Não bộ của bạn có bao nhiêu neuron thần kinh? Và chúng đang làm gì trong đó?

Não bộ là bộ vi xử lý của cơ thể, nó điều khiển mọi hoạt động và nhận thức hàng ngày của bạn. Đó là điều mà con người đã biết trong hàng ngàn năm. Các nghiên cứu giải phẫu não bộ đầu tiên đã được thực hiện từ thế kỷ 17 trước Công nguyên, bởi những người Ai Cập cổ đại.

Một tài liệu bằng giấy cói ở thời điểm đó đã ghi lại một số cuộc mổ não người để tìm kiếm nguyên nhân gây ra chấn thương sọ não:

Thế nhưng, người Ai Cập cổ đại tất nhiên không thể nào tìm ra những neuron thần kinh ở thời điểm đó. Bởi ngay cả khi nhìn dưới kính hiển vi quang học, bạn cũng sẽ chỉ thấy não bộ là những đám mô tế bào lộn xộn.

Neuron thần kinh mới chỉ được phát hiện cách đây khoảng 150 năm, sau khi một bác sĩ người Ý tên là Camillo Golgi tìm ra phương pháp nhuộm tế bào. Với phương pháp này, các lát cắt não khi nhìn qua kính hiển vi đã trở nên rõ nét hơn.

Một nhà nghiên cứu người Tây Ban Nha là Santiago Ramón y Cajal sau đó đã dùng kỹ thuật nhuộm của Golgi để tìm ra những tế bào riêng lẻ đang được nối với nhau trong não bộ. Chúng chính là những neuron thần kinh đầu tiên được xác nhận, thứ đã đem về cho Cajal và Golgi một giải Nobel năm 1906.

Cơ thể bạn có khoảng 86 tỷ neuron thần kinh

Phát hiện về neuron của Cajal đã đặt nền móng cho hơn một thể kỷ tiếp theo của ngành thần kinh học. Ngày nay, chúng ta biết các tế bào thần kinh này chính là những đơn vị hoạt động cơ bản trong não bộ và tủy sống của con người, và cả các loài động vật.

Chúng được kết nối thành mạng lưới và giao tiếp với nhau thông qua tín hiệu điện hóa. Các neuron tiếp nhận thông tin từ 5 giác quan, xúc giác trên da bạn, vị giác ở lưỡi, khứu giác ở mũi, thị giác từ mắt và thính giác từ tai rồi xử lý chúng giúp bạn nhận thức được thế giới xung quanh mình.

Sau đó, một số neuron khác tiếp tục chỉ đạo hoạt động của hệ vận động, khiến bạn cử động và đưa ra các phản hồi thích hợp với mọi kích thích. Phần lớn neuron thần kinh tập trung trong não bộ của bạn, một phần nhỏ khác tập trung dọc theo tủy sống và hệ thần kinh ngoại vi bao gồm các dây thần kinh. Tổng cộng, trong cơ thể bạn đang có khoảng 86 tỷ neuron.

Bởi vì neuron chỉ là những mảnh nhỏ trong một hệ thống thần kinh có số lượng khổng lồ, sức mạnh của chúng nằm ở khả năng giao tiếp với các neuron khác. Trong não bộ, mỗi một neuron thần kinh có thể thực hiện tới 10.000 kết nối tới các neuron xung quanh.

Điều này xảy ra trên những khoảng trống nhỏ được gọi là khớp thần kinh synap. Nếu các neuron giao tiếp thường xuyên, kết nối synap giữa chúng sẽ trở nên mạnh hơn giúp việc gửi các tín hiệu trong tương lai trở nên dễ dàng hơn.

Điều này xảy ra mọi lúc và mọi nơi trong não bộ. Và nó giải thích cách chúng ta học hỏi và hình thành ký ức. Mỗi khi chúng ta học được một kiến thức mới hoặc có thêm một ký ức trong đời, chúng thực ra đang có thêm các kết nối synap mới. Các ký ức càng mạnh mẽ, kiến thức càng được học sâu thì kết nối synap càng mạnh giúp bạn khó có thể quên nổi chúng.

Phần lớn neuron không thể tái sinh, chúng đã ở đó từ khi bạn sinh ra cho tới khi bạn chết đi

Nhưng trong khi các synap mới đang hình thành trong suốt cuộc đời của bạn, bản thân các neuron thần kinh đã có ở đó kể từ khi chúng ta sinh ra, và sẽ tồn tại cho đến khi chúng ta chết đi. Neuron ban đầu là các tế bào gốc được gửi tới từng vùng của não bộ, sau đó, phát triển thành các tế bào chuyên biệt.

Chúng ta có 4 loại neuron:

- Neuron cảm giác: là các tế bào giúp truyền tín hiệu điện từ các bộ phận cơ thể về não bộ như trên da, cơ, các tuyến cơ thể.

- Neuron vận động: là các tế bào mang tín hiệu từ não bộ tới các cơ quan khác và chỉ đạo sự hoạt động của chúng.

- Neuron thụ cảm: là các tế bào thần kinh cảm nhận môi trường xung quanh (ánh sáng, âm thanh, xúc giác và khứu giác, vị giác).

- Interneuron: là các tế bào chỉ chuyên làm nhiệm vụ truyền tín hiệu từ neuron này sang neron khác.

Không giống như các tế bào khác trong cơ thể sẽ chết đi rồi tái sinh theo thời gian hầu hết các neuron sẽ tồn tại suốt đời bạn, lý tưởng là vậy. Bởi các neuron sẽ chết nếu bạn không sử dụng tới chúng. Và sự chết của neuron là một điều rất phí phạm cũng như nguy hiểm.

Ví dụ, nếu tình hình COVID-19 kéo dài khiến bạn không bao giờ có thể ra khỏi nhà nữa, bạn có thể sẽ mất các neuron trong vùng não có chức năng điều hướng không gian, thứ giúp bạn tìm đường và xác định phương hướng. Bạn sẽ quên đường đi làm, quên chỗ gửi xe ở cơ quan và thậm chí quên password trên máy tính ở công ty.

Nhiều neuron khi chết đi còn có thể dẫn đến sự mất chức năng nhận thức, cũng như chức năng vận động cơ bản. Đó chính xác là những gì xảy ra trong não của các bệnh nhân Alzheimer và Parkinson.

Chúng ta có thể "hack" vào các neuron thần kinh

Nghiên cứu các neuron thần kinh có thể giúp các nhà khoa học tìm ra phương pháp chữa các căn bệnh thần kinh, thậm chí cải thiện hoạt động não bộ của chúng ta. Bởi các neuron hoạt động bằng tín hiệu điện hóa, con người có thể "hack" chúng thông qua kích thích điện.

Các nhà khoa học đã tìm ra cách kích thích não và tủy sống giúp phục hồi chức năng cho những người bị liệt cơ bắp, hoặc tắt cảm giác đau mạn tính ở một số bệnh nhân. Một số công ty tư nhân đang quảng cáo các sản phẩm kích thích não bộ có thể cải thiện trí nhớ và tăng tốc độ học tập.

Nhưng bằng chứng khoa học về các phương pháp này còn khá yếu. Và các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng tìm hiểu tác dụng thật của chúng khi phân biệt với giả dược. Vả lại, các phương pháp can thiệp não bộ này cũng có những rủi ro nhất định.

Vậy nên, trước khi bạn có thể đội một chiếc mũ điện não lên đầu và hi vọng rằng nó sẽ giúp bạn ôn lại toàn bộ bài vở từ đầu năm học chỉ trong một đêm, tốt nhất là hãy chăm chỉ học tập theo phương pháp truyền thống.

Mấu chốt là hãy làm bài tập thật nhiều, ôn lại chúng thường xuyên để củng cố các kết nối synap giữa các neuron trong não bạn. Đó là cách rẻ nhất và hiệu quả nhất để ghi nhớ, mặc dù cũng hơi mất thời gian một chút.