Tiến sĩ Patrick White, Giám đốc Nghiên cứu của Liên minh Đổi mới Hạt nhân mới đây đã có bài phân tích trên Tạp chí National Interest liên quan đến chính sách mới của Washington để phát triển nguồn nguyên liệu uranium trong nước thay vì phụ thuộc vào nhập khẩu từ bên ngoài.
Khi thế giới vật lộn với những thách thức về an ninh năng lượng và nhu cầu cấp thiết chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch hơn, năng lượng hạt nhân tiên tiến nổi bật như một giải pháp đáng tin cậy, sạch và giá cả phải chăng.
Tuy nhiên, “cốt lõi” của giải pháp năng lượng đầy hứa hẹn này ở Mỹ lại phụ thuộc vào nước ngoài.
Nguồn cung cấp nhiên liệu uranium đáng tin cậy cho các lò phản ứng hạt nhân đều phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu do một số ít thực thể do nhà nước nước ngoài hỗ trợ và kiểm soát chi phối.
Mỹ và các đồng minh hiện đang dựa vào một số ít công ty tham gia vào chuỗi cung ứng nhiên liệu hạt nhân để đáp ứng nhu cầu nhiên liệu uranium của họ.
Các công ty chủ chốt cung cấp dịch vụ làm giàu và chuyển đổi uranium thương mại quốc tế bao gồm Orano (phần lớn do chính phủ Pháp kiểm soát), Urenco (phần lớn do chính phủ Anh và Hà Lan kiểm soát), Cameco (một công ty giao dịch công khai của Canada) và TENEX (một công ty nhà nước của Nga).
Nhưng cuộc xung đột ở Ukraine năm 2022 đã khiến ngày càng có nhiều lo ngại về việc Mỹ và đồng minh phụ thuộc vào TENEX để sản xuất nhiên liệu hạt nhân là một rủi ro về an ninh năng lượng và ngoại giao.
Mỹ hiện dựa vào TENEX để cung cấp uranium đã làm giàu cho khoảng 25% lò phản ứng.
Ngoài ra, TENEX là nhà cung cấp thương mại duy nhất Uranium làm giàu thấp (HALEU), một loại uranium được làm giàu cao hơn, cần thiết để cung cấp nhiên liệu cho nhiều thiết kế lò phản ứng hạt nhân tiên tiến.
Nếu không có sản phẩm HALEU trong nước hoặc liên minh, tương lai của đổi mới hạt nhân và nhiều lò phản ứng tiên tiến ở Mỹ sẽ gặp bất ổn về địa chính trị.
Chặng đường rất dài của Mỹ
Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) đang thực hiện các bước nhằm giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hạt nhân của Mỹ vào Nga bằng cách hỗ trợ mở rộng chuỗi cung ứng nhiên liệu hạt nhân trong nước và tạo ra năng lực sản xuất HALEU mới trong nước. Tuy nhiên, cho đến gần đây, DOE vẫn chưa có đủ kinh phí để thực hiện nhiệm vụ đó.
Phân tích từ Liên minh Đổi mới Hạt nhân vào tháng 12 năm 2023 cho thấy cần có thêm nguồn tài trợ liên bang lên tới 2,9 tỷ USD để DOE xúc tác thành công đầu tư tư nhân vào sản xuất HALEU thương mại.
HALEU được làm giàu ở mức từ 5% đến 20% để sử dụng trong các lò phản ứng thế hệ tiếp theo được thiết kế bởi Mỹ với việc phát thải ròng bằng không vào năm 2050.
Gần đây, Quốc hội và Chính quyền đã nhận ra tầm quan trọng của vấn đề này và ban hành luật để cung cấp cho DOE nguồn tài trợ mà họ cần. Vào tháng 3/2024, Tổng thống Joe Biden đã ký thành luật Đạo luật phân bổ ngân sách hợp nhất năm 2024, cùng với các ưu tiên khác, cung cấp 2,72 tỷ USD để tăng công suất chuỗi cung ứng nhiên liệu hạt nhân nội địa của Mỹ nhằm đáp ứng nhu cầu vận hành các lò phản ứng hạt nhân và thiết kế lò phản ứng trong tương lai.
Tuy nhiên, nguồn tài trợ này đi kèm với một nhược điểm. Quốc hội quy định rằng DOE không thể tiếp cận nguồn tài trợ này cho đến khi Quốc hội hoặc Chính quyền hành động cấm hoặc hạn chế nhập khẩu uranium của Nga.
Và đến tháng 4 năm 2024, Thượng viện đã thông qua Đạo luật cấm nhập khẩu Uranium của Nga với sự nhất trí, đánh dấu việc không chỉ thông qua dự luật này ở cả hai viện của Quốc hội mà còn là đỉnh cao nỗ lực của nhiều bên liên quan để đảm bảo nó được thông qua.
Với luật quan trọng này hiện được áp dụng, DOE có đủ nguồn tài chính cần thiết để giảm sự phụ thuộc vào uranium của Nga, tạo ra tín hiệu thị trường mạnh mẽ cho đầu tư tư nhân vào cơ sở hạ tầng chuỗi cung ứng uranium trong nước và mở đường cho chuỗi cung ứng nội địa mạnh mẽ.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Patrick White nhận định, nhiều thách thức vẫn còn ở phía trước. DOE hiện cần phải làm việc hiệu quả và hiệu quả với ngành thương mại, để khởi động mối quan hệ đối tác công-tư cần thiết nhằm hoàn thành các mục tiêu.
DOE đã ban hành hai yêu cầu đề xuất (RFP) để hỗ trợ năng lực làm giàu và khử chuyển đổi HALEU mới trong nước. Tuy nhiên, hai RFP này chỉ là khởi đầu của một con đường dài và phức tạp dẫn đến thành công và cần phải thực hiện nhiều hành động hơn nữa để về đích.
Nhiều nhà phát triển lò phản ứng tiên tiến đang dựa vào DOE để thực hiện các cam kết của mình. Ngay cả những sự chậm trễ nhỏ cũng có thể gây ra hiệu ứng gợn sóng trong toàn bộ chuỗi cung ứng nhiên liệu hạt nhân đang phát triển, làm gián đoạn lịch trình triển khai và tạo thêm gánh nặng cho các nhà phát triển khi họ tìm cách giải quyết những trở ngại này.
Ông Patrick White tin rằng, điều quan trọng là DOE phải nhanh chóng hợp tác với ngành công nghiệp và Quốc hội đưa ra sự giám sát cần thiết để đảm bảo DOE đang phát triển theo đúng tốc độ.
Các lò phản ứng hạt nhân tiên tiến có thể giúp thế giới giải quyết các thách thức về an ninh năng lượng và nhu cầu cấp thiết chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch hơn, đồng thời cung cấp năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng để bổ sung cho các nguồn năng lượng sạch khác.
Tuy nhiên, việc tạo ra con đường dẫn đến tương lai năng lượng sạch này phụ thuộc vào việc có được chuỗi cung ứng nhiên liệu uranium thương mại trong nước mạnh mẽ để cung cấp năng lượng cho các lò phản ứng hạt nhân hiện tại và tương lai.
Vị chuyên gia khẳng định, Mỹ đang có cơ hội chưa từng có để định hình lại bối cảnh năng lượng của mình, làm cho nó an toàn hơn, bền vững hơn và có khả năng đáp ứng nhu cầu năng lượng và khí hậu cấp bách. Tuy nhiên, Mỹ cần xác định không chỉ khai thác cơ hội này với mức độ cấp bách mà còn phải tập trung rõ ràng vào từng bước để đạt mục tiêu tương lai năng lượng sạch, đáng tin cậy và giá cả phải chăng.
Các phân tích trước đó cho thấy, theo kịch bản lạc quan nhất, Mỹ và Tây Âu sẽ phải mất ít nhất 5 năm mới bắt đầu sản xuất uranium làm giàu thấp ở quy mô thương mại.
Giữa tháng 4, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố đã sản xuất được 90kg uranium được làm giàu mạnh, đồng thời khẳng định sẽ sản xuất được gần 1 tấn vào cuối năm nay.
Nhưng chính quyền Mỹ đặt ra "Mục tiêu không có phát thải ròng vào năm 2050" lại cần tới 40 tấn nguyên liệu uranium trước cuối thập kỷ này. Với việc ngừng hoàn toàn nhập khẩu nguyên liệu uranium từ Nga, Washington đã tự biến mục tiêu khí hậu của họ trở nên khó khăn.