Theo nguồn tin từ các nhà phân tích tình báo ủng hộ Ukraine, đoạn video do Tổng cục Tình báo Quân đội Ukraine (GUR) công bố mới đây không ghi lại cảnh phá huỷ radar 96L6 của S-400 như ban đầu suy đoán, mà thực chất là biến thể 98L6 Yenisei - "trái tim" của tổ hợp S-500 Prometey.
Trang CyberBoroshno cho biết đã đối chiếu các đặc điểm hình ảnh và xác nhận đây chính là mẫu radar mới nhất, vốn là thành phần tiêu chuẩn của S-500. Nếu thông tin được xác thực, đây sẽ là lần đầu tiên hệ thống phòng không chiến lược S-500 tham gia và chịu thiệt hại trong chiến sự.
Radar 98L6 Yenisei được giới chuyên môn đánh giá là một trong những hệ thống radar phòng không cơ động tiên tiến nhất thế giới, với khả năng phát hiện và bám bắt đồng thời cả máy bay và tên lửa đạn đạo ở khoảng cách tới 600 km, độ cao tối đa 100 km. Năng lực này cho phép S-500 tận dụng trọn vẹn tầm bắn vượt trội 600 km của mình - một con số vượt xa các hệ thống phòng không tầm xa khác đang hoạt động.
S-500 - "Lá chắn không gian" của Nga
S-500 Prometey chính thức vào biên chế năm 2021, sau hơn nửa thập kỷ chậm tiến độ. Điểm vượt trội của hệ thống này là khả năng tiêu diệt nhiều loại mục tiêu phức tạp: từ vệ tinh bay thấp, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, máy bay siêu thanh, tới cả máy bay không gian. Đây là bước tiến vượt bậc so với S-400, đặc biệt ở tầm bắn và độ cao đánh chặn, biến S-500 thành một "lá chắn không gian" thực thụ trong học thuyết phòng thủ của Nga.
Ngay sau khi biên chế, S-500 được triển khai lần đầu ở Bắc Cực tháng 12/2021 để bảo vệ các hướng chiến lược. Tới tháng 6/2024, Nga đưa S-500 tới thành phố Kerch, nhằm tăng cường phòng thủ trước các đòn tập kích tên lửa đạn đạo của Ukraine, trong đó có ATACMS do Mỹ cung cấp. Cầu Kerch trị giá 4 tỷ USD - tuyến huyết mạch nối bán đảo Crimea với vùng Donbass, khi đó được coi là mục tiêu ưu tiên bảo vệ, sau nhiều vụ tấn công của Ukraine nhằm phá hủy tuyến giao thông chiến lược này.
Đến tháng 12/2024, Lực lượng Hàng không-Vũ trụ Nga (VKS) mới thành lập trung đoàn đầu tiên trang bị đầy đủ S-500, song sản lượng chế tạo vẫn ở mức thấp hơn kỳ vọng. Chính vì vậy, việc mất đi bất kỳ thành phần nào của hệ thống, đặc biệt là radar 98L6 đều gây thiệt hại lớn, không chỉ về năng lực tác chiến mà còn về giá trị chiến lược.
Thiệt hại mang tính cảnh báo
Radar 98L6 không chỉ là "đôi mắt" của S-500 mà còn đóng vai trò then chốt trong việc thu thập dữ liệu, đánh giá hiệu suất thực chiến của toàn hệ thống. Việc triển khai và thử nghiệm loại radar này trong một môi trường chiến sự thực tế vốn được kỳ vọng sẽ mang lại những thông tin quý giá cho các kỹ sư Nga nhằm tối ưu hóa S-500. Thay vào đó, vụ phá huỷ có thể khiến Moskva phải đối mặt với việc để lộ các thông số kỹ thuật tối mật nếu mảnh vỡ rơi vào tay đối phương, đồng thời mất đi khả năng kiểm soát trên không ở khu vực tác chiến.
Nếu đúng là radar 98L6 đã bị phá huỷ, đây không chỉ là thành công lớn về mặt tâm lý và tuyên truyền đối với Ukraine, mà còn là đòn đánh trực tiếp vào năng lực phòng không chiến lược của Nga. Trong bối cảnh Moskva đang cố duy trì ưu thế trước các hệ thống tấn công tầm xa của Ukraine và NATO, việc mất một khí tài hiếm như S-500 có thể buộc Nga phải điều chỉnh kế hoạch bố trí lực lượng, thậm chí rút bớt S-500 khỏi tuyến đầu để bảo vệ các mục tiêu trọng yếu trong lãnh thổ.
Dù phía Nga chưa xác nhận vụ việc, nhưng nếu tình báo Ukraine công bố thêm hình ảnh và dữ liệu chứng minh, đây sẽ là lần hiếm hoi một vũ khí phòng không thuộc hàng tối mật của Nga bị tấn công thành công. Điều này cũng đặt ra câu hỏi về khả năng sống sót của những hệ thống phòng không chiến lược khi phải hoạt động trong môi trường chiến tranh hiện đại, nơi UAV tấn công giá rẻ có thể áp sát và gây thiệt hại cho khí tài trị giá hàng trăm triệu USD.
Trong lịch sử chiến tranh hiện đại, việc một hệ thống phòng không hàng đầu thế giới bị tổn thất ngay khi mới lộ diện trong thực chiến thường để lại những hệ quả lâu dài, không chỉ về mặt chiến thuật mà còn về hình ảnh và uy tín quốc phòng. Với S-500, Moskva từng coi đây là "con át chủ bài" để bảo vệ không phận trước mọi mối đe dọa từ vũ khí siêu thanh cho đến tấn công không gian. Nay, việc radar 98L6 Yenisei bị phá huỷ nếu được xác nhận, sẽ là lời nhắc nhở nghiệt ngã rằng không có lá chắn nào là bất khả xâm phạm.