề của Trung Quốc vào nguồn cung cấp dầu mỏ ở Trung Đông dường như vẫn tồn tại, với việc nhà lãnh đạo Tập Cận Bình gần đây đã tới Ả Rập Saudi để đảm bảo tương lai của mối quan hệ đối tác. Về lâu dài, các đường ống dẫn khí đốt từ Nga và Trung Á có thể giúp Trung Quốc giảm thiểu rủi ro này, nhưng cho đến lúc đó, nó vẫn sẽ tiếp tục có tác động lớn đến địa chính trị.
Được biết, trong thời gian gần đây, Gazprom đã tăng cường xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc thông qua đường ống siêu lớn Power of Siberia. Đường ống xuyên biên giới dài 3.000km bắt đầu cung cấp chính thức khí đốt Nga cho Trung Quốc vào năm 2019. Công suất của tuyến đường phía đông là 61 tỉ mét khối mỗi năm, bao gồm 38 tỉ mét khối để xuất khẩu.
Bloomberg cho hay, Trung Quốc được cho là đã chi 35 tỉ USD để nhập khẩu dầu thô, sản phẩm dầu, khí đốt và than của Nga kể từ tháng 3 đến tháng 7.2022.