Trung Quốc đã cho các đảo quốc tại Thái Bình Dương vay ít nhất 1,3 tỉ USD và khoảng 590 triệu USD cho riêng nước chủ nhà Papua New Guinea (PNG). Và trong chuyến thăm lần này, Bắc Kinh cam kết cung cấp thêm 4 tỉ USD để xây hệ thống đường quốc lộ đầu tiên tại PNG.
Đây là một trong số những động thái thường thấy của Trung Quốc để giành sự ủng hộ của các nước trong vùng, bao gồm Samoa, Vanuatu, Quần đảo Cook, Tonga, Niue, Fiji và Liên bang Micronesia.
Nhưng trái ngược với những mong đợi, ông Tập lại phải rời sự kiện trong sự bất mãn.
Lần đầu tiên trong lịch sử 25 năm của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC), PNG buộc phải kết thúc kì thượng đỉnh khi các lãnh đạo không thể đưa ra tuyên bố chung.
Chưa kể, Bắc Kinh còn phải chịu một vụ "mất mặt" khi 4 quan chức Trung Quốc bất ngờ bị trục xuất khỏi văn phòng của Ngoại trưởng PNG Rimbink Pato sau khi bị cáo buộc tìm cách gây ảnh hưởng đến tuyên bố của ông.
Vụ trưởng Các vấn đề Kinh tế Quốc tế của Bộ Ngoại giao, Wang Xiaolong, chỉ bình luận mờ nhạt rằng "chuyện không phải như vậy".
Đối với Trung Quốc, kì thượng đỉnh lần này đáng nhẽ là một chiến thắng ngoại giao - nhưng cuối cùng lại trở thành một thất bại đối ngoại khi các quan chức Trung Quốc cấm hầu hết các phóng viên từ những quốc gia thành viên và truyền thông quốc tế tham dự diễn đàn. Trái lại, họ chỉ cho phép các nhà báo của truyền thông quốc gia Trung Quốc đưa tin.
Theo Reuters, điều này đã làm dấy lên lo ngại về vấn đề đăng tải tin tức và an ninh tại sự kiện.
Mỹ và đồng minh "trói tay" Trung Quốc
Bên cạnh bê bối ngoại giao, Trung Quốc tiếp tục nhận một "cú đánh trực diện" từ Mỹ và các quốc gia đồng minh - tiêu biểu là Nhật Bản và Australia - theo một cách công khai.
Đầu tháng này, Australia đã công bố kế hoạch đầu tư 2,2 tỉ USD "cho các nước Thái Bình Dương" - bao gồm xây dựng Cơ sở hạ tầng Tài chính Australia và cơ quan tín dụng xuất khẩu để giúp các công ty Australia đầu tư vào khu vực.
Ngày 17/11, bộ ba Mỹ, Nhật, Australia công bố tuyên bố chung khẳng định các nước này sẽ triển khai dự án cơ sở hạ tầng cho tài chính và phát triển.
Cụ thể, các dự án sẽ nâng cao "tiêu chuẩn và quy định quốc tế cho phát triển, bao gồm tính cởi mở, minh bạch và ổn định tài chính". Cách tiếp cận này sẽ "giúp giải quyết vấn đề đích thực của khu vực trong khi tránh gánh nặng nợ bất ổn đối với từng quốc gia".
Trưởng đoàn các nền kinh tế APEC chụp ảnh chung. Ảnh: TTXVN
Trong bài phát biểu tại APEC, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence còn phát ngôn thẳng thừng rằng "Mỹ có thể đưa ra lựa chọn tốt hơn và không dìm đối tác vào biển nợ hay xâm phạm chủ quyền của họ".
Để thể hiện rằng Mỹ và các đồng minh đều nghiêm túc về việc sử dụng các phương thức kinh tế và quân sự để đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc, ông Pence tuyên bố Mỹ sẽ cùng Australia và PNG tái phát triển và tạo lập một căn cứ hải quân chung trên đảo Manus.
"Chúng tôi sẽ làm việc với hai quốc gia này để bảo vệ chủ quyền và quyền hàng hải tại vùng đảo Thái Bình Dương," ông Pence nói.
Cuộc tranh đấu công khai
Trước đó, vào tháng 8, Trung Quốc được cho là sẽ kí hợp đồng tái phát triển một cảng ở đảo Manus. Căn cứ quân sự tại đảo Manus chiếm một vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng - đây là cảng nước sâu có khả năng đón các tàu sân bay và hàng trăm tàu hải quân các loại.
Là một trong những căn cứ quan trọng nhất của hạm đội Mỹ tại Thái Bình Dương trong Thế Chiến II, đảo Manus có khả năng ảnh hưởng tới năng lực của phương Tây ở Thái Bình Dương trong khi giúp Bắc Kinh tiếp cận gần hơn với căn cứ của Mỹ tại Guam, cách Papua New Guinea vài nghìn km.
Nhưng thậm chí kể cả khi những thông tin về sự can thiệp của Trung Quốc tại cảng Manus là sai, thì Bắc Kinh cũng phải dè chừng trước bối cảnh Mỹ và Australia đưa các khí tài quân sự tới PNG để cản trở bước đột phá của hải quân Trung Quốc.
Ông Tập đã lên tiếng bảo vệ hoạt động giao thương của Trung Quốc và phủ nhận sáng kiến "Vành đai Con đường" tiềm ẩn những dự định địa chính trị bí mật.
Không dừng ở đó, khi Bắc Kinh càng hứa hẹn hỗ trợ nhiều tài chính, thì lại càng phải đảm bảo với đối tác và quốc tế rằng Trung Quốc không có ý định đưa các quốc gia vay tiền vào "bẫy nợ" hay tranh giành ảnh hưởng.
Theo CNN, đáng nhẽ Trung Quốc đã "tỏa sáng" trong kì thượng đỉnh APEC vừa qua. Tuy nhiên, có thể thấy rõ ràng rằng trong khi nhiều nước đón nhận Trung Quốc, nhiều nước khác lại tỏ ra dè chừng và có ý đề phòng với các dự định của quốc gia này.