Mới đây, đại sứ Mỹ tại NATO Kay Bailey Hutchison đã đưa ra lời cảnh báo rằng, Nga phải chấm dứt việc phát triển hệ thống tên lửa mang đầu đạn hạt nhân và đe dọa Mỹ sẽ phá hủy hệ thống nếu nó hoạt động. Phía NATO cho rằng, hệ thống 9M729 mà Nga đang bí mật phát triển vi phạm Hiệp ước INF.
INF - Hiệp ước được Liên Xô và Mỹ ký năm 1987 cấm toàn bộ các lớp vũ khí, tất cả tên lửa hành trình phóng từ mặt đất, với tầm xa từ 500-5.500 km. NATO khẳng định hệ thống của Nga nằm trong hạng mục này.
Theo AP, Washington đã chia sẻ các bằng chứng với 28 đồng minh NATO cho thấy Nga đang phát triển tên lửa hành trình bắn từ mặt đất và hệ thống này có thể giúp Moscow có khả năng phát động một cuộc tấn công hạt nhân nhằm vào châu Âu mà rất khó nhận biết.
Về phần mình, phía Nga cho rằng những người đưa ra tuyên bố như bà Hutchison không ý thức được mức độ trách nhiệm của mình cũng như sự nguy hiểm của các phát ngôn mang tính gây hấn.
Trong khi đó, các chuyên gia cho rằng đây nhiều khả năng chỉ là "đòn gió" của Mỹ trước việc Nga phát triển các tên lửa hành trình hạt nhân hiện đại. Tuy nhiên, nó cũng cho thấy bất đồng giữa hai biên liên quan đến INF.
Ban đầu hiệp ước này mang lại một số kết quả khả quan, khi Mỹ tiêu hủy các tên lửa tầm ngắn và tầm trung Pershing cũng như tổ hợp tên lửa Tomahawk mặt đất BGM-109G. Về phần mình, Liên Xô tiêu hủy tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) RSD-10 Pioneer, tên lửa đạn đạo chiến thuật Temp-S, tên lửa đạn đạo chiến thuật R-12 Dvina và thậm chí còn tình nguyện tiêu hủy tên lửa đạn đạo chiến thuật OTR-23 Oka dù tầm hoạt động của tên lửa này chưa tới 400 km. Việc tiêu hủy các tên lửa này kết thúc vào khoảng mùa hè năm 1991.
Để theo dõi việc thực hiện các cam kết, Moscow và Washington thành lập ủy ban đặc biệt, liên tục cử đại diện tới kiểm tra và giám sát hoạt động tiêu hủy tại nơi tập kết, các đơn vị sản xuất tên lửa và các đơn vị quân đội của cả hai bên.
Tuy nhiên, Mỹ và Nga gần đây liên tục cáo buộc nhau vi phạm các điều khoản của hiệp ước INF. Tháng 6/2018, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Ryabkov tuyên bố việc Mỹ bắt đầu xây dựng cơ sở vật chất phục vụ việc triển khai các bệ phóng tên lửa mặt đất tại châu Âu là hoạt động vi phạm trực tiếp Hiệp ước INF.
Theo ông Ryabkov, hệ thống phòng thủ tên lửa trên mặt đất Aegis Ashore và bệ phóng đa nhiệm Mk-41 mà Mỹ triển khai ở châu Âu có thể được sử dụng để khai hỏa tên lửa hành trình tầm trung.
Tới tháng 8/2018, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov bày tỏ quan ngại về việc Mỹ triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa tại châu Âu, cụ thể là Rumania và sau đó là Ba Lan. Lavrov cho rằng hệ thống phòng thủ tên lửa này không chỉ có khả năng phóng tên lửa đánh chặn mà có thể phóng tên lửa hành trình Tomahawk.
Đáp lại, đại sứ Mỹ tại NATO Hutchison tuyên bố Mỹ trong nhiều năm qua đã thông báo với Nga rằng họ biết các cáo buộc về việc Moscow vi phạm hiệp ước INF và thậm chí còn có bằng chứng về điều này.
Mẫu tên lửa hành trình Nga khiến Mỹ lo ngại chính là Novator 9M729, phiên bản trên mặt đất của tổ hợp tên lửa hành trình tầm xa trên biển Kalibr-NK, được trang bị hệ điều khiển và dẫn đường hiện đại.
Tên lửa 9M729 được cho là có tầm bắn lên tới hơn 5.000 km, có khả năng xuyên thủng các lá chắn hiện đại nhờ được trang bị hệ điều khiển và dẫn đường tối tân. Ở pha cuối, đầu tự dẫn radar chủ động trên tên lửa sẽ được kích hoạt, tự động tìm kiếm và lao vào tấn công mục tiêu bằng đầu đạn nặng tới 450 kg.
Tướng John Hyten, chỉ huy Bộ Tư lệnh Chiến lược Mỹ, từng thừa nhận 9M729 có thể đánh bại các lá chắn phòng thủ của Mỹ và đồng minh châu Âu, nhất là khi phóng với số lượng lớn.
Hiện, Washington muốn các đồng minh NATO ủng hộ và tham gia gây sức ép buộc Moskva phải dừng triển khai tên lửa hành trình 9M729.
Tuy nhiên, đại diện của Mỹ vẫn để ngỏ khả năng xử lý vấn đề thông qua các biện pháp ngoại giao, nhưng sẵn sàng cân nhắc tấn công quân sự nếu Nga tiếp tục phát triển hệ thống tên lửa tầm trung này.