Trong nhiều thập niên, đàn piano thường tượng trưng cho sự giàu có và tinh tế về văn hóa ở Trung Quốc khi nền kinh tế này mở cửa.
Việc mua đàn piano và học cách chơi đàn đã trở thành một nghi lễ đánh dấu sự trưởng thành trong các gia đình có thu nhập cao. Bởi vậy Trung Quốc nhanh chóng trở thành thị trường sản xuất và tiêu thụ piano lớn nhất thế giới.
Vào thời kỳ đỉnh cao, quốc gia Châu Á này có đến 60 triệu học viên học đàn piano.
Để tạo dựng uy tín, nhà sản xuất đàn piano lớn nhất Trung Quốc thậm chí đã mua một thương hiệu Đức từng được nhà soạn nhạc Johannes Brahms thế kỷ 19 rất ưa chuộng. Trong khi đó một công ty Trung Quốc khác lại cân nhắc việc tiếp quản Steinway Musical Instruments, thương hiệu có trụ sở tại New York.
Thế nhưng với việc tăng trưởng thu nhập giảm tốc, thị trường bất động sản khủng hoảng dai dẳng và việc gia sư dạy riêng đang chịu sự kiểm soát chặt chẽ của cơ quan quản lý thì đàn piano không còn hấp dẫn nhiều người Trung Quốc nữa.
Số liệu của Bloomberg Economics cho thấy giá nhà cứ giảm 5% sẽ làm bốc hơi 19 nghìn tỷ Nhân dân tệ tài sản của người dân.
"Tâm lý các hộ gia đình Trung Quốc rất tiêu cực khi giá nhà giảm khiến tài sản của họ bị mất giá", chuyên gia kinh tế trưởng Alicia Garcia Herrero của Natixis khu vực Châu Á-Thái Bình Dương đánh giá.
Hậu quả là khi doanh số bán trong nước lao dốc, giá đàn piano cũ giảm, các nhà sản xuất bị mắc kẹt với lượng lớn đàn piano tồn kho.
Thương hiệu Steinway nổi tiếng từng kỳ vọng chi tiêu cho đàn piano của người Trung Quốc sẽ tăng thì giờ đây đã phải hủy bỏ kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) năm 2023.
Trong khi đó, các trường dạy âm nhạc trên khắp Trung Quốc đều im ắng còn gia sư dạy đàn thì phải vật lộn kiếm sống.
Việc giảm thu nhập, thua lỗ trên thị trường chứng khoán và bất động sản khiến nhiều gia đình phải cắt giảm các chi tiêu không cần thiết. Các cơ quan giáo dục chấm dứt ưu tiên cho học sinh có năng khiếu âm nhạc để chuyển sang toán học và các môn khác, đồng thời cũng không khuyến khích học thêm vì lý do bình đẳng hóa giáo dục.
Vậy là piano từ một biểu tượng của giới thượng lưu nay trở thành một thứ phí tiền cần được cắt giảm trước tiên.
Hàng chục nghìn chiếc đàn tồn kho
Xuất hiện lần đầu tại Trung Quốc từ những năm 1600, kể từ khi nền kinh tế này mở cửa, đàn piano đã trở thành biểu tượng của các gia đình giàu có hay các khách sạn sang trọng.
Trong vài thập niên qua, những học sinh có chứng chỉ nâng cao về piano cổ điển tại Trung Quốc có thể nhận về điểm thưởng cộng thêm cho kỳ thi tuyển sinh đại học vốn cực kỳ căng thẳng.
Số lượng đàn piano bán được và còn tồn kho của Pearl River
Thế rồi sự xuất hiện của những thần đồng piano như Yundi Li, người biểu diễn ở Carnegie Hall vào năm 2003 khi mới 20 tuổi, đã thúc đẩy một thế hệ phụ huynh Trung Quốc thuê giáo viên riêng để giúp con cái họ học đàn piano.
Năm 2022, khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường Trung Quốc iMedia Research cho thấy một số gia đình đã chi tới 10% thu nhập để đào tạo âm nhạc cho con cái.
Tại thời điểm đó có đến 30 triệu trẻ em Trung Quốc đang học piano, nhiều gấp ba lần tổng số trẻ em đang học piano còn lại trên thế giới.
Niềm đam mê này đã giúp Trung Quốc trở thành nhà sản xuất đàn piano lớn nhất thế giới vào năm 2006.
Theo Hiệp hội nhạc cụ Trung Quốc (CMIA) vào năm 2019, hơn 390.000 cây đàn piano đã được lắp ráp tại quốc gia này, chiếm khoảng 2/3 sản lượng toàn cầu. Cũng theo CMIA, tổng sản lượng sản xuất piano ở Trung Quốc mỗi năm đều vượt 300.000 chiếc trong khoảng 2003-2019.
Cùng năm đó, số liệu của Ngân hàng thế giới (World Bank) cho thấy Trung Quốc nhập khẩu gần 200.000 cây đàn piano, chủ yếu từ Nhật Bản và Hàn Quốc.
Thế rồi giá bất động sản bắt đầu hạ nhiệt, chế độ ưu tiên tuyển sinh trung học cho các nhạc sĩ tài năng thì bị chấm dứt còn nền kinh tế khó khăn hơn sau đại dịch khiến mọi thứ dần thay đổi.
Tạp chí Caijing đưa tin đến năm 2023, sản lượng đàn piano trong nước đã giảm xuống còn 190.000 chiếc, trong khi số lượng đàn piano nhập khẩu đã giảm xuống còn 100.000 chiếc.
Đây là thông tin khiến Guangzhou Pearl River Piano Group, nhà sản xuất đàn piano lớn nhất Trung Quốc đau đớn tột cùng bởi doanh nghiệp này đã mua thương hiệu Ritmuller lừng danh của Đức vào năm 1999 và cũng phát triển thương hiệu Kayserburg của riêng mình với sự giúp đỡ của các chuyên gia kỹ thuật châu Âu.
Kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu đàn piano của Trung Quốc (triệu USD)
Bất chấp những khoản đầu tư đó, hãng chỉ bán được 70.927 cây đàn piano năm 2023, ít hơn một nửa so với năm 2019.
Đến cuối năm 2023, Pearl River vẫn còn 51.315 cây đàn piano chưa bán được trong kho, gần gấp đôi số lượng hàng tồn kho bốn năm trước đó.
Nếu tính trong nửa đầu năm 2024 thì Pearl River đã chịu khoản lỗ ròng 73,3 triệu Nhân dân tệ, tương đương 10,3 triệu đô la. Đây là con số trái ngược hoàn toàn với năm 2019, khi công ty công bố lợi nhuận cả năm là 189,8 triệu Nhân dân tệ.
Một nhà sản xuất lớn khác là Hailun Piano cũng báo cáo doanh số bán hàng giảm 46% trong 6 tháng đầu năm 2024 so với cùng kỳ năm trước và công bố khoản lỗ 17,5 triệu Nhân dân tệ.
"Thị trường tiêu thụ đàn piano đã thu hẹp đáng kể do tình hình kinh tế trong và ngoài nước vẫn trì trệ. Vốn là một mặt hàng tiêu dùng không thiết yếu nên doanh số bán đàn piano có bất lợi so với nhiều mặt hàng khác trong môi trường thị trường hiện tại", báo cáo của Hailun trong cuộc họp cổ đông nêu rõ.
Lãng phí thời gian và tiền bạc
"Thật lãng phí thời gian và tiền bạc", cô Lucy Cheng, người đã bỏ 13.000 USD mua đàn piano cho con mình nói.
Người mẹ này đã chi 28-53 USD/tuần cho con theo học piano với kỳ vọng chúng sẽ đoạt giải kỳ thi âm nhạc. Thế nhưng sau khi lương của người chồng làm trong ngành công nghệ bị cắt giảm thì việc từ bỏ đánh đàn là điều hiển nhiên.
"Học chơi piano tốn rất nhiều tiền. Hiện tại nền kinh tế đang rất tồi tệ. Thép tốt thì nên được dùng cho lưỡi kiếm nên tôi cần chi tiêu ngân sách hạn chế của mình một cách tiết kiệm hơn", cô Rosie sống ở Bắc Kinh-Trung Quốc có đồng quan điểm.
Cô Rosie là một chuyên gia tổ chức các chuyến du lịch quốc tế tại Trung Quốc và công việc kinh doanh ảm đạm khiến người mẹ này chẳng còn lựa chọn nào khác ngoài việc hủy lớp học piano hàng tuần cho cô con gái 7 tuổi của mình trong năm nay.
Chồng cô Rosie làm ngân hàng nhưng lương thưởng cũng bị giảm một nửa do chính phủ Trung Quốc siết chặt kiểm soát với mảng tài chính.
Câu chuyện của cô Cheng hay Rosie chỉ là một trong vô số những gia đình từ bỏ đàn piano tại Trung Quốc.
Không riêng gì các nhà sản xuất Trung Quốc, ngay cả các thương hiệu đàn piano nước ngoài cũng đang cảm thấy đau đớn.
Báo cáo của thương hiệu Yamaha đến từ Nhật Bản dự kiến doanh thu tại thị trường Trung Quốc sẽ giảm xuống còn 34,5 tỷ Yên, tương đương 227 triệu USD trong năm tài chính hiện tại kết thúc vào tháng 3 năm sau.
Đây là con số giảm sâu khi doanh số bán hàng tại Trung Quốc cách đây 2 năm của Yamaha đạt tới 62,48 tỷ Yên.
Một nhà bán lẻ đàn piano khác tại Trùng Khánh là Moonlight Art Music, từng bán được hơn 1.000 cây đàn mỗi năm thì nay chỉ bán được khoảng 200 cây đàn từ đầu năm đến nay. Xin được nhắc rằng chỉ còn 2 tháng nữa là hết năm 2024 nhưng tình hình kinh doanh của Moonlight rất ảm đạm.
"Bong bóng ngành đàn piano đã vỡ tan", quản lý Zhu Jianwei của Moonlight Art Music than thở khi doanh số bán các nhạc cụ khác như đàn violin và đàn guzheng chỉ giảm khoảng 20% trong năm qua.
Ông Liu Qilong, một người kinh doanh đàn piano cũ tại thành phố Trường Sa nói với tờ Nikkei Asian Review rằng các trường dạy đàn piano tư nhân đang phải đóng cửa hàng loạt còn nhiều hộ gia đình thì loại bỏ những chiếc đàn piano cồng kềnh chẳng ai dùng nữa.
Cũng theo Nikkei, tại một trường âm nhạc ở Bắc Kinh mở cửa vào năm 2012, một phần ba học sinh không bao giờ quay lại sau đại dịch COVID-19.
Sự vắng vẻ này khiến các giáo viên dạy đàn piano phải vật lộn để sống sót.
Cô Lynn Zhou, một giáo viên dạy piano tại Thượng Hải cho biết thu nhập của bản thân đã giảm khoảng 10% trong năm nay dù trước đây gia đình cô đã chi tới 50% tiền lương hàng tháng để cô có thể học đánh đàn piano vào thập niên 1990.
Giáo viên piano Liu Tingting ở Bắc Kinh cho biết thị trường đang ngày một ảm đạm hơn khi nhiều phụ huynh từ bỏ cho con mình theo học đàn.
Trước đại dịch, cô Liu có khoảng 12 lớp vào mỗi thứ 7 hàng tuần nhưng con số này chỉ còn 4 lớp vào năm 2023.
"Nhiều phụ huynh mua gói rẻ hơn, ngắn hạn hơn hoặc thậm chí từ bỏ ngay cả khi lớp chưa kết thúc", cô Liu ngậm ngùi.
Ở một khía cạnh khác, một số chuyên gia cho rằng dân số lão hóa nhanh cùng tỷ lệ sinh thấp đang khiến lượng nhu cầu học đàn của trẻ em suy giảm, bên cạnh lý do sụt giảm thu nhập của các hộ gia đình.
Tỷ lệ sinh của Trung Quốc đã giảm trong 7 năm liên tiếp, khiến số trẻ em tại nước này đang ngày càng ít đi.
Tồi tệ hơn, xu thế học đòi giới thượng lưu Phương Tây cũng đã giảm dần trong những năm gần đây khi xung đột thương mại bùng nổ và chính phủ kêu gọi người dân nâng cao tinh thần dân tộc.
Bởi vậy, ngày càng nhiều phụ huynh đăng ký cho con học nhạc cụ truyền thống như đàn tranh, một loại đàn tam thập lục có lịch sử khoảng 2.000 năm tại Trung Quốc.
Thêm nữa, áp lực học tập quá nặng nề cũng khiến nhiều phụ huynh đồng ý cho con bỏ piano.
"Con tôi cần nhiều thời gian hơn cho các khóa học ở trường. Nếu phải tham gia hoạt động ngoại khóa thì tôi sẽ chọn một môn thể thao thay vì piano", cô Rosie nói.
*Nguồn: Nikkei
