"Ông thực sự cần phải ký vào đây"
Chính quyền Mỹ đang gia tăng sức ép đối với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky để giao quyền khai thác khoáng sản trị giá hàng trăm tỷ đô la cho Mỹ. Lời từ chối ban đầu của ông Zelensky đã làm dấy lên những phát ngôn ngày càng gay gắt của Tổng thống Trump, Wall Street Journal (WSJ) đưa tin.
Nhà Trắng gọi việc ông Zelensky từ chối ký kết thỏa thuận mà họ đề xuất và những lời chỉ trích của ông về ông Trump là không thể chấp nhận được. Quan điểm được đưa ra một ngày sau khi Tổng thống Ukraine nói ông Trump đang sống trong bong bóng "thông tin sai lệch" và ông Trump đáp trả bằng cách gọi ông Zelensky là độc tài.
"Họ cần phải hạ giọng và nhìn nhận nghiêm túc, rồi ký kết thỏa thuận đó", Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz nói trên Fox News ngày 20/2.
Tổng thống Ukraine cho biết, ông sẵn lòng thương thảo nhưng cần nghiên cứu thêm.
WSJ cho hay, yêu cầu của phía Mỹ được Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đưa ra lần đầu tiên tại Kiev vào tuần trước.
Một nghị sĩ Đảng Cộng hòa từng gặp ông Zelensky bên lề Hội nghị An ninh Munich tuần trước đã thuật lại câu chuyện từ phía nhà lãnh đạo Ukraine về cuộc tiếp xúc với Bessent.
Theo lời kể của ông Zelensky, ông Bessent đã đẩy giấy tờ qua bàn, yêu cầu ông Zelensky ký vào. Tổng thống Ukraine đã nhìn lướt qua và nói rằng ông sẽ thảo luận vấn đề với đội ngũ của mình. Bessent sau đó đã đẩy giấy tờ tới gần Zelensky hơn và nói: "Ông thực sự cần phải ký vào đây".
Zelensky tiết lộ, ông nghe nói "những người ở Washington" sẽ rất buồn nếu ông không ký. Nhà lãnh đạo Ukraine cho biết ông đã lấy tài liệu nhưng không cam kết sẽ ký.
Thỏa thuận 500 tỷ đô nhưng không có đảm bảo an ninh
Bộ Tài chính Mỹ và phát ngôn viên của ông Zelensky không phản hồi yêu cầu bình luận của WSJ. Tuy nhiên, một trợ lý tổng thống Ukraine xác nhận ông Bessent đã yêu cầu một chữ ký.
Trợ lý này cho biết ông Zelensky đã rất ngạc nhiên khi được yêu cầu ký vào một tài liệu mà không được thảo luận với đội ngũ của mình. Ông Zelensky cứ nghĩ rằng bất cứ thỏa thuận tỉ đô nào được ký kết cũng là ký khi gặp mặt ông Trump.
Nhà lãnh đạo Ukraine đã mô tả đề xuất ban đầu của chính quyền ông Trump là một yêu cầu chia sẻ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine mà không đổi lấy bảo đảm an ninh - yêu cầu chính của Ukraine.
"Đó không phải là một cuộc trò chuyện nghiêm túc", ông Zelensky nói hôm 19/2, "Tôi không thể bán nước".
Trong khi đó, Waltz khẳng định rằng thỏa thuận được đề xuất là "quan hệ đối tác kinh tế" và "một cơ hội lịch sử để Mỹ đồng đầu tư với Ukraine, đầu tư vào nền kinh tế của Ukraine, đầu tư vào tài nguyên thiên nhiên của Ukraine".
Ukraine nói rằng họ có trữ lượng titan lớn nhất châu Âu - vật liệu được sử dụng để tạo hợp kim cho máy bay và tàu chiến, và lithium - nguyên liệu quan trọng để sản xuất pin.
Ukraine cũng có các mỏ đất hiếm - vật liệu thiết yếu trong một số ngành công nghiệp công nghệ cao, bao gồm quốc phòng và năng lượng tái tạo. Mặc dù tiềm năng phong phú nhưng trữ lượng này cần được đầu tư lớn mới có thể phát triển, ngay cả trong thời bình. Hơn nữa, nhiều mỏ nằm ở các khu vực hiện trong tầm kiểm soát của Nga.
Chia sẻ với báo giới ngày 19/2, ông Zelensky cho rằng thỏa thuận do ông Bessent đưa ra "không rõ ràng", ngoại trừ yêu cầu 50% từ 1 danh sách tài nguyên thiên nhiên của Ukraine. Nhà lãnh đạo Ukraine đã từ chối văn bản này nhưng cho biết ông sẵn sàng bàn bạc 1 thỏa thuận bao gồm cả bảo đảm an ninh của Mỹ cho Ukraine.
Zelensky đã bày tỏ sự biết ơn đối với viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine, mà ông ước tính ở vào khoảng 100 tỷ USD - cả hỗ trợ tài chính lẫn quân sự. Tuy nhiên, ông cho rằng yêu cầu của ông Trump đối với lượng khoáng sản trị giá 500 tỷ USD là quá mức.
"Ukraine sẵn sàng cho một thỏa thuận đầu tư và an ninh mạnh mẽ, hiệu quả với Tổng thống Mỹ", ông Zelensky nói trong một tuyên bố sau cuộc gặp hôm 20/2 với đặc phái viên về xung đột Ukraine của ông Trump - Tướng Keith Kellogg. "Chúng tôi đã đề xuất cách nhanh nhất và hiệu quả nhất để đạt được kết quả", ông Zelensky nói.
Ông Zelensky trong cuộc gặp với Tướng Keith Kellogg. Ảnh: Sergei Supinsky/Getty Images
Kiev vốn phụ thuộc vào Mỹ để có trang thiết bị quân sự và hỗ trợ tài chính trong suốt 3 năm giao tranh. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ông muốn kết thúc xung đột và quyết định mở ra cuộc đàm phán Nga - Mỹ ở Riyadh mà không có sự tham gia của Ukraine đã làm gia tăng căng thẳng giữa Kiev với Washington.
Cuộc khẩu chiến giữa ông Zelensky và ông Trump trong tuần này đã làm dấy lên nỗi lo sợ về khả năng sụp đổ hòa toàn nguồn hỗ trợ từ Mỹ.
Trong cuộc phỏng vấn với Fox News, Waltz cho biết ông tin rằng mối quan hệ có thể được hòa giải nhưng Mỹ có lẽ nên thu hồi lại các khoản tiền đã chi để hỗ trợ Ukraine.
"Tổng thống [Trump] đã bày tỏ mình quý mến nhân dân Ukraine tới mức nào", Waltz nói, "Nói tới chuyện chúng tôi dự định thay đổi bản chất viện trợ của mình trong tương lai, tôi không nghĩ điều đó làm mếch lòng ai. Tổng thống [Trump] sẵn sàng chấm dứt cuộc chiến này", ông Waltz nói.